Το 2017 δεν αρχίζει καλά. Ο αυταρχισμός απειλεί από παντού: στις Ηνωμένες Πολιτείες, με τη μορφή του νέου προέδρου τους Ντόναλντ Τραμπ, «από τα πάνω», σε κρατικό επίπεδο· στη Δυτική Ευρώπη, από τα ξενοφοβικά κινήματα και κόμματα, «από τα κάτω». Ακόμα και η Γερμανία που μέχρι πρότινος εμφανιζόταν άτρωτη έναντι των επιθέσεων των ακροδεξιών δείχνει τώρα ευάλωτη –οι προετοιμαζόμενοι νόμοι κατά της τρομοκρατίας τείνουν να τη μετατρέψουν, σύμφωνα με το περιοδικό «Der Spiegel», σε δεξιό κράτος. Για τα θέματα αυτά «Το Βήμα της Κυριακής» μίλησε με τον ανθρωπολόγο και κοινωνιολόγο Κλάους Λέγκεβι, διευθυντή του Kulturwissenschaftliches Institut στο Εσσεν.
Από τις 20 Ιανουαρίου άρχισε μια νέα εποχή, η εποχή του Ντόναλντ Τραμπ. Για πολλούς αυτό ισοδυναμεί με το τέλος του κλασικού φιλελευθερισμού, την αλλαγή του αξιακού συστήματος συντεταγμένων. Τι λέτε εσείς για αυτό;
«Ο αστικός φιλελευθερισμός έχει ήδη από καιρό αντικατασταθεί από έναν ψευτοφιλελεύθερο ριζοσπαστισμό των αγορών, οι οποίες δεν υπηρετούν πλέον την κοινωνία και το γενικό καλό. Ο Ντόναλντ Τραμπ κερδίζει –ως δισεκατομμυριούχος –από τα δραματικά επακόλουθα αυτών των εξελίξεων: την κοινωνική ανισότητα και αδικία. Διεξάγει ένα είδος ταξικού αγώνα εναντίον των λάθος αντιπάλων –όχι των μάνατζερ, των τραπεζιτών και των επιχειρηματιών που είναι υπεύθυνοι για την κρίση αλλά εναντίον αποδιοπομπαίων τράγων, όπως οι μετανάστες και οι μειονότητες».
Ποιες συνέπειες θα μπορούσε να έχει ο «τραμπισμός» στη δημόσια ηθική στις Ηνωμένες Πολιτείες και παντού αλλού;
«Καταστρεπτικές. Οι πολιτικοί, και ιδιαίτερα οι αρχηγοί κρατών, θα πρέπει να παίζουν τον ρόλο προτύπου και τον παίζουν όντως. Φαντασθείτε λοιπόν τι ανεξέλεγκτες αντιδράσεις θα προκαλέσει αυτός ο ασυγκράτητος πρόεδρος, ο οποίος περιφρονεί τις γυναίκες, υποβιβάζει τις μειονότητες και ανάγει τους πολιτικούς του αντιπάλους σε απόλυτους εχθρούς».
Ποιες θα μπορούσε να είναι οι επιπτώσεις του «τραμπισμού» στην οικολογία;
«Εξίσου μοιραίες! Ο «τραμπισμός» θα πάρει πίσω τα λίγα που έδωσαν για την προστασία της φύσης και του κλίματος οι κυβερνήσεις του Κλίντον και του Ομπάμα. Το να παριστάνει κανείς και σήμερα τον αμφισβητία σε θέματα κλίματος ισοδυναμεί με έγκλημα έναντι των μελλοντικών γενεών. Πολιτικοί όπως ο Τραμπ εμποδίζουν τη διεθνή συνεργασία που είναι αναγκαία για τη λύση πλανητικών προβλημάτων».
Ο αυστριακός δημοσιολόγος Ράιμουντ Λεβ λέει: «Ο «τραμπισμός» είναι ο νέος φασισμός». Συμφωνείτε με αυτόν τον χαρακτηρισμό;
«Εντελώς. Ο Τραμπ είναι λιγότερο ένας κλασικός αμερικανός συντηρητικός από ό,τι ένας φασίστας με αμερικανική όψη. Ευτυχώς που αυτό λειτουργεί μάλλον εκφοβιστικά στους ευρωπαίους συντηρητικούς».
Τη νύχτα της Πρωτοχρονιάς του 2016 εκατοντάδες νεαροί πρόσφυγες, ιδίως από τη Βόρεια Αφρική, επιτέθηκαν σεξουαλικά στην Κολωνία σε γερμανίδες. Θέτουν τέτοια γεγονότα την ενσωμάτωση των προσφύγων σε κίνδυνο;
«Ως τώρα όχι, αλλά η αρχικά φιλική στάση έναντι των προσφύγων έχει ανατραπεί. Οι σεξουαλικές παρενοχλήσεις έχουν προκαλέσει μάλιστα μεγαλύτερη αντιπάθεια κατά των ξένων από ό,τι η τρομοκρατική επίθεση στην αγορά του Βερολίνου τα Χριστούγεννα του 2016. Η Γερμανία βρίσκεται υπό πίεση λόγω και της ελλιπούς αλληλεγγύης από την υπόλοιπη Ευρώπη».
Η Γερμανία μετατρέπεται, σύμφωνα με το περιοδικό «Der Spiegel», από κράτος δικαίου (Rechtsstaat) σε δεξιό κράτος (Rechts-Staat). Σωστή διατύπωση;
«Δεν νομίζω. Είναι πολύ υπερβολική, τα κενά στην πολιτική ασφάλειας πρέπει να κλείσουν. Η Γερμανία εμφανίζεται ως τώρα αρκετά ανθεκτική έναντι της γενικής στροφής προς τα δεξιά. Ομως και η δική μας δημοκρατία είναι εκτεθειμένη στις επιθέσεις των αυταρχικών σοβινιστών».
Υπό την πίεση της ξενοφοβικής Δεξιάς πραγματοποιεί και η Ανγκελα Μέρκελ τελευταίως μια στροφή προς τα δεξιά στο θέμα των προσφύγων. Ο οικονομολόγος Ρούντολφ Χίκελ τη χαρακτηρίζει για αυτό «οπορτουνίστρια της εξουσίας». Συμφωνείτε με τον χαρακτηρισμό;
«Οχι εντελώς. Πρακτικά έχουμε ήδη ένα πλαφόν στην υποδοχή προσφύγων, έτσι όπως το ζητά η Δεξιά, από την άλλη όμως η Μέρκελ αντιστέκεται με αξιοθαύμαστο τρόπο στη δεξιά προπαγάνδα».
Η κυβέρνηση Τσίπρα επιτρέπει στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο να της υπαγορεύουν την προσφυγική της πολιτική. Παράδειγμα, η έγκρισή της στη συμφωνία της Ευρωπαϊκής Ενωσης με την Τουρκία. Το αποτέλεσμα είναι χαοτικές καταστάσεις στα νησιά που ενίοτε, όπως στη Χίο, καταλήγουν σε πογκρόμ των ακροδεξιών κατά των προσφύγων. Βλέπετε μια διέξοδο από το αδιέξοδο;
«Νομίζω ότι η Ελλάδα έχει εγκαταλειφθεί από την Ευρώπη αλλά και ότι η ίδια η ελληνική κυβέρνηση κάνει λάθη. Και τίποτα, κυριολεκτικά τίποτα, δεν δικαιολογεί τα πογκρόμ. Η κατάσταση θα παραμείνει σε ένταση επειδή οι συνθήκες στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική δεν βελτιώνονται, με αποτέλεσμα την εκροή νέων προσφυγικών κυμάτων. Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με κάτι, με το οποίο βασικά δεν επιτρέπεται να ζούμε».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
