Ο δαιμονικός χορός του Κακού

Μαρία Κουγιουμτζή
Ολα μπορούν να συμβούν με ένα άγγιγμα
Διηγήματα. Εκδόσεις Καστανιώτη
σελ. 246, τιμή 13 ευρώ

Το Κακό φωλιάζει σε κάθε σελίδα της πεζογραφίας της Μαρίας Κουγιουμτζή, κάνοντας κουρέλια τη ζωή των ηρώων της και οδηγώντας τον ούτως ή άλλως στενόχωρο κόσμο τους στα όριά του. Κανένας δεν μπορεί να πει, διαβάζοντας τις συλλογές διηγημάτων της, ποια ακριβώς είναι η πηγή που τρέφει το Κακό. Ο χαλασμένος κοινωνικός περίγυρος που μετατρέπει ένα ήδη σαθρό εσωτερικό έδαφος σε κόλαση της καθημερινότητας; Το βεβαρημένο οικογενειακό περιβάλλον που κληροδοτεί στους νεότερους γόνους τα σκοτεινά πάθη του παρελθόντος; Η εγγενής προδιάθεση για καταστροφή που σπάει κάποια στιγμή την κλειδωνιά του κελιού μέσα στο οποίο έχει κλειστεί για να σκορπίσει τον πανικό και τον θάνατο; Ενδεχομένως όλα μαζί, με την έμφαση να πέφτει κάποτε στον έναν και κάποτε στον άλλον αιτιολογικό παράγοντα. Εκείνο που κατακάθεται ως τελικό συμπέρασμα δεν αλλάζει: το σώμα και η ψυχή θα πάρουν φωτιά όχι για να χαρούν την ηδονή ή για να πέσουν σε μια ονειρική έκσταση, αλλά για να μεταμορφωθούν σε παρανάλωμα του πυρός –σε ένα φλογισμένο κύμα που κατακαίει οτιδήποτε ζωντανό βρεθεί μπροστά του.

Στο καινούργιο βιβλίο της Κουγιουμτζή το Κακό ανοίγει μια δίοδο προς τις τερατογενέσεις που μπορεί να επινοήσει η φαντασία, είτε μιλάμε για το σκηνικό δράσης το οποίο φιλοτεχνεί η πλοκή είτε για τις φαντασιώσεις οι οποίες κατατρύχουν τον βίο των πρωταγωνιστών. Θα πρέπει παρ’ όλα αυτά να διευκρινίσω πως ο λόγος εν προκειμένω δεν είναι για μια καθαρή λογοτεχνική φαντασία (πρόθυμη να περιηγηθεί σε άγνωστα και ανοίκεια τοπία) ούτε για ξεκάθαρες φαντασιώσεις (ικανές να διαχωριστούν με σαφήνεια, έστω και σε ένα υστερότερο αφηγηματικό στάδιο, από την πραγματικότητα την οποία βιώνουν οι ήρωες). Οι μορφές, οι σκιές και τα σχήματα που κινούνται στα διηγήματα του βιβλίου βρίσκονται μονίμως σε έναν ενδιάμεσο χώρο, σε ένα εσκεμμένα αδιευκρίνιστο και αμφίσημο αναμεταξύ όπου τα πάντα τελούν υπό διαρκή ανασυσχετισμό.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο οι φαντασιακές προβολές του Κακού μπορεί να αποκτήσουν ποικίλες όψεις: δύσμορφες φιγούρες που σέρνονται στη γη ή βγάζουν στην κοινή θέα το τυμπανιαίο πρήξιμο των ποδιών τους, μανάδες και κόρες που αγωνίζονται να ενωθούν με βδελυρούς όγκους, νεκροί που μιλούν με μια απόκοσμη λαλιά ή κυνηγούν δυναστικά (σαν να είναι ακόμη ζωντανοί) τη μνήμη των δικών τους. Το Κακό όμως θα εμφανιστεί και ως απολύτως πραγματική –και άκρως ανατριχιαστική –οντότητα: παιδιά που σκοτώνουν εν ψυχρώ τους γονιούς τους, αγόρια που πεθαίνουν φορώντας τα ρούχα της μάνας τους, γυναίκες που υποτάσσονται στη γοητεία ανελέητων εραστών, απελπισμένοι που εξαφανίζουν από προσώπου γης τα οικόσιτά τους για να ξορκίσουν τη μοναξιά τους, καθώς και βιαστές, σαδιστές και δηλητηριαστές που φέρνουν με τα καλύτερα αποτελέσματα εις πέρας το αποτρόπαιο έργο τους.

Ενας δαιμονικός χορός βίας, αίματος, πόνου και διαστροφής όπου η φαντασία εκτρέπεται σε οικτρό ρεαλισμό και ο ρεαλισμός υποφέρει από το εξοντωτικό μένος της φαντασίας. Η Κουγιουμτζή κατορθώνει να τηρήσει στα περισσότερα κομμάτια του βιβλίου τη δύσκολη αυτή ισορροπία, εμφυσώντας στους ήρωές της και όλη την παράνοια που είναι αναγκαία προκειμένου να υπηρετήσουν με συνέπεια την εωσφορική τους μοίρα.