Το όνομά μου είναι Μποντ… φουγάρο Μποντ

Είναι ένας από τους χαρακτήρες-σύμβολα για γενιές και γενιές, αφού ο Τζέιμς Μποντ έχει μεγαλώσει πολλά παιδιά. Τώρα βέβαια το αν με το παράδειγμά του μεγαλώνει τόσα χρόνια και γερά παιδιά τίθεται μάλλον υπό (σοβαρή) αμφισβήτηση. Διότι ο Μποντ είναι γερό ποτήρι, έως μέθυσος, σύμφωνα με ερευνητικά στοιχεία αλλά και άκρως βίαιος (οφθαλμοφανές προφανώς σε όποιον έχει δει τις ταινίες του αλλά και πάλι αποδεδειγμένο και καταμετρημένο επιστημονικώς). Και τώρα μια νέα μελέτη της καπνιστικής συμπεριφοράς του πράκτορα 007 αποτυπώνει και άλλο ένα σοβαρό επί δεκαετίες αμάρτημά του, αντικατοπτρίζοντας συγχρόνως και τις καπνιστικές συνήθειες της κοινωνίας στο πέρασμα των χρόνων. Παρότι μάλιστα ο διάσημος πράκτορας έσβησε το τελευταίο του τσιγάρο το 2002, ακόμη και τώρα αποτελεί θύμα του παθητικού καπνίσματος, σημειώνουν οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Οτάγκο στη Νέα Ζηλανδία στη μελέτη τους που δημοσιεύθηκε την περασμένη Δευτέρα 16 Ιανουαρίου στο επιστημονικό έντυπο «Tobacco Control».

Το κεφάλαιο «κάπνισμα» σε ό,τι αφορά τον ίδιο τον Μποντ όσο και τους φίλους, τις ερωμένες και τους εχθρούς του διερεύνησαν οι ειδικοί «ξεσκονίζοντας» και τις 24 ταινίες Μποντ που έχουν προβληθεί μέχρι σήμερα. Ποια ήταν τα συμπεράσματα; Ο Μποντ ήταν πιο «φουγάρο» από ποτέ τη δεκαετία του 1960 –κάπνιζε στο 83% των ταινιών που προβλήθηκαν τη συγκεκριμένη δεκαετία. Και μάλιστα ήταν και θεριακλής: δεν άντεχε χωρίς τσιγάρο αφού κατά μέσο όρο άναβε το πρώτο του μέσα στα 20 λεπτά από την αρχή της κάθε ταινίας. Μετά τα 60s ωστόσο η ανθυγιεινή συνήθεια του πράκτορα πήρε την κατιούσα –όπως συνέβη και γενικότερα στις ΗΠΑ, σύμφωνα με τις στατιστικές των αμερικανικών Κέντρων για τον Ελεγχο και την Πρόληψη Νοσημάτων (CDC), όχι όμως και σε άλλες χώρες όπως η δική μας. Το 2002, στην ταινία «Die Another Day» («Πέθανε μια Αλλη Μέρα») ο Μποντ κάπνισε για τελευταία φορά και έκτοτε πέρασε στο κλαμπ των μη καπνιστών.

Παρά ταύτα το κάπνισμα συνεχίζει, εμμέσως πλην σαφώς, να προάγεται και στις μετέπειτα ταινίες του, «γεγονός προβληματικό από την οπτική της δημόσιας υγείας, κυρίως δεδομένης της δημοφιλίας της συγκεκριμένης σειράς ταινιών» γράφουν οι ερευνητές, επικεφαλής των οποίων ήταν ο δρ Νικ Γουίλσον, καθηγητής Δημόσιας Υγείας στο Πανεπιστήμιο του Οτάγκο. Για παράδειγμα στην πιο πρόσφατη ταινία Μποντ, το «Spectre» του 2015, αρκετοί δευτερεύοντες χαρακτήρες καπνίζουν, προάγοντας την πολύ κακή συνήθεια σε εκατοντάδες εκατομμύρια άτομα, και κυρίως στους θεατές ηλικίας 10-29 ετών, σύμφωνα με τους επιστήμονες. Μόνο μια ταινία Μποντ είναι… άκαπνη, πρόκειται για το «Casino Royale» («Καζίνο Ρουαγιάλ») του 2006.

Εκτός όμως από ενεργητικός καπνιστής ο Μποντ έπεφτε επί δεκαετίες θύμα και του παθητικού καπνίσματος, κυρίως ελέω των σεξουαλικών συντρόφων του. Πολλές από αυτές κάπνιζαν, συχνά δίπλα του στο κρεβάτι –ήταν προφανώς η περίπτωση που πριν ή μετά… σήκωνε τσιγάρο. Αυτό συνέβαινε κατά κόρον τις δεκαετίες του 1960, 1970 και 1980 αλλά και την τελευταία δεκαετία (κατά την οποία ο Μποντ ήταν πλέον μη καπνιστής): περίπου το 20% των συντρόφων του 007 ήταν καπνίστριες, σημειώνεται στη μελέτη. Είναι μάλιστα χαρακτηριστική μια σκηνή στην ταινία του 1971 «Diamonds are Forever» («Τα Διαμάντια είναι Παντοτινά») που το αντικείμενο του πόθου του πράκτορα, η Τίφανι Κέις, τοποθετεί το σταχτοδοχείο επάνω στο γυμνό στέρνο του. Βέβαια, αν λάβουμε υπόψη τη συνήθως πολύ σύντομη διάρκεια των ερωτικών σχέσεων του Μποντ, η συνολική ποσότητα καπνού στην οποία εκτέθηκε εξαιτίας του παθητικού καπνίσματος λογικά ήταν μικρή, προσθέτουν οι ερευνητές. Να υπογραμμιστεί επίσης ότι στις ταινίες Μποντ που προβλήθηκαν τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, καμία παρτενέρ του 007 δεν κάπνιζε.

Στη μελέτη επισημαίνεται επιπλέον ότι το κάπνισμα ενισχυόταν, ιδιαιτέρως τη δεκαετία του 1970, ποικιλοτρόπως, ακόμη και μέσω της παρουσίασης γκάτζετ της εποχής που συνδέονταν με αυτό –τέτοιου είδους συσκευές προβάλλονταν στο 80% των ταινιών. Θυμηθείτε για παράδειγμα τον «μίνι πύραυλο σε τσιγάρο» που εμφανίζεται στην ταινία «Υοu only live twice» («Ζεις μονάχα δυο φορές») με τον Σον Κόνερι. Το τσιγάρο αυτό μπορούσε να εκτοξεύσει έναν μικρό πύραυλο σε απόσταση ως και πάνω από 25 μέτρα.

Πρέπει πάντως να τονιστεί ότι ακόμη και τις «χρυσές» δεκαετίες προβολής και προαγωγής του καπνίσματος (δηλαδή πριν από μισό αιώνα), υπήρχαν και αναφορές στους κινδύνους του για την υγεία μέσα στις ταινίες. Η πρώτη τέτοια αναφορά έγινε το 1967 στο «Υοu only live twice» όταν ο Mr. Osato (επιχειρηματίας, επικεφαλής της βιομηχανίας Osato Chemicals και μέλος του Spectre) βρίσκει τα τσιγάρα του Μποντ και τον μαλώνει λέγοντας ότι «πρέπει να κόψεις το κάπνισμα. Τα τσιγάρα είναι πολύ κακά για τους πνεύμονές σου». Στην ίδια ταινία, ο πολύ «κακός» Blofeld λέει του Μποντ ότι «δεν θα είναι η νικοτίνη που θα σας σκοτώσει, κύριε Μποντ». Και φθάνουμε στο 1997 και στην ταινία «Tomorrow Never Dies» («Το αύριο ποτέ δεν πεθαίνει») όπου ο Μποντ σε κρίση αυτογνωσίας περιγράφει πλέον ο ίδιος το κάπνισμα ως μια «βρωμερή συνήθεια», γράφουν οι ερευνητές.

Εμβαθύνοντας στον χαρακτήρα του διάσημου πράκτορα, οι επιστήμονες από το Οτάγκο καταλήγουν αναφέροντας ότι η καπνιστική συνήθεια του Μποντ «έρχεται σε αντίθεση με την ανάγκη που έχει να βρίσκεται σε καλή φυσική κατάσταση στο πλαίσιο της δουλειάς του, με το υψηλό επίπεδο μόρφωσής του και τις τεράστιες γνώσεις του σε πολλά πεδία. Την ίδια στιγμή όμως η συνήθεια αυτή ταιριάζει με τη συναίσθηση του χαμηλού προσδόκιμου ζωής –κάτι λογικό αν κάποιος αναλογιστεί τις χιλιάδες σφαίρες που έχουν πέσει επάνω του αλλά και τα συνεχώς αυξανόμενα επίπεδα βίας στις ταινίες». Τελικώς το κάπνισμα (ακόμη και το παθητικό) συνεχίζει να βλάπτει σοβαρά την υγεία του 007, όπως όλων.

Τα… χτυπηµένα µαρτίνι και η βία

Δεν είναι η πρώτη φορά που τα πάθη και τα λάθη του Μποντ τα οποία µπορεί να κοστίσουν ακριβά στην υγεία του αποτελούν αντικείµενο µελέτης. Και µπορεί ο 007 να έχει κόψει τα τελευταία 15 χρόνια το κάπνισµα, ωστόσο η αγάπη του για το αλκοόλ και κυρίως για τα διάσηµα «χτυπηµένα και όχι ανακατεµένα µαρτίνι» (shaken, not stirred) καλά κρατεί. Μελέτη που δηµοσιεύθηκε πριν από λίγα χρόνια έδωσε µάλιστα µια πιθανή επιστηµονική απάντηση σε αυτήν την προτίµηση. Ισως ο Μποντ, σύµφωνα µε τη συγκεκριµένη µελέτη η οποία δηµοσιεύθηκε τα Χριστούγεννα του 2013 σε ειδικό επετειακό τεύχος της ιατρικής επιθεώρησης «British Medical Journal», δεν είναι καν σε θέση να ανακατεύει το µαρτίνι του εξαιτίας τρόµου στα χέρια που οφείλεται στην τεράστια κατανάλωση αλκοόλ που κάνει. Διότι, µε βάση τα όσα προκύπτουν από τις ταινίες του, ο πράκτορας έχει καταναλώσει απίστευτες ποσότητες αλκοόλ σε σύγκριση µε το συνιστώµενο όριο κατανάλωσης, κατά τη διάρκεια των αποστολών του. Προκειµένου να καταλήξουν στα συµπεράσµατά τους γιατροί από το Ντέρµπι και το Νότιγχαµ διάβασαν εξονυχιστικά και τα 14 βιβλία του Ιαν Φλέµινγκ µε ήρωα τον Μποντ. Κατέγραψαν κάθε ηµέρα και κάθε ποτό που ήπιε ο πράκτορας, και είδαν ότι όταν εξαιρέθηκαν οι 36 ηµέρες που ήταν στη φυλακή, σε νοσοκοµείο ή σε κέντρο απεξάρτησης, ο Μποντ «κατέβασε» 1.150 µονάδες αλκοόλ σε 88 ηµέρες, ήτοι 92 µονάδες την εβδοµάδα (ποσότητα που αντιστοιχεί σε πέντε µαρτίνι µε βότκα ή ενάµισι µπουκάλι κρασί ηµερησίως και είναι τέσσερις φορές υψηλότερη από το ανώτατο συνιστώµενο όριο που θέτουν οι αρµόδιοι οργανισµοί). Με τα πολλά, ο πράκτορας µάλλον δεν είναι λάτρης των µαρτίνι αλλά ένας χρόνιος αλκοολικός στον οποίον δεν θα ήταν συνετό να αναθέσει κάποιος το να αφοπλίσει µια πυρηνική βόµβα. Πέρα όµως από το αστείο του θέµατος αφού µιλάµε για έναν φανταστικό χαρακτήρα, οι ερευνητές επισηµαίνουν ότι παίζουν άκρως σηµαντικό ρόλο τα µηνύµατα που τόσο δηµοφιλείς χαρακτήρες περνούν προς το κοινό. Ο Μποντ, όπως λένε, παρουσιάζεται ως ένας άνδρας ελκυστικός, µε όλες τις γυναίκες στα πόδια του. Και όµως η αλκοολική του συνήθεια λογικά θα τον οδηγούσε σε προβλήµατα υγείας όπως οι βλάβες στο ήπαρ και η στυτική δυσλειτουργία, ακόµη και σε πρόωρο θάνατο. Δύσκολο µε όλα αυτά να είναι στην πραγµατικότητα γυναικοκατακτητής, τόσο ο ίδιος όσο και όποιος βλέπει τις ταινίες του και τον µιµείται…

Τα ίδια αρνητικά µηνύµατα περνά, κυρίως στις νέες γενιές, και η συνεχώς αυξανόµενη βία που παρουσιάζεται στη σειρά ταινιών Μποντ, σηµειώνεται σε άλλη µελέτη ειδικών από το Πανεπιστήµιο του Οτάγκο στη Νέα Ζηλανδία που δηµοσιεύθηκε στα τέλη του 2012 στην επιθεώρηση «JAMA Pediatrics». Οι ερευνητές ανέλυσαν 22 ταινίες του Μποντ και ανακάλυψαν ότι οι βίαιες σκηνές που περιλαµβάνουν κλωτσιές, µπουνιές, σπρωξιές, χαστούκια, επιθέσεις µε όπλα, αλλά και δολοφονίες έχουν περισσότερο από διπλασιαστεί από την ταινία «Dr No» το 1962 ως σήµερα. Η πιο βίαιη ταινία, σύµφωνα µε τη µελέτη που σηµειωτέον δεν περιελάµβανε τις δύο τελευταίες «Skyfall» (2012) και «Spectre» (2015), ήταν το «Tomorrow Never Dies» (1997) το οποίο περιελάµβανε 400 βίαιες πράξεις. Στην πρώτη ταινία 007 «Dr No» του 1962 µετρήθηκαν 109 βίαια επεισόδια, αριθµός σηµαντικά χαµηλότερος από τα 250 που µετρήθηκαν στο «Quantum of Solace» του 2008. Τα σκήπτρα του πιο… βίαιου κρατά ο Πιρς Μπρόσναν µε 19 δολοφονίες ανά ταινία ενώ ο τελευταίος Μποντ Ντάνιελ Κρεγκ ήταν µάλλον πολύ πιο συγκρατηµένος µε µόλις 8,3 σκοτωµούς στο «ενεργητικό» του ανά ταινία.