Κρίση, οικογένεια και εγκλήματα

Οι συγγραφείς γράφουν, οι εκδότες εκδίδουν. Παρά την οικονομική κρίση και τη μείωση της αγοραστικής δύναμης των Ελλήνων, τα τελευταία χρόνια εκδίδονται πολλά ελληνικά λογοτεχνικά βιβλία, εκ των οποίων ένας μεγάλος αριθμός είναι αστυνομικά. Η αστυνομική λογοτεχνία έχει γίνει αρκούντως δημοφιλής, τόσο που εμφανίστηκε πρόσφατα στα βιβλιοπωλεία το αστυνομικό περιοδικό CLM-The Crimes and Letters Magazine (διευθυντής Στράτος Μυρογιάννης, αρχισυντάκτης Κώστας Καλφόπουλος), με αφιέρωμα στον Γιάννη Μαρή, συνεντεύξεις της Αθηνάς Κακούρη και της Τιτίνας Δανέλλη και άλλα κείμενα. Το 2016 η αύξηση της έκδοσης ελληνικών αστυνομικών μυθιστορημάτων ήταν πρωτοφανής, καθώς τα βιβλία που κυκλοφόρησαν ξεπέρασαν τα πενήντα. Αρκετά αναφέρονται στην κρίση και στις συνέπειές της στην ελληνική κοινωνία.

Το πρώτο που εκδόθηκε το 2017, το Αθηναϊκό μπλουζ του Πολυχρόνη Κουτσάκη (Πατάκης), είναι η βελτιωμένη έκδοση ενός παλαιότερου μυθιστορήματος. Μάλιστα, συνέβη το εξής: ο άγγλος εκδότης του βιβλίου ήθελε η υπόθεση να διαδραματίζεται στη σημερινή Ελλάδα, οπότε ο συγγραφέας έκανε τις απαραίτητες αλλαγές. Προφανώς, η χώρα την εποχή της ευμάρειας δεν ενδιαφέρει τους ξένους. Ηρωας και αφηγητής της ιστορίας είναι ένας επαγγελματίας δολοφόνος που δρα στη σύγχρονη Αθήνα. Μια ωραία ηθοποιός τού αναθέτει να σκοτώσει τον άνδρα της, επιφανή δικηγόρο, επειδή τη χτυπάει και στη συνέχεια ο σύζυγός της του προτείνει να τον προσλάβει για την ασφάλειά της. Η ελληνική πρωτεύουσα έχει γίνει άντρο εγκληματιών, άσυλο κακοποιών και δυστυχισμένων μεταναστών. Ο ήρωας, ο Στράτος Γαζής, ο οποίος διεκδικεί τον χαρακτηρισμό του «Ρομπέν των Δασών», επειδή τιμωρεί τους κακούς, αποδίδοντας μιαν ιδιότυπη δικαιοσύνη, συνεργάζεται με έναν αστυνομικό, τη Μαρία, την αγαπημένη αμφοτέρων, και μια τραβεστί, οι οποίοι τον γλιτώνουν από δύσκολες καταστάσεις.

Η Ελλάδα της κρίσης ενδιαφέρει και τον Πέτρο Μαρτινίδη, o οποίος στο 17 ώρες (Πατάκης) είναι οξύς εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ. Ο ήρωάς του, ένας ανώνυμος άνεργος δημοσιογράφος, γλίτωσε ως εκ θαύματος από μια βομβιστική ενέργεια στη Θεσσαλονίκη τον Ιούλιο του 2016. Οι νεκροί παρουσιάζονται ως συριζαίοι και χαρακτηρίζονται αριβίστες. Πρόκειται για τον Κουλάκη, καθηγητή στο ΑΠΘ, τον Κοντό, δερματολόγο, τον Φλωρά, διευθυντή εταιρείας εξόρυξης αργύρου, τη Σφίγγου, εκφωνήτρια ραδιοφώνου στην ΕΡΤ, και τη Διονυσίου, βυζαντινολόγο. Ποιος τους σκότωσε; Τζιχαντιστής; Αντιεξουσιαστής; Ακροδεξιός; Ανθρωπος του υποκόσμου; Τι τους συνδέει; Κάποιος τους παρέσυρε σε παγίδα; Στην ουσία, το μυθιστόρημα –η δράση είναι υποτυπώδης –είναι ένα μανιφέστο κατά του κυβερνώντος κόμματος και των οπαδών του.

Στο μυθιστόρημα της Χίλντας Παπαδημητρίου Η συχνότητα του θανάτου (Μεταίχμιο) η κρίση είναι παρούσα, αλλά όχι η κρίση των Μνημονίων, αλλά εκείνη που προηγήθηκε. Βρισκόμαστε στο φθινόπωρο του 2009, όταν η λαμπερή βιτρίνα της Αθήνας αρχίζει να σκοτεινιάζει. Ο αστυνόμος Χάρης Νικολόπουλος αναλαμβάνει να εξιχνιάσει τη δολοφονία της Ασπασίας, μιας άστεγης, σε πάροδο της οδού Αθηνάς. Ταυτόχρονα, κάνει τις δικές του έρευνες και ο Θύμιος, ο σύντροφος της νεκρής, επίσης άστεγος, με τον οποίο έχουν κάνει έναν εκβιασμό. Και οι δύο υπήρξαν ηθοποιοί. Και ύστερα γίνεται ο εμπρησμός ενός ραδιοφωνικοί σταθμού. Εκδίκηση; Οι δύο υποθέσεις φαίνεται πως συνδέονται διότι ακολουθούν κι άλλες δολοφονίες, ενώ ο αστυνόμος μπλέκει στα δίχτυα μιας μοιραίας γυναίκας, της Μάγδας. Η συγγραφέας μάς μεταφέρει στη νυχτερινή πόλη: επικίνδυνοι άνθρωποι, ναρκωτικά, μαύρο χρήμα, εργαζόμενοι χωρίς δικαιώματα. Και ταινίες. Και Σαίξπηρ. Και πολλή μουσική: ρεμπέτικα, έντεχνα, λαϊκά, ροκ, τζαζ.

Η Ευτυχία Γιαννάκη στο μυθιστόρημα Στο πίσω κάθισμα (Iκαρος) βάζει τον αστυνόμο Χάρη Κόκκινο να εξιχνιάζει τη δολοφονία ενός σκηνοθέτη, του Αρίστου Δόξα. Η περίπτωση ληστείας δεν φαίνεται πιθανή. Ο ήρωας ερευνά το παρελθόν του νεκρού, ενώ ο ίδιος αντιμετωπίζει ένα προσωπικό πρόβλημα: ο γιος του κατηγορείται για σεξουαλικό αδίκημα. Μολονότι η ιστορία διαδραματίζεται στην Αθήνα των Μνημονίων, η συγγραφέας δεν ενδιαφέρεται για τις συνέπειες της κρίσης. Ο Κόκκινος, ένας μοναχικός άνδρας, αναζητεί λύσεις για τη ζωή του, ενώ η συγγραφέας χρησιμοποιεί την αστυνομική λογοτεχνία για να μιλήσει για την ελληνική οικογένεια, όπου εκτρέφονται παιδιά τα οποία κάποτε μπορούν να εξελιχθούν σε παραβάτες του νόμου.

Η Μιμή Φιλιππίδη-Θεοχάρη στο Η απόπειρα (Ωκεανίδα), μιλάει κι αυτή για την ελληνική οικογένεια, για τη ζήλια, την προδοσία και την τιμωρία που επιφυλάσσουν μερικά μέλη της σε κάποια άλλα. Η υπόθεση παραπέμπει στον μύθο του Οιδίποδα, ενώ η πλοκή εκτυλίσσεται σε ένα ήσυχο, χιονισμένο χωριό, τον Γρανίτη, κοντά στο Νευροκόπι. Πέντε γυναίκες συγκεντρώνονται σε ένα σπίτι και ξαφνικά, ο ψυχίατρος που τις φιλοξενεί, ο Τάκης Σιδέρης, πέφτει, χτυπάει και σύντομα πεθαίνει. Ατύχημα ή δηλητηρίαση; Ο αστυνόμος Μισιρλής κάνει έρευνες και ανακρίνει τους υπόπτους.

Ο Τζίμμυ Κορίνης (1937), παλιός διευθυντής του θρυλικού αστυνομικού περιοδικού Μάσκα, εισάγει στο Ιντριγκα στο Ιόνιο (Μεταίχμιο) πολλά στοιχεία περιπέτειας. Εδώ η κρίση είναι σχεδόν απούσα, αφού ο συγγραφέας ενδιαφέρεται αποκλειστικά για τη δράση. Οι ήρωές του είναι πράκτορες της CIA, ρώσοι μαφιόζοι και άνθρωποι του καθεστώτος της Συρίας που εμπλέκονται σε ύποπτο φορτίο που μεταφέρεται στο Ιόνιο από ελληνικό πλοίο. Πρωταγωνιστούν κακοποιοί, αστυνομικοί, λιμενικοί, ένας εφοπλιστής, ένας έμπορος όπλων, ναυτικοί, χαρτοπαίχτες, μια μοιραία γυναίκα, ένας δημοσιογράφος, ο Παυλίδης, μια Αγγλίδα που αγαπάει την Ελλάδα, καθώς και η νεαρή Σύλβια, που πέφτει θύμα απαγωγής. Δολοφονίες και εκβιασμοί φτιάχνουν ένα χορταστικό κοσμοπολίτικο θρίλερ.

Η Αγγελική Νικολούλη, επιτυχημένη ρεπόρτερ-ερευνήτρια, επανέρχεται με το τρίτο αστυνομικό μυθιστόρημά της που βασίζεται σε πραγματική ιστορία. To Ερωτας φονιάς (Καστανιώτης) αρχίζει με έναν άγνωστο άνδρα που συνευρίσκεται με μια πόρνη σε αθηναϊκό ξενοδοχείο (η γυναίκα βρίσκεται νεκρή) και συνεχίζεται στο πλοίο για τη Σαντορίνη, όπου η ωραία χωρισμένη Ματίνα συναντάει έναν γοητευτικό άνδρα. Οταν η κοπέλα εξαφανίζεται, η αφηγήτρια Αγγελική με τους συνεργάτες της αρχίζουν τις έρευνες στην Αθήνα, στην Ιθάκη και στη Βιέννη, κυνηγώντας έναν άνδρα φαντομά, ικανό για κάθε είδους έγκλημα. Πρέπει να τονίσουμε πως στα μυθιστορήματά της η Νικολούλη δεν κάνει ρεπορτάζ, τα κείμενά της είναι ατόφια λογοτεχνικά. Σε αυτά μεταφέρει το κλίμα που επικρατεί στο στούντιο του καναλιού, όπου εργάζεται, καθώς και στις έρευνές της.

Nα σημειώσουμε πως οι έλληνες συγγραφείς δεν έχουν να ζηλέψουν πολλά από τους ξένους ομοτέχνους τους. Εχοντας εντρυφήσει στους κλασικούς, εξοικειωμένοι με τα λογοτεχνικά ρεύματα που έρχονται από το εξωτερικό, παρουσιάζουν αξιανάγνωστα αστυνομικά μυθιστορήματα. Αρκετά από αυτά είναι καλύτερα από ορισμένα μεταφρασμένα, για τα οποία έχουν πληρωθεί πνευματικά δικαιώματα. Εσχάτως όμως παρατηρούμε επιρροές από τη σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία (στον όγκο των σελίδων, την περιττολογία και τη θεματική), πράγμα επιβαρυντικό για την ποιότητα των παραγόμενων έργων.