Ερμηνεύοντας τη σιωπή του προέδρου Ομπάμα

Στον πρόχειρο «απολογισμό έτους» για το 2015 που έκανε πέρυσι στο καθιερωμένο γεύμα των δημοσιογράφων ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα είχε προβλέψει ότι δεν θα παρουσίαζε απολογισμό για το 2016. Αντιλαμβανόταν φαίνεται ότι ο τελευταίος χρόνος της δεύτερης θητείας του στον Λευκό Οίκο θα ήταν «ένας από τους πιο συνταρακτικούς χρόνους της Αμερικής (…), χρόνος πραγματικής δοκιμασίας της χώρας και των πολιτών της», όπως σχολίαζε προχθές ο αρθρογράφος των «New York Times». Ο Ομπάμα θα παρουσιάσει τα «Χρόνια στον Λευκό Οίκο» σε βιβλία για τα οποία έχει ήδη συμφωνήσει και σε σειρά ομιλιών σε επιστημονικές και κοινωνικές ομάδες, όπως δήλωσε στη συνέντευξή του στο περιοδικό «Atlantic» το περασμένο καλοκαίρι.

Πραγματικά, το 2016 ήταν γεμάτο από δραματικά γεγονότα, ανατροπές «καθιερωμένων αρχών», δημιουργία νέων διεθνών προβλημάτων και ίσως το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ και η ιδεολογική μορφή που παίρνει η κυβέρνησή του. Η σιωπή του προέδρου Ομπάμα –όχι και τόσο πλήρης –δεν εμποδίζει φυσικά να σκιαγραφήσουμε τον χρόνο που πέρασε. Αν είναι υπερβολικός ο χαρακτηρισμός του ως παρόμοιου με τον τελευταίο χρόνο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου σε ό,τι αφορά τη διεθνή «ατμόσφαιρα» που γράφει το γερμανικό «Der Spiegel» και απογοητευτικός της ιστοσελίδας του βρετανικού «Independent» –έγραψε ότι το 2016 «δεν μας ζέστανε τα αίματα περισσότερο από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια» -, κανένας δεν μπορεί να αρνηθεί ότι σε δραματικότητα και σε έξαρση κρίσης το 2016 θυμίζει περισσότερο περίοδο οξύτητας του Ψυχρού Πολέμου και μας απομακρύνει από τη μνήμη εκείνων των ημερών της δημιουργικής και αποτελεσματικής Ευρωπαϊκής Ενωσης και του ουσιαστικού διαλόγου Ουάσιγκτον – Μόσχας. Η ΕΕ έφθασε στον προθάλαμο της κατάρρευσης. Αδυνατεί να αντιμετωπίσει την κρίση στο Μεταναστευτικό και στην ανάπτυξη-οικονομία, είδε χωρίς να μπορεί να πάρει αποφάσεις και μέτρα να σχηματίζονται ομάδες από κράτη-μέλη της οι οποίες όχι μόνο δεν τηρούν τις αποφάσεις και τους κανόνες της ΕΕ αλλά δημιούργησαν λειτουργικά προβλήματα και προώθησαν το «πάγωμα» των σχέσεων της ΕΕ με τη Ρωσία.

Πολύ θολός ο διεθνής ορίζοντας

Με τη βοήθεια της τηλεόρασης οι εξελίξεις σε Συρία – Ιράκ έχουν στρέψει την προσοχή μας σχεδόν αποκλειστικά στα πολεμικά ανακοινωθέντα από τη Μέση Ανατολή. Ο ευρύτερος διεθνής ορίζοντας όμως ήταν πολύ θολός και δύο φορές το 2016 έφθασε σε επίπεδο κρίσης. Κάποιες αμερικανορωσικές προσπάθειες να εξασφαλίσουν τις προϋποθέσεις για κατάπαυση του πυρός στη Συρία δεν απέδωσαν. Το πρόβλημα της Ουκρανίας παραμένει άλυτο παρά τα τηλεφωνήματα μεταξύ Μόσχας, Βερολίνου, Ουάσιγκτον και Βαρσοβίας, παρά τις δύο συναντήσεις στο Μινσκ ηγετών ή αντιπροσώπων τους –της Ουκρανίας, της Ρωσίας, της Γερμανίας και των ΗΠΑ. Η Ουκρανία τροφοδοτεί σε επιχειρήματα τον τραγικό «διάλογο» κυρώσεων και αντικυρώσεων μεταξύ ΗΠΑ, ΕΕ και Ρωσίας δημιουργώντας το κατάλληλο κλίμα για να προβάλει ένας νέος ψυχρός πόλεμος ο οποίος έφερε στη διεθνή επιφάνεια ψυχώσεις και καταστάσεις παλαιών δεκαετιών. Στρατιωτικές ασκήσεις των «τριών μεγάλων» και η μετακίνηση πυρηνικών όπλων στην οποία επιδόθηκαν η Ρωσία και οι ΗΠΑ κρατούν σε επίπεδο «συναγερμού 3» –ο Νο 2 βγάζει τα πυρηνικά όπλα από τις αποθήκες τους –τις ένοπλες δυνάμεις των δύο χωρών, γεγονός που έδωσε αφορμή σε πλήθος σχολιαστών να γράψουν ακόμη και για τα «σχέδια κλιμάκωσης της κρίσης ως την έκρηξη» που έγραψε η «Washington Post» και πήρε εύσημα από το Πεντάγωνο.

Τα μέτρα εναντίον της τρομοκρατίας

Το πρόβλημα με τους μετανάστες έλαβε και πολιτικές διαστάσεις και υπονόμευσε ανεπανόρθωτα την Ευρώπη φέρνοντας στην (πολιτική) επιφάνεια μουχλιασμένες ιδεοληψίες και ανατρέποντας κυβερνήσεις και δημοκρατικά πόστα. Η επιλογή του Brexit στη Βρετανία αποτελεί ωρολογιακή βόμβα για την ΕΕ καθώς εμφανίστηκαν ήδη πολιτικοί σε τουλάχιστον τρεις ευρωπαϊκές χώρες οι οποίοι δείχνουν ενδιαφέρον να μιμηθούν στη χώρα τους τούς Βρετανούς. Παράγωγο της ομαδικής μετανάστευσης είναι η ένταση της τρομοκρατίας, η διεύρυνση του χώρου στον οποίο εκδηλώθηκε και, για πρώτη φορά, εμφάνιση της οργάνωσης των τρομοκρατικών επιθέσεων από κάποια κέντρα. Το Μεταναστευτικό έδωσε προσχήματα στην Τουρκία, όπου ο Ταγίπ Ερντογάν έχει αναδειχθεί σε «σουλτάνο», να εκβιάζει την ΕΕ.