Ούρσουλα Φωσκόλου
Το κήτος. Μικρά και μεγάλα πεζά
Εκδόσεις Κίχλη, σελ. 85, τιμή 10 ευρώ
Οι όψεις που μπορεί να πάρει η λογοτεχνική φαντασία είναι άπειρες. Δεν μιλώ για την κοινή λογοτεχνική φαντασία (την ικανότητα του συγγραφέα να επινοεί μυθοπλαστικούς κόσμους και χαρακτήρες) αλλά για τη φαντασία που μας παραπέμπει σε μιαν ανοίκεια, δυσανάγνωστη πραγματικότητα: μια πραγματικότητα ικανή να μας παραξενέψει με τις υπερβάσεις της χωρίς να καταλήξει κατ’ ανάγκην στο μαγικό ή στο υπερφυσικό. Με την πρώτη συλλογή πεζών της η Ούρσουλα Φωσκόλου αποφεύγει ευθύς εξαρχής να παραχωρήσει τα ηνία στον οποιονδήποτε ρεαλισμό δίχως από την άλλη πλευρά να κόβει ακριβώς τις γέφυρες με το καθημερινό και το πραγματικό.

Στο πρώτο μέρος του Κήτους, που αποτελείται από μικρά, μονοσέλιδα πεζά, οι εικόνες της καθημερινότητας αποκτούν αμέσως μια παραμορφωτική, αποκλίνουσα διάσταση, που υπονομεύει κάθε λογική τάξη. Το βασικό μοτίβο εδώ είναι οι νεκροί που ξυπνούν από τον αιώνιο ύπνο τους για να ταράξουν τις νόρμες των ζωντανών. Και μολονότι οι νεκρικές μορφές συνιστούν σαφώς προϊόντα του ονείρου και της ψευδαίσθησης (κανένας από όσους δέχονται τις επισκέψεις τους δεν δείχνει να αμφιβάλλει για τη φασματική τους παρουσία), έχουν την ίδια ώρα τη δύναμη να προκαλέσουν καθαρώς σωματικές αντιδράσεις: αντιδράσεις που θα σωρεύσουν κύματα άπωσης και αποστροφής, αποδεσμεύοντας ταυτοχρόνως έναν πόθο για παντοτινή προσκόλληση στο πρόσωπο του νεκρού. Ευνόητο: εκείνοι που έρχονται στο φως από τα ακρογιάλια της πλουτώνιας νύχτας, για να παραφράσω έναν στίχο από το Κοράκι του Πόου, είναι ικανοί να σπείρουν όχι μόνο τον τρόμο αλλά και την ακαταλάγιαστη ορμή.
Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου, που περιλαμβάνει εκτενέστερα κείμενα, ο Αδης κλείνει τις πύλες του για να παραχωρήσει τη θέση του σε έναν πολύ πιο απτό κόσμο: έναν κόσμο με γιορτές μεταξύ φίλων, με παραλιακά ξενοδοχεία για παραθερισμό, με συντροφιές που μαζεύονται σε σπίτια για να κουβεντιάσουν, με ζευγάρια που δεν λυπούνται να ξοδέψουν τα λεφτά τους, με συμποτικές συνευρέσεις, με κινηματογραφικές βραδιές, με ερωτικά φιλιά, με κομμάτια της τζαζ και με διασκεδαστικές χαρτοπαιξίες. Σύμφωνοι, αλλά τα πάντα θα αποδειχθούν σύντομα μια απέραντα απατηλή επιφάνεια. Οι γιορτές θα αποκαλύψουν κάτι σιωπηλά δυσοίωνο, τα ξενοδοχεία κρύβουν αλλόκοτα μυστικά, οι συντροφιές ακούνε ανησυχαστικές ιστορίες, τα ζευγάρια χάνονται μέσα στις διαστροφές τους, τα συμπόσια θα ανακατέψουν τα στομάχια, οι κινηματογραφικές βραδιές θα τροφοδοτήσουν αδιανόητες εμμονές, τα ερωτικά φιλιά θα πάρουν μια μεταλλική γεύση, τα κομμάτια της τζαζ θα γίνουν ένα κομμάτι κρέας και οι χαρτοπαιξίες θα οδηγήσουν σε στυγερά φονικά. Το φανταστικό θα υποκατασταθεί πλέον από το απόκρυφο και το απόκρυφο θα αποτελέσει συχνά την αφορμή για μιαν απότομη ενηλικίωση. Οσο για το περιεχόμενό του, είναι τόσο αναπάντεχο και απόκοσμο που μετατρέπεται με τη σειρά του σε παράγωγο μιας φαντασίας η οποία αντιστρατεύεται συστηματικά την πραγματικότητα.
Χωρίς ευτυχώς να γράφει με ποιητικό τρόπο ή να υιοθετεί ποιητικό ύφος, η Φωσκόλου καταφέρνει να περιβάλει τα πεζά της με μια ποιητική άλω που προσδίδει στη σκοτεινιά τους μιαν υπόκωφη βουή ή μια απροσδόκητη λάμψη. Το γεγονός εν τούτοις ότι οι ήρωες αναδίνουν διαρκώς διάφορες μυρωδιές μοιάζει μάλλον με μανιέρα. Ανεξαρτήτως των όποιων ενστάσεων, το Κήτος είναι μια εύγλωττη ένδειξη για τους δρόμους που μπορεί να ακολουθήσει η Φωσκόλου στο μέλλον.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ