Παρότι φαίνεται παράδοξο, τα δημόσια ακίνητα δεν είναι «καθαρά» ως προς το ιδιοκτησιακό ή αδειοδοτικό καθεστώς τους. Χιλιάδες ιδιόκτητα κτίρια του Δημοσίου είναι αυθαίρετα! Η πολιτική που ακολούθησαν οι κυβερνήσεις εδώ και δεκαετίες, ομνύοντας στις πελατειακές σχέσεις και χτίζοντας με… μυστρί τη λογική «τσιμέντο ας γίνει», έφθασε στο σημείο το Δημόσιο να στεγάζεται σε αυθαίρετες κατασκευές.
Υπολογίζεται ότι ξεπερνούν τις 71.000 τα δημόσια ακίνητα (σχολεία, γραφεία, νοσοκομεία κ.ά.) αυτής της κατηγορίας, εκ των οποίων το ένα τέταρτο είναι κτίρια και εγκαταστάσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης. Παρά τη δυσκολία που υπάρχει ώστε να εντοπισθεί ο ακριβής αριθμός των αυθαιρέτων που ανήκουν στο Δημόσιο, υφίσταται ένας «δείκτης» ο οποίος καταγράφει πρακτικά και εξόφθαλμα την αριθμητική της αυθαιρεσίας με τη δημόσια βούλα: σύμφωνα με στοιχεία του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας (ΤΕΕ), περισσότερα από 9.500 δημόσια ακίνητα (κτίρια νοσοκομείων, σχολείων, πανεπιστημίων, γραφείων κ.ά.), περιλαμβανομένων και των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, έχουν καταγραφεί ως αυθαίρετα με βάση τις αιτήσεις τακτοποίησης από φορείς του Δημοσίου στις αρμόδιες αρχές.
Αυθαιρεσία και ΕΣΠΑ
Η διαπίστωση αυτή δεν αποτελεί απλώς αντικείμενο γκρίνιας για κατάντια ή δημιουργικό σενάριο για ανέκδοτα που κυκλοφορούν στους διαδρόμους του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, του τύπου ότι το κράτος είναι ο μεγαλύτερος αυθαιρετούχος της χώρας. Πέρα από την ανάδειξη της χρόνιας παθογένειας που σκιαγραφείται από το χάος της αυθαιρεσίας, υπάρχουν περιπτώσεις δημοσίων ακινήτων των οποίων η έλλειψη οικοδομικής άδειας ή το μη σύννομο καθεστώς αδειοδότησής τους αποτελεί εμπόδιο για την αξιοποίησή τους. Τέτοιες περιπτώσεις είναι η αδυναμία ένταξης κτιρίων σε προγράμματα ΕΣΠΑ, όπως το πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας, ή η δυσκαμψία στην αξιοποίηση εγκαταστάσεων φορέων του Δημοσίου ή και δήμων, περιλαμβανομένων και ολυμπιακών ακινήτων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι, όπως εξηγεί στο «Βήμα» ο πρόεδρος του Κέντρου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) κ. Βασίλης Τσολακίδης, «όταν πρόκειται για ένταξη σε επιδοτούμενο πρόγραμμα εξοικονόμησης ενέργειας (ΕΣΠΑ ή άλλο πρόγραμμα από κοινοτικούς ή εθνικούς πόρους) απαιτείται το κτίριο να είναι «καθαρό» (ως προς το ιδιοκτησιακό καθεστώς, το αδειοδοτικό κ.ά.). Σε αυτή την περίπτωση, χρειάζεται πλήρης νομιμότητα για να χρηματοδοτηθεί με επιδότηση».
Με δεδομένο ότι χιλιάδες είναι τα δημόσια κτίρια που λόγω πολεοδομικών ή οικοδομικών αυθαιρεσιών εμποδίζεται η αξιοποίησή τους, ο κ. Τσολακίδης σημειώνει ότι «οι αρμόδιοι κυβερνητικοί παράγοντες εξετάζουν το ενδεχόμενο να βρεθεί τρόπος νομιμοποίησης ώστε να μην υπάρχει στη χώρα αυθαίρετο κτίριο χωρίς να έχει τακτοποιηθεί».
Στον νόμο όπως οι ιδιώτες
Εξηγεί ότι η θέσπιση του νόμου για τα αυθαίρετα (ν. 4178/2013) δεν σημαίνει αυτοδικαίως νομιμοποίηση αυθαίρετων δημοσίων κτιρίων. Πρέπει ο δημόσιος φορέας, το υπουργείο, το νομικό πρόσωπο (ΝΠΔΔ ή ΝΠΙΔ) να ακολουθήσει τη διαδικασία για τακτοποίηση όπως και οι ιδιώτες. Μάλιστα αποτελεί υποχρέωση της χώρα μας, με βάση την εθνική και κοινοτική νομοθεσία, κάθε χρόνο –αρχής γενομένης από εφέτος –να αναβαθμίζονται ενεργειακά τα ιδιόκτητα κτίρια της κεντρικής δημόσιας διοίκησης ώστε να επιτυγχάνεται εξοικονόμηση ενέργειας σε ποσοστό 3%.
Αλλωστε τα οφέλη, τόσο οικονομικά όσο και περιβαλλοντικά, από την εξοικονόμηση ενέργειας είναι πολλά. Σύμφωνα με πιλοτική μελέτη του ΚΑΠΕ, προ επταετίας, με την εφαρμογή μέτρων χαμηλού και μέσου κόστους για την ενεργειακή αναβάθμιση των δημοσίων κτιρίων μπορεί να επιτευχθεί εξοικονόμηση περίπου 20% (νεότερες μελέτες ανεβάζουν κατά πολύ το ποσοστό αυτό). Μάλιστα, μόνο με την εφαρμογή της στα νοσοκομεία θα μπορούσε να γίνει εξοικονόμηση έως και 9 εκατ. ευρώ ετησίως!
Πλήθος οι αυθαιρεσίες
Ομως, μιας και ο λόγος περί νοσοκομείων, αξίζει να σημειωθεί ότι πλήθος είναι οι αυθαιρεσίες που καταγράφονται και σε νοσηλευτικά ιδρύματα. Μια προσπάθεια τακτοποίησής τους είχε γίνει με τροπολογία το 2010, σύμφωνα με την οποία επιτρέπονται προσθήκες, επεκτάσεις, επισκευές σε υφιστάμενα κτίρια υγείας ή πρόνοιας που στερούνται οικοδομικής άδειας, υπό ορισμένες προϋποθέσεις (π.χ. δεν διαπιστώνεται υπέρβαση του μέγιστου ποσοστού κάλυψης κ.ά.).
Παράλληλα, δεν είναι λίγα τα κτίρια τα οποία στεγάζουν υποδομές υπουργείων και έχουν χτιστεί χωρίς τυπική οικοδομική άδεια, π.χ. για υποδομές του υπουργείου Δικαιοσύνης, έπειτα από μελέτη, υπογράφονταν υπουργικές αποφάσεις που είχαν ισχύ οικοδομικής άδειας. Και για την εκτέλεση στρατιωτικών έργων και εγκαταστάσεων την ευθύνη φέρει το υπουργείο Εθνικής Αμυνας.
Αξίζει να αναφερθεί ωστόσο ότι το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) με απόφασή του (1347/2014) ορίζει ότι οι οικοδομικές άδειες για την εκτέλεση στρατιωτικών έργων και εγκαταστάσεων πρέπει να είναι σύμφωνες με τις ισχύουσες πολεοδομικές διατάξεις και τους όρους δόμησης. Η απόφαση του ΣτΕ αφορούσε την κατασκευή δύο οικιστικών συγκροτημάτων μέσα στο στρατόπεδο «Σακέτα» στην περιοχή του Καρέα Υμηττού. Επεμβάσεις χωρίς οικοδομική άδεια καταγράφονται επίσης σε κτίρια λιμένων, σε μαρίνες, σε αθλητικές εγκαταστάσεις κ.α.
Χάος χωρίς όρια
Σε ορισμένους δήμους της χώρας και υπηρεσίες του Δημοσίου επικρατεί έντονη κινητικότητα στην τακτοποίηση αυθαίρετων κτισμάτων, ενώ υπάρχουν αναφορές για σχολείο κατασκευής του 1970 το οποίο δεν είχε οικοδομική άδεια, με συνέπεια να μπλοκάρει η έκδοσηάδειας λειτουργίας κυλικείου. Ανάλογες περιπτώσεις αφορούν εγκαταστάσεις νομικών προσώπων, με χαρακτηριστική περίπτωση αυθαίρετης αποθήκης ΔΕΚΟ που κατασκευάστηκε με κονδύλια του Δημοσίου το 1976 χωρίς οικοδομική άδεια.
Αυθαίρετες κατασκευές υπάρχουν και σε κοινόχρηστους χώρους σε εγκαταστάσεις ιδιοκτησίας του Δημοσίου και φορέων του ευρύτερου δημόσιου τομέα.Για παράδειγμα, σε παραλιακές εκτάσεις, μεταξύ παλιού και νέου αιγιαλού, βρίσκονται εκμεταλλεύσεις της Εταιρείας Ακινήτων Δημοσίου (ΕΤΑΔ) ή εκτάσεις που έχουν καταγραφεί ως ιδιωτική περιουσία του Δημοσίου, οι οποίες έχουν ενοικιαστεί από τους δημόσιους φορείς σε ιδιώτες για αναψυκτήρια, εστιατόρια, νυκτερινά πάρκα κ.ά.
Ο νομοθέτης
Η υπόθεση με τα αυθαίρετα του Δημοσίου δεν είναι παρωνυχίδα. Η σημασία της διευθέτησης αποτυπώνεται τόσο στον ισχύοντα νόμο για τα αυθαίρετα (4178/2013) όσο και σε αυτόν που θα ακολουθήσει (έχει ολοκληρωθεί η διαβούλευση). Ο νομοθέτης περιέλαβε διατάξεις για κατά παρέκκλιση νομιμοποίηση αυθαίρετων κτισμάτων και εγκαταστάσεων του Δημοσίου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Ετσι, τα αυθαίρετα του Δημοσίου και της Εκκλησίας (σε ναούς και μητροπολιτικά κτίρια) μπορούν να υπαχθούν στον ν. 4178 εντελώς δωρεάν (χωρίς παράβολο και πρόστιμο). Οι ευνοϊκές ρυθμίσεις ισχύουν και για τα ακίνητα που έχουν μεταβιβασθεί στο Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ). Επίσης χωρίς πρόστιμα νομιμοποιούνται και αυθαιρεσίες σε εγκαταστάσεις της ΔΕΗ.
Και στον νέο νόμο για τα αυθαίρετα που ετοίμασε η προηγούμενη πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος (κ.κ. Πάνος Σκουρλέτης και Γιάννης Τσιρώνης) και σήμερα, μετά τη διαβούλευση, περνά από την κρίση του νέου υπουργού κ. Γιώργου Σταθάκη, επαναλαμβάνονται οι ίδιες διατάξεις για την τακτοποίηση των αυθαιρέτων του δημόσιου τομέα.
Μόλις πριν από λίγες ημέρες ο κ. Σκουρλέτης, από τη θέση του ως υπουργού Εσωτερικών, έκανε μια αξιοπρόσεκτη παρατήρηση κατά τη διάρκεια συνέντευξής του στο ραδιόφωνο Real FM. Θέλοντας να αναδείξει ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ παρέλαβε χάος, επέλεξε να μιλήσει για «ορισμένα πράγματα που ξεφεύγουν από τα συνήθη», όπως είπε χαρακτηριστικά. «Δεν μπορεί στην Ελλάδα η συντριπτική πλειονότητα των νοσοκομείων και των πανεπιστημίων που χτιστήκανε πριν από 20-30 χρόνια να είναι αυθαίρετα για παράδειγμα και να μην μπορείς να τα εντάξεις σε ένα πρόγραμμα ενεργειακής εξοικονόμησης. Ποιος το ξέρει αυτό; Και όμως είναι μια πραγματικότητα. Δεν μπορεί στην Ελλάδα τα ολυμπιακά έργα να είχαν γίνει χωρίς οικοδομικές άδειες και αυτή τη στιγμή να μην μπορούμε να τα αξιοποιήσουμε επειδή είναι στον αέρα και θα πρέπει να ξεκινήσεις πάλι από την αρχή».
Περιπτώσεις παράνομων κατασκευών του κράτους
-Στεγάζουν υποδομές Δικαιοσύνης (δικαστήρια, φυλακές κ.ά.).
-Χρησιμοποιούνται ως σχολεία κάθε βαθμίδος και ως κτίρια προνοιακών δομών των ΟΤΑ καθώς και των σχολικών κτιρίων ιδιοκτησίας της ΟΣΚ ΑΕ.
-Αφορούν επιχειρήσεις που το μετοχικό τους κεφάλαιο σε ποσοστό άνω του 51% ανήκει στο Δημόσιο.
-Φιλοξενούν αθλητικές εγκαταστάσεις και υποστηρικτικά σε αυτές κτίρια της Γενικής Γραμματείας Αθλητισμού, των δήμων, των αθλητικών σωματείων, πολλά εκ των οποίων έχουν ανεγερθεί σε εκτάσεις που τους έχουν παραχωρηθεί από το Δημόσιο ή δήμους από ΝΠΔΔ.
-Στεγάζουν υπηρεσίες νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή ιδιωτικού δικαίου που ανήκουν στο Δημόσιο και επιχορηγούνται από τον τακτικό προϋπολογισμό.
-Περιλαμβάνουν κτίσματα που βρίσκονται σε περιοχές οι οποίες έχουν χαρακτηρισθεί «ανεπτυγμένοι πυρήνες μαζικού τουρισμού» καθώς και σε υφιστάμενα χιονοδρομικά κέντρα τα οποία ανεγέρθηκαν από φορείς του Δημοσίου, των δήμων, καθώς και από αθλητικούς και ορειβατικούς συλλόγους μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.
-Αφορούν κατασκευές και εγκαταστάσεις χιονοδρομικών κέντρων και ορεινών καταφυγίων δημοσίου ενδιαφέροντος που έχουν εκτελεστεί έπειτα από έγκριση χρηματοδότησης από δημόσια αρχή ή έχουν εγκριθεί από τον ΕΟΤ.
-Είναι κατασκευές και εγκαταστάσεις αστεροσκοπείων και συνοδών εγκαταστάσεων αυτών που ανήκουν στο Δημόσιο ή σε εκπαιδευτικά ιδρύματα δημοσίου χαρακτήρα.
-Φιλοξενούν λιμενικές εγκαταστάσεις που ανήκουν σε δημόσια αρχή.
Ολυμπιακοί κύκλοι αυθαιρεσίας
Στον κύκλο της αυθαιρεσίας στη δόμηση περιλαμβάνονται και ολυμπιακά ακίνητα σύμφωνα με τον κ. Σκουρλέτη. Είναι κάτι που είχε επισημανθεί και από τον πρώην πρόεδρο του Ταμείου Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (ΤΑΙΠΕΔ) Στέλιο Σταυρίδη τον Μάιο του 2013. Με δημόσια παρέμβασή του είχε επισημάνει το πρόβλημα των ελλιπών πολεοδομικών σχεδίων, ή ακόμα και την έλλειψη αδειών, καθώς και αποκλίσεις από τοπογραφικά έγγραφα που καθιστούσαν δυσχερή την αξιοποίηση δημοσίων ακινήτων. Επεσήμαινε ότι ολυμπιακά έργα δεν έχουν άδεια, ότι το ΣΕΦ και το γήπεδο μπέιζμπολ έπασχαν, ενώ υπολόγιζε τότε ότι σε πολλές περιπτώσεις οι διαδικασίες νομιμοποίησης των ακινήτων θα μπορούσε να χρειασθούν ακόμα και τέσσερις μήνες κ.ά.
Εκτοτε άλλαξαν πολλά, αν και από ό,τι φαίνεται όχι ουσιαστικά. Πάντως, πέραν των παθογενειών, δεν αποκλείεται το ζήτημα των εμποδίων που θέτει το ειδικό νομικό καθεστώς με το οποίο δομήθηκαν ολυμπιακές εγκαταστάσεις να αποτελέσει μοχλό στην επιδίωξη για περαιτέρω διεύρυνση των όρων… εμπορευσιμότητας.
Με τη νέα νομοθεσία το ΤΑΙΠΕΔ διαχειρίζεται σήμερα δύο ολυμπιακά ακίνητα, το Ολυμπιακό Κωπηλατοδρόμιο Σχινιά και το Ολυμπιακό Ιππικό Κέντρο Μαρκόπουλου.
Η ΕΤΑΔ ΑΕ διαχειρίζεται ένα χαρτοφυλάκιο ακινήτων το οποίο περιλαμβάνει 10 ολυμπιακά ακίνητα και παράλληλα 277 τουριστικά ακίνητα ανά την Ελλάδα, με σημαντική ποικιλία, όπως τα πρώην ξενοδοχεία Ξενία, μαρίνες, κάμπινγκ, γκολφ, χιονοδρομικά κέντρα, μουσεία, σπήλαια, τουριστικά περίπτερα, ιαματικές πηγές αλλά και σημαντικού μεγέθους και προοπτικών εκτάσεις προς τουριστική αξιοποίηση. Διαχειρίζεται περίπου 71.500 τίτλους ακινήτων της ιδιωτικής περιουσίας του Ελληνικού Δημοσίου.
Γ. Στασινός: «Εμφαση στην ασφάλεια, ιδίως των σχολείων»
Την ασφάλεια προβάλλει ως προτεραιότητα ο πρόεδρος του ΤΕΕ κ. Γιώργος Στασινός, ο οποίος έκανε στο «Βήμα» την ακόλουθη δήλωση: «Είναι σημαντικό να δηλωθούν και να νομιμοποιηθούν οι αυθαιρεσίες των δημοσίων κτιρίων. Ακόμη πιο σημαντικός όμως είναι ο έλεγχος για τη στατική –και όχι μόνο –ασφάλειά τους και η ενίσχυσή τους, όπου χρειάζεται. Και αυτό αφορά ακόμη περισσότερο τα σχολεία. Πρέπει επιτέλους ως χώρα να δώσουμε ιδιαίτερη έμφαση στην ασφάλεια γενικότερα των σχολείων και των δημοσίων κτιρίων, για όσους εργάζονται, για όσους επισκέπτονται, για όσους χρησιμοποιούν τις δημόσιες αυτές υποδομές. Και φυσικά, επειδή αποτελούν ένα πολύ ενεργοβόρο κομμάτι του κτιριακού μας αποθέματος, πρέπει να δοθεί άμεσα προτεραιότητα από το τρέχον ΕΣΠΑ σε επενδύσεις για την ενεργειακή αναβάθμιση των δημοσίων κτιρίων».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
