Κατερίνα Ζαχαροπούλου: Το μικρό σπίτι μιας ζωής

Ενα υφασμάτινο δωμάτιο σαν μικρό σκηνικό θεάτρου και μέσα του ένα μεγάλο τραπέζι με πολλά μικρά έπιπλα στην επιφάνειά του.

Αυτό είναι το «Τραπέζι των αφηγήσεων» και θα ενεργοποιηθεί στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση από την οικοδέσποινά του Κατερίνα Ζαχαροπούλου. Καθισμένη στο κέντρο του τραπεζιού θα υποδέχεται τους επισκέπτες της, μία φορά την εβδομάδα, έναν τη φορά, και θα τους προτρέπει να διαρρυθμίσουν τις ατάκτως ερριμμένες μινιατούρες επίπλων για να αναπαραστήσουν χώρους που σημαίνουν κάτι για αυτούς. Βάσει των βιωμάτων τους, ανάλογα από ποιο «κουκλόσπιτο έφυγαν, ποιο δεν θέλουν να θυμούνται ή ποιο ονειρεύονται» όπως λέει η Ζαχαροπούλου.

Αυτός είναι εξάλλου ο πλούτος των αφηγήσεων, ετερόκλητος όσο και οι συμμετέχοντες σε αυτήν τη διαδραστική εγκατάσταση και περφόρμανς, ανάμεσά τους και μετανάστες από τη ΜΚΟ Μέλισσα αλλά και άστεγοι του περιοδικού «Σχεδία». Η συμμετοχή δεν είναι υποχρεωτική, άλλωστε θα υπάρχουν οθόνες εκτός του δωματίου που θα προβάλλουν τις κινήσεις των χεριών και τις αφηγήσεις, έως τις 24 Φεβρουαρίου. «Δεν είναι ψυχανάλυση, ούτε art therapy, είναι η διαμεσολάβηση που μπορεί να επιτελέσει ένα έργο τέχνης ώστε να βοηθήσει τον αποδέκτη του ενδεχομένως να εξοικειωθεί με τις δικές του εσωτερικές, βιωματικές στοές. Ιδίως τη στιγμή που βιώνουμε μια εποχή όπου το σπίτι βάλλεται και η ζωή επιφυλάσσει πολλές βίαιες μετακινήσεις. Η περφόρμανς προσδίδει μια εντελώς διαφορετική διάσταση στα έπιπλα του κουκλόσπιτου. Γιατί αυτό δεν είναι ένα παιχνίδι» σχολιάζει η εικαστικός.

Ούτε το πρώτο κουκλόσπιτο της Ιστορίας ήταν παιχνίδι. Βρίσκεται στο Rijksmuseum του Αμστερνταμ, εκεί όπου έζησε η Πετρονέλα Ορτμαν τον 17ο αιώνα, η αστή που δημιούργησε μια πιστή μινιατούρα του σπιτιού της παραγγέλνοντας καθετί που υπήρχε μέσα σε αυτό σε διαστάσεις παιχνιδιού. Εκεί έγινε μόδα και χόμπι για τις κυρίες της καλής κοινωνίας το μίνι σπίτι που επιδεικνύεις στις φίλες πίνοντας τσάι όσο οι σύζυγοι είναι απορροφημένοι στις επαγγελματικές δραστηριότητές τους.

Πανέμορφο, θελκτικό αλλά και τόσο άδειο και νεκρό ταυτόχρονα, όπως περίπου οι προς αναζήτηση νοήματος ζωές τους. Τουλάχιστον ως την εποχή που ήλθε ο Ιψεν και έβαλε τη Νόρα να φεύγει από αυτό κλείνοντας την πόρτα πίσω της.

Αυτό το κουκλόσπιτο είχε γοητεύσει την Κατερίνα Ζαχαροπούλου όταν το πρωταντίκρισε σε επίσκεψή της στο μουσείο. «Ισως επειδή η μικρή κλίμακα σχετίζεται με τη δυνατότητα εποπτείας και ελέγχου πάνω στην ακαταστασία της ζωής και των πραγμάτων. Ισως επειδή χάρη σε αυτήν έχω την αίσθηση της δημιουργίας, της ελευθερίας και του ελέγχου ταυτόχρονα».

Γιατί το συγκεκριμένο έκθεμα στάθηκε η αφορμή για τη δημιουργία του έργου «Το κουκλόσπιτο της Petronella Oortman», μια σπονδυλωτή αφήγηση από βιντεοπροβολές που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Μπέη Χαμάμ της Θεσσαλονίκης το 2011 σε επιμέλεια Συραγώς Τσιάρα και παραγωγή του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης – Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης. Μετά από μια στάση στην γκαλερί Bernier/Eliades το 2012, τα βίντεο θα προβάλλονται στους τοίχους του πρώτου ορόφου του Μουσείου Μπενάκη και θα παρουσιάζονται παράλληλα με το τραπέζι της Στέγης.

Η Ζαχαροπούλου σκηνοθετεί έναν κόσμο από προσωπικά ενθυμήματα και βιντεοσκοπεί μια γυναίκα, τον εαυτό της, σε καθημερινές ασχολίες. Σε ένα «Δωμάτιο αναμονής» περιτριγυρισμένη από σουβενίρ γάμου, σε ένα «Δωμάτιο περπατήματος» όπου βαδίζει με καρτερία. Είπαμε, το κουκλόσπιτο δεν είναι ένα παιχνίδι αλλά «η προσομοίωση μιας ζωής που αδυνατεί να ανταποκριθεί στις προσδοκίες της κατόχου του».

Πανταχού παρούσα με τη μορφή έργου τέχνης μέσα στα δωμάτια αλλά και ως προβολή στην οροφή του μουσείου είναι μια φωτογραφία από το έργο του Πλάσιντο Φαμπρίς, «Ερως και ψυχή». «Η συγκεκριμένη απεικόνιση παίζει σημαντικό ρόλο στην αφήγηση γιατί το δράμα του εγκλεισμού σε ένα σπιτικό με όρους αισθησιακούς έχει να κάνει και με το παιχνίδι της ψυχής και του έρωτα» εξηγεί η Ζαχαροπούλου.

Η επιρροή των περφόρμανς της Μαρίνα Αμπράμοβιτς στο έργο είναι εμφανής, η γνωριμία τους εξάλλου χάρη στην εκπομπή της ΕΤ1 «Η εποχή των εικόνων», που επιμελείται και παρουσιάζει η Ζαχαροπούλου, τις έφερε κοντά και αποκάλυψε μια ιδιοσυγκρασιακή και ψυχική συνάφεια. «Εργα της όπως το «Cleaning the mirror» ή το «House with the Ocean view» με έχουν επηρεάσει και με έχουν εμπνεύσει με έμμεσο τρόπο» παραδέχεται. «Οταν έκανα το «Δωμάτιο καθαρισμού» όπου καθάριζα με μανία το πάτωμα σκέφτηκα ξαφνικά ότι αυτή η διαδικασία έμοιαζε με το τρίψιμο ενός σκελετού. Ισως το συγκεκριμένο δωμάτιο να σχετίζεται πλέον με τον καθαρμό. Από την άλλη, υπάρχουν και καλλιτέχνες που σου δίνουν θάρρος και σε εμπνέουν να τολμήσεις. Θυμάμαι τον Βλάση Κανιάρη που του είχα πει ότι θα ήθελα να ήμουν εγώ η καλλιτέχνις του «Σαν γυναικεία φιγούρα του Μανέ«, όμως εγώ είχα φτιάξει ένα νυφικό από χαρτί για την πρώτη ατομική μου στη Bernier/Eliades. Μου λέει: «Είδες ότι κάνεις εσύ το δικό σου έργο, στη δική σου γενιά, με τα δικά σου βιώματα. Τόλμησε, κάν’ το καταστρέψου». Ή όπως θα έλεγε ο φίλος μου ο Νίκος Ναυρίδης: «Προσπάθησε και απότυχε καλύτερα»».