To πιο ασήμαντο όσων φάνηκαν τις πρώτες ημέρες Τραμπ στο Λευκό Οίκο ήταν πως ο νέος πρόεδρος θεωρεί εαυτόν σε πόλεμο με τα ΜΜΕ – σκοπεύει να παλέψει με νύχια και με δόντια, ήταν επί λέξει η πιο πρόσφατη αναφορά συνεργατών του.

Το κυριότερο ήταν τα μέσα με τα οποία έδειξε πως πρόκειται να μιλάει: Με «εναλλακτικά γεγονότα», όπως τα χαρακτηρίζει το επιτελείο του.

Αν ο όρος ξενίζει, είναι επειδή πρόκειται για προσωπική συμβολή της Κέλιαν Κόνγουεϊ στα εργαλεία της γνωσιολογίας (η Κόνγουεϊ ήταν μία από τους «στρατηγούς» στην προεκλογική εκστρατεία Τραμπ και σήμερα είναι στους εξ απορρήτων του νέου προέδρου), όρος που δείχνει όχι πώς γνωρίζει τον κόσμο ο Τραμπ, αλλά πώς θέλει ο Τραμπ να γνωρίσει ο κόσμος τον κόσμο.

Επιβεβαιώνεται έτσι ότι το επιτελείο του νέου προέδρου θα συνεχίσει την «ασύμμετρη επικοινωνιακή εκστρατεία» που τον έφερε στο Λευκό Οίκο.

Κάνοντας το άσπρο, μαύρο; Όχι -αλλά να γίνουν όλα γκρι

Στρατηγική της δεν είναι να πείσει για την εκάστοτε θέση, αλλά να υπονομεύσει την ισχύ των γεγονότων υποβαθμίζοντάς τα σε ένα από πολλά απλά ενδεχόμενα, ισότιμα μεταξύ τους από τα οποία ο καθένας θα διαλέξει όποιο προτιμά (δηλαδή, «εναλλακτικά γεγονότα»).

Αρχικά, το υπόβαθρο που έγινε απλώς η αφορμή του ζητήματος: Το πόσοι πήγαν στην ορκωμοσία του Τραμπ.

Πολλοί παρατήρησαν ότι το πλήθος δεν ήταν ιδιαίτερα μεγάλο, σκέφτηκαν να συγκρίνουν τις φωτογραφίες κατά την ορκωμοσία του Τραμπ με εκείνες από την πρώτη ορκωμοσία του Ομπάμα το 2009 (οι New York Times έδωσαν μεγάλη βαρύτητα) και η αντιπαραβολή ήταν κατηγορηματική- μέρη μπροστά από το Καπιτώλιο που ήταν γεμάτα στον Ομπάμα ήταν άδεια όταν ο Τραμπ ανέβαινε στην προεδρία.

Ο ίδιος ο Τραμπ πρώτα περιορίστηκε στο ότι το πλήθος ήταν μεγάλο και ότι αυτά είναι παραπλανητικά (από μόνο του, θεμιτό και ίσως και έντιμο) αλλά μετά ο εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Σον Σπάισερ, προχώρησε παραπέρα. Όχι μόνο, ισχυρίστηκε, το πλήθος ήταν μεγάλο, αλλά «ήταν το μεγαλύτερο πλήθος που ήρθε ποτέ σε ορκωμοσία προέδρου, τελεία και παύλα». Και ούτως ή άλλως, προσέθεσε, «δεν τηρούνται αριθμοί» από καμία ορκωμοσία.

Καμία σημασία δεν είχε για τον Σπάισερ πως αυτό βρισκόταν σε ευθεία αντίθεση με τις φωτογραφίες. Το ότι απέδωσε τα κενά στο έδαφος σε χώρους που είχαν καλυφθεί για διάφορους λόγους ξεκάθαρα δεν εξηγεί (έστω κι αν έστεκε) το αραιό πλήθος εκεί που όντως μπορούσαν να σταθούν πεζοί.

Αυτό προκάλεσε φυσικά κύμα ειρωνείας στο διαδίκτυο -το «τελεία και παύλα» έγινε hashtag, με σαρκαστικά μηνύματα όπως «η Γη είναι επίπεδη, τελεία και παύλα»- αλλά στη συνέχεια έφερε την «στρατηγό» του Τραμπ, Κέλιαν Κόνγουεϊ, αντιμέτωπη με επίμονες ερωτήσεις για εξηγήσεις.

Και εδώ βρίσκεται το σημαντικότερο.

Βγαίνοντας στο NBC σε ζωντανή σύνδεση, ο δημοσιογράφος της εκπομπής Meet the Press Τσακ Τοντ την ρώτησε ευθέως, σε σχέση με το πλήθος στην ορκωμοσία, γιατί ο Τραμπ έβαλε «τον εκπρόσωπο του Λευκού Οίκου να πει, στην πρώτη του εμφάνιση, ένα κατάφωρο ψεύδος».

Εκείνη προσπαθούσε να υπεκφύγει στρέφοντας τη συζήτηση αλλού, ο παρουσιαστής επέμενε («δεν μου απαντήσατε») και στο τέλος (αφού ενδιάμεσα του είχε προσάψει, εμμέσως, κακεντρέχεια και προκατάληψη), η Κόνγουεϊ, μετά από παύση και με χαμόγελο, εξήγησε αφοπλιστικά ότι ο εκπρόσωπος του Τραμπ δεν μίλησε με ψέματα «αλλά με εναλλακτικά γεγονότα».

Το όπλο ναπάλμ: «Ούτως ή άλλως, αριθμοί δεν υπάρχουν…»

Η απάντηση της Κόνγουεϊ άφησε άναυδο τον παρουσιαστή, ο οποίος προσπάθησε να αντιτείνει ότι «δεν υπάρχουν εναλλακτικά γεγονότα, υπάρχουν ψέματα».

Η Κόνγουεϊ μπορεί να χρειάστηκε να αυτοσχεδιάσει εφευρίσκοντας τον όρο «εναλλακτικά γεγονότα», όμως ήταν ειλικρινής. Πάνω στον αυτοσχεδιασμό, κατέληξε να δίνει ένα πολύ εύστοχο όνομα στην επικοινωνιακή στρατηγική που έχει χτίσει η ίδια και οι συνεργάτες της (βλ. Στιβ Μπάνον, o οποίος από το ιντερνετικό συνωμοσιολογικό Breitbart βρέθηκε σήμερα να είναι δεξί χέρι του προέδρου), αξιοποιώντας τόσο τον τρόπο σκέψης που ευδοκιμούσε αρχικά στις παρυφές του Διαδικτύου όσο και ασύμμετρες τακτικές που επιτυχώς δοκιμάστηκαν σε άλλα μέρη της υφηλίου.

Πώς λειτουργεί η ασύμμετρη τακτική των «εναλλακτικών γεγονότων»; Αυτό το δείχνει η υπόθεση του πλήθους στην ορκωμοσία του Τραμπ.

Οι φωτογραφίες μπορεί να ήταν ξεκάθαρες -σε σημεία που μπορούσε να πατήσει κόσμος το πλήθος ήταν αραιό για τον Τραμπ, γεμάτο για τον Ομπάμα- αλλά για αυτό δεν δίνεται καμία συγκεκριμένη εξήγηση. Αντιθέτως, «ήταν το μεγαλύτερο πλήθος από ποτέ, τελεία και παύλα».

Όταν επιμένει κανείς να ρωτά, αρχικά του προσάπτεται κακεντρέχεια και προκατάληψη. Στη διένεξή της στο NBC, αυτό κάνει η Κόνγουεϊ ενώ αποφεύγει να απαντήσει.

Παράλληλα, εκτρέπεται η συζήτηση αλλού με εξαπόλυση κάθε πρόχειρης κατηγορίας και στηλίτευση κάθε προβλήματος που έρχεται εκείνη την ώρα στο μυαλό του ομιλητή («Είναι ψέμα ότι χιλιάδες γυναίκες ζουν σε συνθήκες φτώχειας;» λέει η Κόνγουεϊ στη συζήτηση στο NBC όταν ο παρουσιαστής επιμένει να την ρωτάει για τις δηλώσεις από το Λευκό Οίκο).

Τίποτε από αυτά δεν είναι, από μόνο του, νέο – κάθε επικοινωνιακή στρατηγική πολιτικού ηγέτη έχει στόχο ακριβώς να προσφέρει το δικό του μοντέλο ερμηνείας στους ακροατές, ελπίζοντας πως θα το υιοθετήσουν σε κάποιο βαθμό για το πώς βλέπουν τον κόσμο.

Εδώ όμως πρόκειται για κάτι παραπάνω, και αυτό το δείχνει καλύτερα η λεπτομέρεια αυτού που είχε πει ο Σπάισερ. «Ούτως ή άλλως, αριθμοί δεν υπάρχουν» από το πλήθος σε κάθε προεδρική ορκωμοσία (αλλά παρ’ όλα αυτά, και που δεν τηρούνται αριθμοί, ο Σπάισερ γνωρίζει ότι ήταν «το μεγαλύτερο πλήθος σε ορκωμοσία»). Η Κόνγουεϊ, από την πλευρά της, το εξέφρασε ακριβέστερα λέγοντας πως «τίποτε δεν είναι επαληθεύσιμο».

Το τι κάνει αυτή η φράση είναι που αλλάζει τα δεδομένα: Επιδιώκεται ο αποσυντονισμός. Το νόημά της είναι: «Σε τελική ανάλυση, ούτε ξέρουμε ούτε και θα μάθουμε ποτέ πόσοι ήταν στην ορκωμοσία».

Στόχος είναι να χαθεί η διάκριση μεταξύ αυτού που στέκει και αυτού που θα μπορούσε να στέκει, να διαβρωθεί η εικόνα ώστε να μην ξεχωρίζουν και να μοιάζουν ισοδύναμα τα γεγονότα με τις υποθέσεις, τα λογικά συμπεράσματα με τις αυθαίρετες εικασίες, το true με το false. Σε αυτό το μοντέλο ο Σπάισερ και η Κόνγουεϊ εξασκούν το κοινό.

Στόχος, εν προκειμένω, αυτής της τακτικής δεν ήταν να πειστούν οι ακροατές ότι το πλήθος ήταν μεγάλο (όποιος ήθελε να το πιστέψει, το πίστευε ήδη). Αλλά να πιστέψουν οι υπόλοιποι ότι όπως μπορεί να ήταν μεγάλο, έτσι μπορεί να ήταν και μικρό. Στόχος είναι αυτό που δείχνουν οι φωτογραφίες να υποβαθμιστεί σε έναν ισχυρισμό ίσης αξίας με τον ισχυρισμό πως ήταν «το μεγαλύτερο πλήθος από κάθε ορκωμοσία». «Σε τελική ανάλυση, ποιος ξέρει;». Θα ήταν άλλο ένα εναλλακτικό γεγονός.