Annus horribilis, έτος φοβερό και τρομερό για την Ευρώπη μπορεί να είναι το 2017. Του χρόνου τέτοια εποχή η ευρωζώνη ίσως και να έχει διαλυθεί. Παρ’ όλο που η κατάρρευση του κοινού νομίσματος δεν είναι το πιο πιθανό σενάριο, το γεγονός και μόνο ότι λέγεται και γράφεται δείχνει το μέγεθος της υπαρξιακής απειλής.
Οικονομική κρίση διαρκείας, πολιτική αβεβαιότητα σε χώρες του σκληρού πυρήνα, μετανάστευση, τρομοκρατία, άνοδος του ακροδεξιού εθνολαϊκισμού σχεδόν παντού συνθέτουν την τέλεια θύελλα, προάγγελο μιας σκοτεινής εποχής, 60 χρόνια από τη δημιουργία της ενωμένης Ευρώπης.
Στο πολιτικό μέτωπο, το 2017 είναι χρονιά κρίσιμων εκλογών σε τρεις ή τέσσερις μεγάλες, ιδρυτικές χώρες. Στην Ολλανδία τον Μάρτιο, στη Γαλλία τον Απρίλιο, τον Μάιο (προεδρικές) και τον Ιούνιο (βουλευτικές), στη Γερμανία το φθινόπωρο, και ίσως στην Ιταλία. Το αποτέλεσμα θα καθορίσει εν πολλοίς τη συνέχεια της ενοποίησης. Προσθέστε στο κοκτέιλ κάτι από Brexit (οι διαπραγματεύσεις για την έξοδο της Βρετανίας θα αρχίσουν τον Μάρτιο και θα κρατήσουν τουλάχιστον δύο χρόνια). Βάλτε μαζί τη δυσοίωνη προεδρία Τραμπ, που μόλις αρχίζει στις ΗΠΑ, και βλέπετε τους λόγους για την απαισιοδοξία.
Φιλί του θανάτου το Frexit
Η πιο κρίσιμη χώρα είναι βέβαια η Γαλλία. Διότι ενώ οι υπερεθνικές δομές της ΕΕ θα μπορέσουν να επιβιώσουν μετά το Brexit (ίσως και ύστερα από ένα Grexit όπως λένε οι πολέμιοι της Ελλάδας), το Frexit θα είναι φιλί του θανάτου. Ενωμένη Ευρώπη χωρίς τη Γαλλία, δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία και ισχυρότερο πυλώνα μαζί με τη Γερμανία, δεν νοείται. Αν εκλεγεί λοιπόν πρόεδρος η ακροδεξιά Μαρίν Λεπέν, με αντιευρωπαϊκό αντισυστημικό πρόγραμμα για δημοψήφισμα υπέρ επιστροφής στο φράγκο, ξεχάστε τα υπόλοιπα. Θα μιλάμε για το τέλος της ΕΕ.
Και η Λεπέν δεν είναι μόνη. Ο ακροδεξιός Χερτ Βίλντερς στην Ολλανδία, ο λαϊκιστής τηλεστάρ Μπέπε Γκρίλο στην Ιταλία, η αντιμεταναστευτική εθνικιστική Εναλλακτική για τη Γερμανία (ΑfD) και ένα σωρό παρόμοιες δυνάμεις γνωρίζουν άνοδο πρωτοφανή στα μεταπολεμικά χρονικά της Ευρώπης. Χαϊδεύουν όλες τον φόβο και την οργή ενός ταλαιπωρημένου πληθυσμού που εξεγείρεται κατά του συστήματος, των ελίτ, της απόμακρης γραφειοκρατίας και του αυταρχικού ιερατείου της Ευρώπης. Είναι οι ξεχασμένοι και οι χαμένοι της παγκοσμιοποίησης, αντιμέτωποι με τη φτώχεια, την ανεργία, τη λιτότητα, τον φόβο για την ανεξέλεγκτη μετανάστευση, για την αλλοίωση της εθνικής ταυτότητας και για τα χτυπήματα της ισλαμιστικής τρομοκρατίας.
Αν και έχουμε μπει στην εποχή όπου τα αδιανόητα έχουν αρχίσει να γίνονται πραγματικά, κάποιες συγκλονιστικές ανατροπές θεωρούνται ακόμη πολύ απίθανες στη Γηραιά Ηπειρο. Η καγκελάριος-ηγεμόνας Ανγκελα Μέρκελ φαίνεται να οδεύει προς μια άνετη τέταρτη επανεκλογή και νίκη της Λεπέν στον β’ γύρο των προεδρικών μάλλον αποκλείεται. Ολες οι δημοσκοπήσεις (αν θέλουμε βέβαια να τις πιστέψουμε) δείχνουν επικράτηση του δεξιού Φρανσουά Φιγιόν και τον κίνδυνο εξόδου της Γαλλίας κοντά στο μηδέν. Στην Ολλανδία και στην Ιταλία οι συσχετισμοί δυνάμεων προκρίνουν επίσης μια συστημική λύση. Τα κόμματα των Βίλντερς και Γκρίλο είναι μεν σε άνοδο, αλλά δύσκολα θα κυβερνήσουν μόνα τους για να κάνουν τα δημοψηφίσματα κατά της Ευρώπης που επαγγέλλονται.
Προσωρινή ανάσα
Αλλά και αυτό μπορεί να αποδειχθεί προσωρινή ανάσα. Ακόμα και μετριοπαθείς σε Γαλλία και Ιταλία θέλουν αναδιάρθρωση της ΕΕ για να αποδυναμωθούν οι κεντρικοί θεσμοί των Βρυξελλών και να επιστρέψουν εξουσίες στα εθνικά κοινοβούλια.
Δεδομένου ότι τέτοιες κινήσεις μοιάζουν απίθανες υπό τις τρέχουσες συνθήκες, επειδή οι κυβερνήσεις φοβούνται το ρίσκο της εκ βάθρων μεταρρύθμισης των Συνθηκών της ΕΕ με νέα δημοψηφίσματα που θα ανοίξουν την πόρτα στον λαϊκισμό, η πιθανότερη λύση θα είναι να δράσουν μονομερώς και να εναντιωθούν επιλεκτικά ή να αγνοήσουν επιδεικτικά την αυθεντία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και άλλων θεσμών της ΕΕ. Αν οι οικονομίες δεν δουν ισχυρή και ταχεία ανάκαμψη, η άνοδος ενός εθνολαϊκιστικού κόμματος στην εξουσία στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ θα αναβληθεί απλώς ως τις επόμενες εκλογές. Στη Γαλλία αυτό σημαίνει πέντε χρόνια.
Το μόνο βέβαιο; Σαν ένα κομμάτι κλασικής μουσικής στο οποίο όργανα και μελωδίες μπαίνουν ένα ένα ώσπου να φθάσουν στο συμφωνικό κρεσέντο, πολλές από τις κρίσεις που ταλανίζουν την ΕΕ την τελευταία δεκαετία έχουν συνθέσει τώρα μια ηχηρή κακοφωνία. Στη θεωρία, και πλην συγκλονιστικού απροόπτου, καμία δεν φαίνεται πως θα μπορέσει να καταστρέψει την ευρωζώνη από μόνη της. Αλλά όλες μαζί θα συνεχίσουν να διαβρώνουν τα θεμέλια της ΕΕ τους επόμενους 12 μήνες.
Μάθιου Γκούντγουιν, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Κεντ
«Οι λαϊκιστές της Ακρας Δεξιάς χαϊδεύουν τον φόβο»
«Αν τα δημοκρατικά κόμματα του κατεστημένου, Συντηρητικοί και Σοσιαλδημοκράτες, δεν αναπτύξουν πειστικό πρόγραμμα για το πώς θα βγει η ΕΕ από την οικονομική και τη μεταναστευτική κρίση της, η Ακροδεξιά θα έχει όλο και μεγαλύτερα κέρδη» προβλέπει μιλώντας στο «Βήμα» ο Μάθιου Γκούντγουιν, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Κεντ, ειδικός στον ακροδεξιό εξτρεμισμό.
Μάθιου Γκούντγουιν, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Κεντ
«Οι λαϊκιστές της Ακρας Δεξιάς χαϊδεύουν τον φόβο»
«Αν τα δημοκρατικά κόμματα του κατεστημένου, Συντηρητικοί και Σοσιαλδημοκράτες, δεν αναπτύξουν πειστικό πρόγραμμα για το πώς θα βγει η ΕΕ από την οικονομική και τη μεταναστευτική κρίση της, η Ακροδεξιά θα έχει όλο και μεγαλύτερα κέρδη» προβλέπει μιλώντας στο «Βήμα» ο Μάθιου Γκούντγουιν, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Κεντ, ειδικός στον ακροδεξιό εξτρεμισμό.
«Παντού, λαϊκιστές της Ακρας Δεξιάς χαϊδεύουν τον φόβο για τον «εξισλαμισμό» της Ευρώπης. Λένε ότι τα κόμματα του κατεστημένου που κυβερνάνε ή είναι πολύ αδύναμα να αντιδράσουν ή, χειρότερα, είναι συνένοχα υποστηρίζοντας άνευ όρων την πολυπολιτισμικότητα, τα ανοιχτά σύνορα και την πολιτική ορθότητα. Και φωνάζουν ότι οι χώρες της Ευρώπης πρέπει να πολεμήσουν επειγόντως για την εθνική, την πολιτισμική και την οικονομική επιβίωσή τους» τονίζει.
«Αντίθετα από ό,τι ίσχυε πριν από το κραχ του 2008, σήμερα λόγω της οικονομικής κρίσης και των τρομοκρατικών επιθέσεων από τους ισλαμιστές τέτοιες ιδέες έχουν βγει από το περιθώριο. Σε όλη την Ευρώπη, ακόμη και σε πλούσια κράτη, η ριζοσπαστική Δεξιά είναι σε άνοδο επειδή αναγνώρισε από νωρίς ότι οι ανησυχίες του κόσμου σχετικά με τη μετανάστευση, τους πρόσφυγες και το Ισλάμ δεν αφορούν μόνο υποτιθέμενες απειλές για την ασφάλεια, τις αξίες και τον τρόπο ζωής, αλλά και το οικονομικό μέλλον του κράτους πρόνοιας. Οι όμοιοι της Λεπέν και του Βίλντερς εκμεταλλεύονται το οικονομικό/πολιτισμικό άγχος και αντλούν δύναμη από τους ψηφοφόρους που στέκονται σταθερά στη μία πλευρά του χάσματος ανάμεσα στους φιλελεύθερους προοδευτικούς, που μιλάνε για κοσμοπολιτισμό και ανοιχτή Ευρώπη, και σε εκείνους που νιώθουν να απειλούνται από τις ανισότητες της παγκοσμιοποίησης, από το Ισλάμ και τους μετανάστες» συμπληρώνει ο συνομιλητής μας. Και καταλήγει: «Αλλά τα συστημικά κόμματα εξουσίας δεν έχουν ασχοληθεί στα σοβαρά με αυτή τη συζήτηση. Πολύ συχνά χαρακτηρίζουν τους επικριτές τους φασίστες και ρατσιστές, και αλλάζουν γρήγορα θέμα. Η ριζοσπαστική Δεξιά κάνει λάθος. Αλλά προσφέρει μια σαφώς καθορισμένη ερμηνεία του τι έχει πάει στραβά και προτάσεις για το τι πρέπει να γίνει».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
