Οπως πάντα, ούτε και εφέτος έφθασε η πρόσκληση από τον κ. Σουάμπ. Κι έτσι αυτοπροσκλήθηκα στο Νταβός, που όπως φαίνεται είναι της μόδας τελευταίως ακόμη και για επωνύμους, ως λαθρεπιβάτης του Διαδικτύου.
Πέρυσι το γενικό κλίμα ήταν αισιόδοξο. Βλέπετε, πέραν της συνήθως ανούσιας πασαρέλας των πολιτικών, η θεματολογία ήταν εστιασμένη στο μέλλον που θα καθοριστεί από τις ραγδαίες εξελίξεις στον χώρο της νέας τεχνολογικής επανάστασης, με τη διάδοση της τεχνολογίας του «Διαδικτύου των πραγμάτων» (Internet of things). Μια φουτουριστική προοπτική, που όμως ερεθίζει τη σύναξη των λαμπρών μυαλών του Νταβός. Ιδιαιτέρως από το γεγονός ότι αυτή η καταιγιστική αλλαγή της ζωής μας θα συνοδεύεται και από την επανάσταση της εργασίας που θα την ακολουθήσει, και η οποία έχει ονομαστεί «οικονομία διαμοιρασμού» (Sharing economy). O προφήτης της τρίτης βιομηχανικής επανάστασης Τζέρεμι Ρίφκιν είχε ήδη κυκλοφορήσει το σχετικό βιβλίο του (Marginal profit near zero).
Τη φράση που συγκράτησα από τις περυσινές συνεδριάσεις την άκουσα από μια νεαρή ιταλίδα επιχειρηματία, η οποία συμμετείχε στο πάνελ με τον Τσίπρα και τον Σόιμπλε και ήταν η ακόλουθη: «Στην Αμερική όταν προκύπτει μια καινοτομία όλοι ψάχνουν τι κέρδος μπορεί να επιφέρει. Στην Ευρώπη ψάχνουμε να βρούμε τι κανονισμούς πρέπει να επιβάλουμε». Ηταν το σύμβολο του ίδιου του Νταβός, λίκνο και δεξαμενή σκέψης της παγκοσμιοποίησης.
Εφέτος τη φράση τη διατύπωσε ο γερόλυκος της στρατηγικής της παγκόσμιας τάξης Χένρι Κίσινγκερ, ο οποίος στα 92 του χρόνια ήταν παρών μέσω τηλεδιάσκεψης. Και θυμήθηκε τον Σιμόν Πέρες. Η συνεισφορά του οποίου ήταν ο τρόπος που αντιμετώπιζε τις πολλαπλές κρίσεις. «Το σημαντικό δεν είναι το να εντοπίσουμε ένα πρόβλημα, αλλά η πίστη, η βούληση στη λύση του». Εφέτος είχαμε ένα πρόβλημα. Η παγκοσμιοποίηση βρίσκεται σε άμυνα. Ηρθαν τα πάνω κάτω. Από περιθωριακό, το κίνημα της αντι-παγκοσμιοποίησης στα χέρια της Ακροδεξιάς και της Ακροαριστεράς πέτυχε το αδιανόητο Brexit. Εφθασε να κατακτήσει την εξουσία στην ηγέτιδα δύναμη και πρωταγωνίστρια ως χθες του ελεύθερου εμπορίου.
«Γινόσαστε μελαγχολική Μαργαρίτα».
Τον στίχο του Σεφέρη μού θύμισε ο τρόπος που έθετε τα ερωτήματά του ο ελβετός καθηγητής που καθιέρωσε το Νταβός στον «Αγαπητό Χένρι». «Τι πιστεύετε ότι θα πράξει ο Τραμπ του κλεισίματος των συνόρων κάθε είδους. Λέγεται ότι σας συμβουλεύεται. Τι πρέπει να κάνει η Ευρώπη;».
Ο Μάγος της παγκόσμιας τάξης έφερε πριν από πολλά χρόνια κοντά την Κίνα με τις ΗΠΑ, την εποχή του Νίξον. Η στρατηγική για να επιτευχθεί ο στόχος της παγκόσμιας ισορροπίας στηρίζεται στην ανάγκη για συνεχή διάλογο των μεγάλων δυνάμεων. Η Ρωσία είναι μια μεγάλη δύναμη. «Εχει σύνορα σχεδόν με όλον τον κόσμο και πρέπει να αισθάνεται ασφαλής και να εμπιστεύεται τον άλλον. Να συζητήσουμε μαζί της και να κατανοήσουμε μέχρι ποιου σημείου πρέπει να πάμε». Θυμίζω την αντίθεσή του με την πολιτική της Δύσης στο Ουκρανικό.
Με ιδιαίτερη έμφαση ανέτρεξε στην πρόσφατη ιστορία. «Μετά τον πόλεμο, η Αμερική και η Ευρώπη πήραν σημαντικές πρωτοβουλίες για να ελέγξουν το χάος που άφησε ο πόλεμος. Η Αμερική συνεισέφερε με τη δημιουργία της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, του ΝΑΤΟ, ως αποτρεπτική πρωτοβουλία για τη διαφύλαξη της ειρήνης στην περιοχή. Η συνεισφορά της Ευρώπης ήταν η δημιουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ώστε να εξαλειφθούν οι ανταγωνισμοί των εθνικών κρατών. Σήμερα όσο ποτέ άλλοτε είναι αναγκαίο αυτοί οι θεσμοί να διατηρηθούν, μιας και διανύουμε μια περίοδο ισχυρών εντάσεων και πολέμων, ιδίως στη Μέση Ανατολή, και η Αμερική δεν πρέπει να εγκαταλείψει το ΝΑΤΟ».
«Αισθάνθηκα» είπε «απογοήτευση για την έξοδο της Αγγλίας από την Ενωση, γιατί ο ένας από τους ισχυρούς πόλους εξασθενίζει. Ομως μετά σκέφτηκα πως αντί να μπουν οι σύμμαχοι σε μια κατάσταση αντιδικίας και εχθρότητας θα ήταν καλύτερο να βρουν τρόπο ώστε την έξοδο να την αξιοποιήσουν για μια νέα συμμαχία με διαφορετικούς ρόλους». Γιατί να μη μετασχηματισθεί η Ευρώπη, ώστε η αρχιτεκτονική της να προβλέπει ομάδες κρατών που θα έχουν τη θέληση να συνεργαστούν στους τομείς που τους ενδιαφέρουν. Μπορεί να φανταστεί ότι σε μια τέτοια αλλαγή η Αγγλία θα επανέλθει στην Ενωση σε κάποιες από αυτές τις ομάδες. Με βάση την κοινοτική αργκό προτείνει τη δημιουργία της Ευρώπης α λα καρτ ή της Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων.
Η σκέψη του Κίσινγκερ έβαλε ένα στοιχείο που οι Ευρωπαίοι δεν έχουν στην ματιά με την οποία κοιτούν τον κόσμο. Συνέδεσε την οικονομική συνεργασία με τη διασφάλιση της κοινής άμυνας. Κυκλοφορεί ήδη όταν δημοσιογράφος ρώτησε τον Γιούνκερ πόσα μέλη έχει το ΝΑΤΟ, αυτός δεν απάντησε.
Το δεύτερο στοιχείο έκπληξης ήταν η μαζική παρουσία Κινέζων. Και ο ύμνος στην παγκοσμιοποίηση που «απήγγειλε» ο πρόεδρος της Κίνας Σι. Δεν έχω ακούσει τόσο πειστική και μεστή ομιλία για την ανάγκη να προχωρήσει. Με τον γνωστό κινεζικό λογοτεχνικό τρόπο παρουσίασε την παγκοσμιοποίηση σαν έναν μεγάλο ωκεανό τον οποίο όλοι πρέπει να διαβούν, όλα τα κράτη, στον δρόμο για την πρόοδο. Υπάρχουν βέβαια λάθη, όπως η παγκόσμια διακυβέρνηση που δεν επέβαλε κανόνες στη λειτουργία των χρηματοοικονομικών αγορών. Αλλά αν ένα πλοίο σε κάθε φουρτούνα επιστρέφει στο λιμάνι από όπου ξεκίνησε, τότε τίποτε δεν κάνουμε.
Ας σταματήσουμε όμως εδώ. Και ας ευχηθούμε ότι οι σκέψεις του Νταβός θα συνεφέρουν διάφορους έτοιμους για καβγά και ας επικεντρωθούμε στο να ανακαλύψουμε νέους τρόπους συνεργασίας.
ΥΓ. Δεν πρόλαβε να στεγνώσει το μελάνι του εκτυπωτή μου και ο Τραμπ υπέγραψε δύο προεδρικά διατάγματα. Με το ένα αποσύρει την Αμερική από τη συμφωνία διακρατικού εμπορίου –TTP –των ασιατικών κρατών και με το άλλο διακόπτει τη χρηματοδότηση οργανισμών, αν δρουν συμβουλευτικά για τις αμβλώσεις. Μια στο καρφί του οικονομικού φιλελευθερισμού και μια στο πέταλο του κοινωνικού. Ταυτόχρονα αυξάνει, λεκτικά για την ώρα, την πίεση στην Κίνα πότε κατηγορώντας την για τη Βόρεια Κορέα, πότε για τη διαμάχη στα στενά της Νότιας Κίνας αγνοώντας τις «συμβουλές Κίσινγκερ». Φαίνεται ότι σύντομα θα δικαιωθούν όσοι –λίγοι –υποστήριζαν ότι ο Τραμπ θα κάνει πράξη και γρήγορα όσα σκόρπια έλεγε προεκλογικά και όχι όσοι υποστήριζαν ότι θα «προσαρμοστεί».
Ο κ. Αντώνης Τριφύλλης είναι τέως στέλεχος της ΕΕ.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
