Μήτσος Μυράτ: «Εκανα τη ζωή μου τέχνη»

Μήτσος Μυράτ
Η ζωή μου
Επιμέλεια, επίμετρο Αντρέας Δημητριάδης
Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2016
σελ. 552, τιμή 16 ευρώ

Το φθινόπωρο του 1906 η κοσμική Αθήνα ψυχαγωγείται διαβάζοντας σε συνέχειες στην εφημερίδα Ακρόπολη την εξιστόρηση του «ειδυλλίου Κυβέλη». Η εκθαμβωτική πρωταγωνίστρια του θεάτρου έχει μόλις εγκαταλείψει τον σύζυγό της ηθοποιό Μήτσο Μυράτ και τα δύο παιδιά τους αναχωρώντας για το Παρίσι με τον θεατρώνη Κώστα Θεοδωρίδη. Το σκάνδαλο γίνεται πρωτοσέλιδα ενώ ο απατημένος σύζυγος περιπλανιέται άγρυπνος σε στέκια της κακόφημης Αθήνας, παρηγορείται με τραγουδίστριες των καφέ σαντάν και προσπαθεί μέσα από τον πόνο του και τα ερείπια του εαυτού του να δημιουργήσει έναν νέο άνθρωπο και καλλιτέχνη. «Εκανα τη ζωή μου τέχνη και την τέχνη μου ζωή» γράφει αργότερα ο Μήτσος Μυράτ (1878-1964) στην αυτοβιογραφία του Η ζωή μου, που κυκλοφορεί το 1928.

Στον τόμο που επανεκδίδεται τώρα στη σειρά «Παλαιά κείμενα/Νέες αναγνώσεις» που διευθύνει η νεοελληνίστρια Αγγέλα Καστρινάκη στις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, με την επιμέλεια του θεατρολόγου Αντρέα Δημητριάδη, η αφήγηση διακόπτεται ακριβώς σε αυτό το γεγονός-σταθμό στη ζωή του Μυράτ, όταν είναι μόλις 29 ετών, με τη θεατρική του καριέρα στην αρχή της. Ηταν άραγε αυτό, και το επεισοδιακό διαζύγιο των γονιών του, η μαγιά για τη διαμόρφωση του ηθοποιού που αργότερα έγινε; «Ολα τα γεγονότα της ζωής με προετοιμάζανε για το θέατρο· τώρα το βλέπω πως ήταν σαν μια προπόνησις» σχολιάζει στην αυτοβιογραφία του.

Η αφήγηση αρχίζει με τα παιδικά χρόνια στη Σμύρνη, με τον χωρισμό των γονιών και τα επτά παιδιά να μοιράζονται στους δυο τους, σε δραματικές συνθήκες. Ο Μήτσος καταλήγει, δικαστικά, στον πατέρα του και μακριά από τη μάνα εξελίσσεται ως έφηβος «απλός, αφελής, καταδεχτικός, ανοιχτοχέρης, σπάταλος, μουρλός. Ολες τις ιδιότητες του μποέμ και μέσα σ’ όλα και ερωτόληπτος μέχρι αηδίας». Η ερωτική του περιπέτεια με μια νεαρή Αγγλίδα παίρνει διαστάσεις σκανδάλου. Αναχωρεί για την Αλεξάνδρεια για να ξεχαστεί η ιστορία. Βρίσκει εργασία ως επιθεωρητής στο λατομείο του Καΐρου και φρίττει με τα καταναγκαστικά έργα και τις συνθήκες κράτησης των κρατουμένων στις γειτονικές φυλακές. Επιστρέφοντας στη Σμύρνη δοκιμάζει να ακολουθήσει σταδιοδρομία στο εμπόριο όπως άλλα μέλη της οικογένειας ενώ λαχταρά τον ερχομό των αθηναϊκών θιάσων για να δει θέατρο στις μεγάλες αίθουσες της πόλης. Συμμετέχει σε ερασιτεχνικές θεατρικές ομάδες και κάνει επίσημη εμφάνιση στους Μνηστήρες της Πηνελόπης του αξιότιμου έλληνα πρεσβευτού Κλέωνα Ραγκαβή με τον θίασο του Δημητρίου Κοτοπούλη. Το 1900 αναχωρεί για το Παρίσι, για σπουδές στο γαλλικό θέατρο. Λίγους μήνες αργότερα, με την ίδρυση της Βασιλικής Δραματικής Σχολής, επιστρέφει στην Ελλάδα και φοιτά στη Σχολή με συμμαθητές τη Θεώνη Δρακοπούλου, τον Πάνο Καλογερίκο, τον Αγγελο Χρυσομάλλη, τον Αιμίλιο Βεάκη και δάσκαλο τον Θωμά Οικονόμου. Φλερτάρει τη Θεώνη και ζει μποέμικη ζωή στα φιλολογικά σαλόνια και στις φοιτητικές πανσιόν της πόλης. Οταν, σύντομα, η Βασιλική Δραματική Σχολή παύει τα μαθήματά της θα βρεθεί στον κύκλο του «μύστη» Κωνσταντίνου Χρηστομάνου, μεταξύ των ηθοποιών που θα πλαισιώσουν την πρωτοποριακή Νέα Σκηνή του, και εμφανίζεται ως Ρωμαίος δίπλα στην Ιουλιέτα-Κυβέλη στην πρώτη ημιεπίσημη παράσταση του νέου θεατρικού σχήματος.

Η ζωή μου του Μυράτ σταματά λίγο μετά τη διακοπή της λειτουργίας της Νέας Σκηνής το 1905 και ενώ ο ίδιος έχει πλέον προσληφθεί στην πρώτη εθνική σκηνή του Βασιλικού Θεάτρου που διευθύνει ο Αγγελος Βλάχος. Υστερα από τον χωρισμό με την Κυβέλη θα παντρευτεί το 1908 τη Χρυσούλα Κοτοπούλη, αδελφή της Μαρίκας Κοτοπούλη, στον οικογενειακό θίασο της οποίας θα εργαστεί για δεκαετίες (1907-1930). Τη συνέχεια της ζωής του, ως ηθοποιού και θιασάρχη, θα αφηγηθεί στα τελευταία χρόνια της ζωής του στο βιβλίο Ο Μυράτ κι εγώ (1950). Τούτος ο τόμος καλύπτει μόλις τα πρώτα πέντε χρόνια της θεατρικής του καριέρας, χρόνια τα οποία ταυτίζονται με τα πρώτα βήματα ενηλικίωσης του ελληνικού θέατρου, με την ίδρυση του Βασιλικού Θεάτρου (1901-1908), με τον αυστηρό μεθοδικό Οικονόμου και της Νέας Σκηνής (1901-1905) με τον αισθαντικό Χρηστομάνο που έχυνε γύρω τα θέλγητρα της ψυχής του «όπως απλώνουν οι ινδοί πωληταί τους σπάνιους περσικούς τάπητας για να θαμπώσουν τον αγοραστή τους». Στη γλαφυρή αφήγησή του ο Μυράτ αποδίδει ζωηρά όλη την ατμόσφαιρα του αισθητισμού της εποχής όταν η τέχνη συνιστά υπέρτατη αξία, ωστόσο μαρτυρεί με νατουραλιστικές αποχρώσεις και όλες τις ταλαιπωρίες των επαγγελματιών ηθοποιών, τις δυσκολίες του βιοπορισμού, την ανάγκη για συχνές περιοδείες, τις ζήλιες και τον ανταγωνισμό και τους αθέλητους παραγκωνισμούς στις οικογενειακές θεατρικές επιχειρήσεις.