«Φοβούμαι μήπως οι φανατικοί της ιδικής μου φυλής ονειδίσωσιν ένα Ελληνα συγγραφέα, διότι δεν απέκρυψε την αρετήν σου, ή δεν υπεκατέστησε εν τη αφηγήσει σου ένα χριστιανικόν ήρωα. Αλλά μη σε μέλει. Δεν θα αφαιρεθεί τι από την αξίαν σου, διότι ενεπιστεύθεις εις εμέ τας περιπετείς της ζωής σου. Και δε θα με τύψει ποτέ η συνείδησις, διότι ως απλούς χρονογράφος εξετίμησα εν σοι ουχί τον άσπονδον εχθρό του έθνους μου, αλλ’ απλώς τον άνθρωπον». Με αυτά τα λόγια αρχίζει η παράσταση «Ο Μοσκώβ-Σελήμ» στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, καθώς ένας τούρκος στρατιώτης και ένας έλληνας συγγραφέας αποφασίζουν να εμπιστευθούν ο ένας τον άλλον –ο ένας θα αφηγηθεί την ιστορία του και ο άλλος θα την καταγράψει, κόντρα στις εθνικές προκαταλήψεις και τη μισαλλοδοξία της εποχής. Είναι η αρχή του νήματος σε μια πλοκή που ξετυλίγουν οι Αγγελική Παπαθεμελή, Γιώργος Φριντζήλας, Νικολίτσα Ντρίζη και Κώστας Σεβδαλής και διευθύνει ο Δημήτρης Ξανθόπουλος.
Χωρίς να αναλαμβάνουν ρόλους, αλλά σαν ένας σύγχρονος χορός αρχαίου δράματος μαζί με τα άχρονα κοστούμια και το σκηνικό της παράστασης, προσδίδουν οικουμενική διάσταση στην ιστορία ενός τούρκου στρατιώτη με φόντο τους Ρωσοτουρκικούς πολέμους του ύστερου 19ου αιώνα. Ο Μοσκώβ-Σελήμ αιχμαλωτίζεται στη Ρωσία και τελικά απελευθερώνεται εκτός από τα δεσμά του και από το μίσος για τον εχθρό, όταν θα βρεθεί αντιμέτωπος με την ανθρωπιά και τη φιλευσπλαχνία του. Εκτοτε θα απορρίψει κάθε φανατισμό. «Κάθε άνθρωπος είναι πολύ περισσότερα απ’ όσα φανταζόμαστε ή νομίζουμε ότι είναι» μοιάζει να μας λέει αυτό το σπουδαίο, βαθιά αντιπολεμικό και υψηλής ψυχογραφικής ανάλυσης έργο του Γεωργίου Βιζυηνού (1849-1896).
«Ενα ακόμη κεντρικό ζήτημα που πραγματεύεται το έργο είναι η αποδοχή από την οικογένεια και η αγωνία της ταυτότητας. Ο ήρωας μπαίνει σε όλες αυτές τις περιπέτειες επειδή θέλει να αποδείξει στον πατέρα του ότι είναι ικανός, ότι είναι αντάξιός του. Από μια ακραία, ασφυκτική αγάπη, η μητέρα του τον ντύνει με κοριτσίστικα ρούχα μέχρι τα 12 χρόνια του και εκείνος ανδρώνεται τελικά στον πόλεμο. Οταν θα γυρίσει ύστερα από χρόνια στο σπίτι του θα βρει έναν πατέρα διαλυμένο, αλκοολικό, άβουλο» εξηγεί ο Δημήτρης Ξανθόπουλος.
Βιζυηνός για «ψαγμένους» εφήβους, λοιπόν, τους 14+ γιατί, κατ’ αρχάς, «κάπως πρέπει να ανακαλύψουμε αυτά τα κείμενα. Προσωπικά, νιώθω ότι γνωρίζω περισσότερα για τον Σαίξπηρ παρά για τους έλληνες συγγραφείς» σχολιάζει ο Ξανθόπουλος. Μετά την «Ηλέκτρα» του Σοφοκλή και τη συσκηνοθετική καθοδήγηση των παραστάσεων της θεατρικής ομάδας Pequod, της οποίας υπήρξε συνιδρυτής (μαζί με την Αγγελική Παπαθεμελή), ο ξεχωριστός ηθοποιός και σκηνοθέτης ανεβάζει στην Εφηβική Σκηνή της Στέγης ένα διήγημα του αγαπημένου του συγγραφέα, γιατί «αναδεικνύει τον πλούτο και την περιπέτεια της γλώσσας μας. Πιστεύω ότι πατάς καλύτερα στα πόδια σου όταν συνδέεσαι με το παρελθόν σου, όταν ανατρέχεις στην απαρχή της γλώσσας σου. Και είναι μια γλώσσα που δεν μιλάμε πια, καθώς μεγάλο κομμάτι του έργου είναι στην καθαρεύουσα και τη δημοτική της εποχής.
Ο Βιζυηνός εν προκειμένω έχει μια αξιοθαύμαστη συμπύκνωση στη γραφή του και μια καταπληκτική ανάλυση χαρακτήρων». Σημειωτέον ότι το συγκεκριμένο διήγημα, το τελευταίο του Βιζυηνού, το οποίο βρέθηκε στις σημειώσεις του όταν νοσηλευόταν στο Δρομοκαΐτειο, είναι μέρος της σχολικής ύλης της Β’ Λυκείου –ένας ακόμη λόγος για την επιλογή του: «Μου φάνηκε ότι θα είχε ενδιαφέρον να ανεβάσω ένα έργο που τα παιδιά διδάσκονται στο σχολείο. Για να τους δοθεί η ευκαιρία να το προσεγγίσουν με έναν διαφορετικό τρόπο και όχι σαν ένα μουσειακό κείμενο».
«Ο Μοσκώβ-Σελήμ»: Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, έως τις 09/04 (Σάββατο & Κυριακή στις 7 μ.μ., πρωινές παραστάσεις για σχολεία: Πέμπτη & Παρασκευή, στις 11.00).
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino το Σάββατο 31 Δεκεμβρίου 2016
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
