Το πρώτο όνομα του «Βήματος» ήταν «Ελεύθερον Βήμα». Η αφαίρεση του επιθετικού προσδιορισμού επιβλήθηκε προφανώς εκ των πραγμάτων: ο κόσμος για λόγους συντομίας ζητούσε «Το Βήμα», με το επίθετο εννοούμενο, καθιστώντας το όνομα ελλειπτικό. Γιατί «Το Βήμα» ήταν πάντα ένα βήμα από όπου οι συνεργάτες του, εσωτερικοί και εξωτερικοί, μπορούσαν να διατυπώσουν τις απόψεις τους ελεύθερα, χωρίς περιορισμούς. Στα περίπου 600 κείμενά μου (επιφυλλίδες ή άλλης φύσεως) που φιλοξενήθηκαν στις σελίδες του τα τελευταία τριάντα χρόνια, ουδέποτε μου ζητήθηκε να αποσύρω κάποιο, να παραλείψω κάποια παράγραφο ή έστω μία γραμμή. Και τα περισσότερα ήταν κείμενα μαχητικής αρθρογραφίας: λογοτεχνικής ή πολιτισμικής κριτικής, ή πολιτικά, που μπορούσαν να προκαλέσουν αντιδράσεις (και συχνά προκαλούσαν).
Είναι θλιβερό ότι «Το Βήμα» μετά από σχεδόν έναν αιώνα ζωής βρίσκεται αντιμέτωπο ίσως και με κλείσιμο. Και αυτό όχι γιατί είχε περιέλθει σε κατάσταση παρακμής –απεναντίας, βρίσκεται σε πλήρη ρώμη -, αλλά γιατί η ψηφιακή πραγματικότητα, σε συνδυασμό με την παρούσα οικονομική δυσπραγία μας, κάνουν τη συνέχισή του δύσκολη. Εξίσου θλιβερό είναι ότι στη σημερινή στρατιά των ανέργων θα προστεθούν, πιθανόν, και οι δημοσιογράφοι του. Για τους εξωτερικούς συνεργάτες (πανεπιστημιακούς ή άλλους διανοουμένους) η απώλεια είναι άλλης τάξεως: η στέρηση ενός σπουδαίου μέσου έκφρασης απόψεων και ιδεών.
Ωστόσο, τη θλίψη των τελευταίων θα μετριάζει η ικανοποίηση ότι έγραφαν σε μιαν εφημερίδα όπως «Το Βήμα»· και η σκέψη ότι η ανάγκη επικοινωνίας με ένα κοινό ευρύτερο από εκείνο της ειδικότητάς τους υπήρξε για αυτούς μια συνεχής συγγραφική άσκηση, που έκανε και τα υπόλοιπα κείμενά τους οικονομικότερα και διαυγέστερα.
Εύχομαι τελικά «Το Βήμα» να βρει τρόπο να μην κλείσει. Να κατορθώσει να συνεχίσει τη γόνιμη παρουσία του.
Ο κ. Νάσος Βαγενάς είναι ομότιμος καθηγητής της Θεωρίας και Κριτικής της Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
