Η κοινωνία εκπέμπει SOS

Καμπανάκι συναγερμού για όλο το πολιτικό σύστημα χτυπά η διογκούμενη απογοήτευση των πολιτών από τα κόμματα, τα οποία δεν μπορούν να τους δώσουν διέξοδο από την κρίση, όραμα και ένα πειστικό αφήγημα για το μέλλον. Με το 50% του εκλογικού σώματος να αποστασιοποιείται από τα κόμματα, όπως καταγράφεται στην έρευνα της Κάπα Research για «Το Βήμα», ούτε ο ΣΥΡΙΖΑ ούτε η ΝΔ, τα δύο κόμματα εξουσίας έχουν τη δυνατότητα σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο να απευθυνθούν σε εθνικό ακροατήριο. Ταυτόχρονα ενισχύεται το ρεύμα του ευρωσκεπτικισμού στην ελληνική κοινωνία ενώ υποχωρούν το «μέτωπο της λογικής» και ο φιλοευρωπαϊσμός. Με αυτά τα δεδομένα, δεν στερείται σημασίας η συνεχής άνοδος των ποσοστών της ΝΔ, η οποία διατηρεί το προβάδισμα με ποσοστό 31,6% και διαφορά 8,7 μονάδων έναντι του ΣΥΡΙΖΑ (η διαφορά ήταν 5,5% τον Σεπτέμβριο) που βρίσκεται στο 22,9%. Παρά ταύτα, η μεταβολή των εκλογικών τάσεων συγκρινόμενη με την έρευνα του Σεπτεμβρίου δεν καταγράφει πλειοψηφικό αίτημα επιτάχυνσης των πολιτικών εξελίξεων.

Τα ποσοστά των υπόλοιπων κομμάτων καταγράφονται ως εξής: Χρυσή Αυγή 9%, Δημοκρατική Συμπαράταξη 7,6%, ΚΚΕ 7,2%, Ποτάμι 2,5%, Ανεξάρτητοι Ελληνες 3,1%, Ενωση Κεντρώων 3,5%, Λαϊκή Ενότητα 1,7%, ΑΝΤΑΡΣΥΑ 1,4%, Πλεύση Ελευθερίας 3,1%. Ενα άλλο κόμμα θα προτιμούσε το 6,4%. Η αδιευκρίνιστη ψήφος αγγίζει το 27,9%.

Κάτω από την επιφάνεια των ποσοστών διαγράφεται μια ζοφερή ατμόσφαιρα, απογοήτευσης, φόβου και ανασφάλειας. Τα σημαντικότερα γεγονότα που συνέβησαν στον κόσμο το 2016, σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, είναι: η εκλογή Τραμπ (63%), οι τρομοκρατικές επιθέσεις σε ευρωπαϊκές πόλεις (58%), το Brexit (53%). Σε αυτόν τον άγνωστο, νέο κόσμο που διαμορφώνεται παγκοσμίως οι Ελληνες διαπιστώνουν με προφανή ανησυχία ότι αποσυντίθεται το δίκτυο προστασίας της χώρας, εξαιτίας του ανορθολογισμού που εκτιμάται ότι θα φέρει η προεδρία Τραμπ, του κινδύνου οικονομικής και πολιτικής αποσταθεροποίησης της ΕΕ, της τρομοκρατίας και του Προσφυγικού. Η έξαρση του Προσφυγικού θεωρείται από τη συντριπτική πλειονότητα των πολιτών (69%) το σημαντικότερο γεγονός του περασμένου έτους για την Ελλάδα.

Ιδιαίτερα ανησυχητικές είναι οι απαντήσεις στα ακόλουθα ερωτήματα: «Είναι καλύτερο να διαλυθεί η Ευρωπαϊκή Ενωση;», «ναι» απαντά το 26%, «όχι» το 72%. Για την ευρωζώνη οι πολίτες είναι διχασμένοι: το 47% επιθυμεί τη διάλυσή της και το 49,5% τη συνέχιση της ύπαρξής της. Αντίστοιχη είναι η εικόνα στην ερώτηση για το νόμισμα. Το 42% πιστεύει ότι θα ήμασταν καλύτερα με τη δραχμή και το 45,5% επιμένει στο ευρώ. Αυτά, ενώ καθίστανται αφερέγγυοι οι μέχρι πρότινος κύριοι εκφραστές του ευρωσκεπτικισμού και ακόμα δεν είναι εμφανές ποιες δυνάμεις θα τους διαδεχθούν. Και όσο οι ακολουθούμενες πολιτικές δεν βελτιώνουν την καθημερινότητα των Ελλήνων τόσο απομυθοποιείται η σημασία της συμμετοχής της χώρας στην ευρωζώνη.

Οι προβλέψεις για την οικονομία εξακολουθούν να είναι απαισιόδοξες –το 65% θεωρεί ότι το 2017 θα είναι χειρότερο από 2016 και παράλληλα έχουν εξαντληθεί οι αντοχές των πολιτών. Η πρόσκληση για μια νέα προσπάθεια εξόδου από την κρίση μεταφράζεται σε περαιτέρω απώλεια εισοδήματος και φόβο για πιο εύθραυστη ζωή. Επιπλέον, για πρώτη φορά καταγράφεται μεγάλη ανησυχία των πολιτών για τα εθνικά θέματα και ιδιαιτέρως για το Κυπριακό, όπου ένα διόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό 30,5% δηλώνει ότι κλίνει προς τη λύση της διχοτόμησης.

Το κύμα απογοήτευσης παρασύρει τα πάντα, ακόμα και την ανάγκη για πολιτική αλλαγή. Το αίτημα για άμεσες εκλογές γίνεται αποδεκτό μόνο από το 40% των πολιτών. Το 46% πιστεύει ότι πρέπει να δοθεί περισσότερος χρόνος στη σημερινή κυβέρνηση. Ενισχυτικό στοιχείο: το 60% θεωρεί σωστή την απόφαση του Πρωθυπουργού για την έκτακτη οικονομική ενίσχυση των 600 εκατ. ευρώ στους χαμηλοσυνταξιούχους.

Αν, παρά ταύτα, προκηρύσσονταν εκλογές τι είδους κυβέρνηση θα ήταν επιθυμητή; Αυτοδύναμη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ ή συμμαχική με κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ προκρίνει το 23,5%. Αυτοδύναμη κυβέρνηση ΝΔ ή συμμαχική με κορμό τη ΝΔ, το 34%. Συμπέρασμα: κανένα είδος κυβέρνησης δεν προσφέρει ελπίδα και δεν συγκεντρώνει ευρεία αποδοχή. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης διευρύνει το προβάδισμα στους περισσότερους ποιοτικούς δείκτες, ωστόσο η επίδοση της ΝΔ στη Βουλή, στη μάχη για ιδεολογική και πολιτική επικράτηση, δεν παρουσιάζει ανάλογη βελτίωση. Το εκκρεμές του παραδοσιακού δικομματισμού έχει χάσει την προβλεψιμότητα της κίνησής του εξαιτίας της δυσκολίας της ΝΔ να δώσει ισχυρό μήνυμα ελπίδας στην κοινωνία. Η ΝΔ, όπως και το 2012 την περίοδο της μεγάλης υποχώρησης του ΠΑΣΟΚ, έτσι και τώρα –στη μεγάλη υποχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ –συγκρατεί τις δυνάμεις της με την προσδοκία της επανόδου στην εξουσία που ανέκαθεν συσπείρωνε την αξιωματική αντιπολίτευση. Δεδομένης της γενικότερης τάσης απόρριψης του δικομματισμού στα χρόνια της κρίσης, η ΝΔ εμφανίζεται πιο ανθεκτική από τους αντιπάλους της. Καθόλου αδιάφορο δεν είναι και το γεγονός ότι ενώ η σοσιαλδημοκρατία υποχωρεί σε όλη την Ευρώπη, στην Ελλάδα ενισχύεται το αίτημα σχηματισμού ενός ισχυρού κεντροαριστερού πόλου προκειμένου να ξαναβρεί τις ισορροπίες του το πολιτικό σύστημα.