Από το δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και έπειτα, η στάση των ΗΠΑ απέναντι στην ευρωπαϊκή ήπειρο ήταν σαφής -και τώρα, ο Ντόναλντ Τραμπ έρχεται, λίγες ημέρες πριν την ορκωμοσία του, να πει ότι το ΝΑΤΟ, όσο κι αν παραμένει σημαντικό για τον ίδιο, είναι «παρωχημένο», και η ενότητα της Ευρώπης τού είναι ουσιαστικά αδιάφορη.
Ο βαθμός στον οποίο οι θέσεις του θα μεταφραστούν σε αλλαγή της μεταπολεμικής τάξης στο δυτικό ημισφαίριο καλλιεργεί ανησυχία στους Ευρωπαίους, ορισμένοι εκ των οποίων ωστόσο (επιλέγουν να) ελπίζουν σε σύνεση βάσει των υπόλοιπων φωνών που ακούγονται στην Ουάσινγκτον.
Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αντέδρασαν στις αναφορές του Τραμπ με ένα μείγμα ορατής ενόχλησης και έκκλησης σε ευρωπαϊκή σταθερότητα και ενότητα, καλέσματος σχεδόν να αναλάβουν στα χέρια τους οι χώρες της ΕΕ τη συνέχιση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος: Ο Μανουέλ Βαλς (μέχρι πρότινος πρωθυπουργός της Γαλλίας) απέρριψε τα λόγια του Τραμπ ως «κήρυξη πολέμου στην Ευρώπη», η γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ (που έχει ήδη αρχίσει σταδιακά να φορά τον μανδύα της «υπερασπίστριας» των παραδοσιακών δυτικών αξιών μετά την εκλογή Τραμπ) είπε πως «οι Ευρωπαίοι κρατούν τη μοίρα τους στα χέρια τους».
Ακόμη και το Λονδίνο -οι εξελίξεις στο οποίο, επιπλέον, συμπληρώνουν τη δύσκολη συγκυρία στην οποία βρίσκεται η ΕΕ, με την βρετανίδα πρωθυπουργό να πρόκειται να παρουσιάσει τις επιδιώξεις της για τους όρους του Brexit- περιορίστηκε στο να εκφραστεί θετικά μόνο στο σκέλος που αφορούσε την πρόταση Τραμπ για γρήγορη κατάρτιση εμπορικής συμφωνίας μεταξύ λίρας και δολαρίου. Αναμενόμενα θετική, φυσικά, ήταν η υποδοχή των σχολίων του Τραμπ από λίγο ανατολικότερα: Η Μόσχα υποδέχθηκε συμφωνώντας την φράση του Τραμπ πως το ΝΑΤΟ είναι παρωχημένο.
Ίσως ένα από τα χαρακτηριστικότερα σημεία της συνέντευξης του Τραμπ σε ευρωπαϊκά ΜΜΕ ήταν η αναφορά του πως «η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κατά βάση όχημα επιβολής της Γερμανίας».
Το οξύμωρο του να βγαίνει μία τέτοια φράση από τα χείλη αμερικανού (εν αναμονή) προέδρου είναι ορατό ακόμη και σε πρωτοετείς φοιτητές διεθνών σχέσεων: Ναι μεν τα ηνία στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης είχαν εξαρχής οι ίδιες οι ευρωπαϊκές χώρες, αλλά οι ΗΠΑ ήταν οι πρώτες μετά το δεύτερο Παγκόσμιο που προώθησαν και υποστήριξαν τη δημιουργία ενός πολιτικού μπλοκ που θα ήταν αντίβαρο στην τότε ΕΣΣΔ.
Καμπή στην μεταπολεμική αρχιτεκτονική ασφάλειας;
Όλες τις δεκαετίες του Ψυχρού Πολέμου και τα χρόνια μετά την Πτώση του Τείχους, οι ΗΠΑ υποστήριξαν, προώθησαν και βασίζονταν για την ευρωπαϊκή πλευρά της «μεταπολεμικής γεωπολιτικής τάξης» στην ΕΕ, για το πολιτικό πεδίο, και στο ΝΑΤΟ για το στρατιωτικό πεδίο. Ακόμη και στον 21ο αιώνα, η Ουάσινγκτον ποτέ δεν απομακρύνθηκε από τη θέση της αυτή -και μάλιστα τα τελευταία χρόνια, με τις σχέσεις με τη Μόσχα να γίνονται ξανά ψυχρότερες.
Το πιο ενδεικτικό ίσως ήταν η στάση του Μπαράκ Ομπάμα όταν είχε πάει στο Λονδίνο παραμονές του δημοψηφίσματος για το Brexit: Ο αμερικανός πρόεδρος με κάθε ευκαιρία, σχεδόν όπου στεκόταν κι όπου βρισκόταν, τόνισε τη σημασία να παραμείνει η Βρετανία στην ΕΕ. Κάτι τέτοιο ήταν ασυνήθιστο για ξένο ηγέτη στη Βρετανία, αλλά δεν οφειλόταν μόνο στην «κεκτημένη ταχύτητα» από τη θέση που είχαν οι ΗΠΑ από τις προηγούμενες δεκαετίες απέναντι στην ΕΕ.
Και αυτό δεν περιορίζεται στο χθες, στην απερχόμενη αμερικανική κυβέρνηση. Σε αντίθεση με τον Τραμπ, τα στελέχη που έχει επιλέξει για υπουργούς υποστήριξαν ενώπιον του Κογκρέσου θέσεις που δεν ήταν εντελώς ταυτόσημες με εκείνες του Τραμπ όσον αφορά το πεδίο της «αρχιτεκτονικής ασφάλειας». Οι κυριότεροι ήταν ο επόμενος υπουργός Άμυνας Τζέιμς Ματίς και ο επόμενος υπουργός Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον.
Για αυτό, και επειδή τέτοιες είναι οι απόψεις που έχουν οι περισσότεροι Ρεπουμπλικανοί στο Κογκρέσο (πέραν βεβαίως των Δημοκρατικών) και επειδή τέτοια ήταν εξαρχής η ευθυγράμμιση των ΗΠΑ μεταπολεμικά, αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες εμφανίζονται να ποντάρουν στο ότι θα επικρατήσει ο ρεαλισμός.
«Είμαι σίγουρος ότι αργά ή γρήγορα όλοι στην Ουάσινγκτον θα αντιληφθούν πως το στρατηγικό συμφέρον των ΗΠΑ είναι να έχουν μία επιτυχή Ευρωπαϊκή Ένωση» είπε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Φρανς Τίμερμανς.
Κάπως σαφέστερα παρουσίαζαν τη θέση αυτή ευρωπαίοι διπλωμάτες του οποίους επικαλέστηκε ανώνυμα το Reuters: «Εργαζόμαστε στη βάση του ότι ο Τραμπ θα ακούσει τον Ματίς, τον Τίλερσον και τους Ρεπουμπλικανούς που ασχολούνται με την εξωτερική πολιτική» είπε ένας εξ αυτών.
Οι Ευρωπαίοι περιμένουν να διαπιστώσουν διά ζώσης τις προθέσεις της επόμενης αμερικανικής κυβέρνησης: Ο επόμενος υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ αναμένεται εναγωνίως στις Βρυξέλλες για τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ το Φεβρουάριο, και λίγο αργότερα στο συνέδριο ασφάλειας στο Μόναχο, ενώ οι Βρυξέλλες έχουν αφήσει να διαρρεύσει πως θα ήθελαν να έχουν τον επόμενο αμερικανό ΥΠΕΞ σύντομα στο τραπέζι του δικού τους συμβουλίου.
Το βασικότερο ερώτημα που τώρα, μετά την επιβεβαίωση των θέσεων του Τραμπ στη συνέντευξή του, θέτουν μεταξύ τους οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι κατά πόσο εννοεί τα όσα είπε ο Τραμπ.
Αν έχει δείξει κάτι η μέχρι τώρα πορεία του Τραμπ πάντως είναι πως μάλλον έχουν βάση όσα έλεγαν οι συνεργάτες του «εξηγώντας» τον Τραμπ στους δημοσιογράφους: Τα λόγια του Τραμπ μπορεί να μην χρειάζεται να τα παίρνει κανείς πάντα τοις μετρητοίς, αλλά πρέπει πάντα να τα παίρνει στα σοβαρά.
