Μαρία Σταυροπούλου: «Δεν είναι αποδεκτό η Ελλάδα να σηκώνει μόνη το βάρος των αιτήσεων ασύλου»

Τις επιφυλάξεις της για τα σχέδια της ΕΕ αναθεώρησης του Συστήματος του Δουβλίνου εκφράζει μιλώντας προς «Το Βήμα» η Μαρία Σταυροπούλου. Η επικεφαλής της Υπηρεσίας Ασύλου έχει κληθεί από το 2015 να ηγηθεί μιας γιγαντιαίας προσπάθειας για τη βελτίωση του ελληνικού συστήματος ασύλου. Για την ίδια, η Συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας λειτουργεί αν κρίνει κανείς από τη μείωση των προσφυγικών ροών και των θανάτων, αλλά κάποιος μπορεί να διακρίνει μια επιφυλακτικότητα στη φωνή της. Οπως επισημαίνει, η μετεγκατάσταση προσφύγων από την Ελλάδα μπορεί να αποδειχθεί το «κλειδί», ώστε να εφαρμοστεί καλύτερα η ευρωτουρκική συμφωνία αλλά και να αποσυμφορηθούν τα νησιά.

Τη ρωτάμε την άποψή της για το μέλλον του ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου. «Το ευρύτερο θέμα» εξηγεί «είναι αν η Ευρώπη θα συνεχίσει να προσφέρει προστασία στους κατατρεγμένους. Αν είναι προετοιμασμένη να το κάνει θα πρέπει να αναλάβει τις σχετικές ευθύνες. Αν όχι, τότε θα αρχίσει να λαμβάνει μέτρα αποτροπής, κλεισίματος συνόρων και μείωσης των δικαιωμάτων των προσφύγων». Αυτή την περίοδο συζητούνται στις Βρυξέλλες οι προτάσεις της Κομισιόν για την τροποποίηση του Συστήματος του Δουβλίνου. «Η θεωρητική προσέγγιση της αναθεώρησης είναι ότι εφόσον κάποιος έρχεται στην Ευρώπη να ζητήσει άσυλο, η Ευρώπη θα μπορεί να του πει ότι πρέπει να ζητήσει άσυλο είτε από τη χώρα Α είτε από τη χώρα Β. Η πρόταση της Επιτροπής» σχολιάζει «ενώ βασίζεται στην παραδοχή ότι το προηγούμενο σύστημα δεν δούλευε αναθεωρείται κρατώντας τα βασικά στοιχεία αυτού».

Οπως εξηγεί: «Η αρχική πρόταση εισήγαγε ένα τελείως καινούργιο στοιχείο που είναι η αναδιανομή των «υπεράριθμων» αιτούντων άσυλο ως μέτρο πρακτικής αλληλεγγύης. Αυτό κάπως ισοσκελίζει τα πράγματα αλλά δυστυχώς αυτά τα μέτρα δεν γίνονται αποδεκτά από ορισμένα κράτη. Επίσης, η έναρξη της αναδιανομής όταν μία χώρα φθάνει στο 150% της δυναμικότητας είναι προβληματική». Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ελλάδα ξεπέρασε το 2016 τις 45.000 καταγραφές αιτήσεων ασύλου και υπάρχουν άλλοι 15.000 άνθρωποι που θα καταγραφούν το 2017.

«Πρόκειται για εξαπλασιασμό της ύλης μας σε σχέση με το 2015. Αν όμως» προσθέτει «υπήρχε μία κλείδα αυτόματης κατανομής, ακόμη και το 50% ή το 100% να έπαιρνε η Ελλάδα δεν θα ξεπερνούσε τις 30.000 αιτήσεις ασύλου. Είμαστε ήδη πολύ πέρα από αυτό. Αυτή θα είναι μια μόνιμη κατάσταση; Και είναι αποδεκτό η Ελλάδα και η Ιταλία να διεκπεραιώνουν τη διαδικασία ασύλου για όλη την ΕΕ;». Κατά την κυρία Σταυροπούλου, το σωστό θα ήταν αν μετά τις διαδικασίες στα hotspots θα μπορούσε να γίνει αυτομάτως η ανακατανομή.

Οι προκλήσεις της Συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας

Η Συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας έχει επιβάλει συνεχή επίβλεψη των κινήσεων της Υπηρεσίας Ασύλου από τις Βρυξέλλες. Λειτουργεί όμως η Συμφωνία όπως την είχαν φανταστεί οι εμπνευστές της; «Αν κρίνουμε από τη μείωση των ροών και των θανάτων, τότε λειτουργεί» μας απαντά η κυρία Σταυροπούλου. «Θα έλεγα ότι η επίτευξη των στόχων της θα ήταν απείρως ευκολότερη αν λειτουργούσε καλύτερα η επανεγκατάσταση από την Τουρκία» τονίζει.

Πράγματι, σύμφωνα με την 4η Εκθεση για τη Συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας, από την έναρξη ισχύος της Συμφωνίας πριν από περίπου οκτώ μήνες έχουν περάσει στην Ελλάδα από την Τουρκία σχεδόν 23.000 άνθρωποι, όταν στους οκτώ μήνες πριν από τη Συμφωνία πέρασαν περίπου 865.000. Η κατάσταση στα ελληνικά νησιά έχει όμως επιβαρυνθεί πολύ. Από τις 28 Σεπτεμβρίου ως τις 8 Δεκεμβρίου πέρασαν στην Ελλάδα 5.687 άτομα, δηλαδή 81 ημερησίως. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία (με ημερομηνία 5 Δεκεμβρίου) υπήρχαν στα νησιά 16.295 μετανάστες, όταν επισήμως οι θέσεις υποδοχής είναι 7.450.

Η Κομισιόν αναγνωρίζει ότι πρέπει να επιταχυνθεί ο ρυθμός των επιστροφών στην Τουρκία και ο ειδικός συντονιστής, ο Ολλανδός Μάρτιν Φερφέι, έχει καταρτίσει ένα Κοινό Σχέδιο Δράσης με τις ελληνικές αρχές για την καλύτερη και ταχύτερη εφαρμογή της Συμφωνίας. Στο σχέδιο ζητείται μεταξύ άλλων η αύξηση του προσωπικού της Υπηρεσίας Ασύλου στα νησιά από 65 σε 100 άτομα, ενώ από το Ευρωπαϊκό Γραφείο Υποστήριξης Ασύλου ζητείται η αύξηση των διερμηνέων από 66 σε 100 και των χειριστών αιτήσεων ασύλου από 39 σε 100. Ολα αυτά πρέπει να γίνουν ως τα μέσα Ιανουαρίου. «Εμείς θα κάνουμε αυτό που πρέπει και θα αυξήσουμε το προσωπικό στα 100 άτομα. Οι άλλοι να δούμε τι θα κάνουν» λέει με νόημα η κυρία Σταυροπούλου.

Η ίδια δεν αρνείται ότι υπάρχουν και καθυστερήσεις από την πλευρά της υπηρεσίας, αλλά δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά. «Θα μπορούσαν τα πράγματα να κινηθούν γρηγορότερα αν είχαμε πολύ περισσότερο προσωπικό. Η ύλη που έχουμε να διαχειριστούμε όμως έχει εξαπλασιαστεί από πέρυσι ενώ η υπηρεσία έχει, σε σχέση με την ίδια περίοδο, μόλις διπλασιαστεί και το προσεχές διάστημα θα τριπλασιαστεί». Σύμφωνα με τα στοιχεία, στο τέλος του 2014 η Υπηρεσία Ασύλου είχε περίπου 190 άτομα προσωπικό. Ο αριθμός αυτός ανήλθε προς το τέλος του 2015 περίπου στα 270 και στο τέλος του 2016 αναμένεται να ξεπεράσει τα 650. Επίσης λειτουργούν πλέον 19 περιφερειακά γραφεία ενώ αρχικά υπήρχαν πέντε. Ολη αυτή η επέκταση κατέστη δυνατή χάρη στην εκμετάλλευση των κοινοτικών κονδυλίων. Εχουν συμβασιοποιηθεί κονδύλια ύψους περίπου 17,5 εκατομμυρίων ευρώ, από τα οποία έχουν ήδη καταβληθεί για διάφορα projects περισσότερα από 8,5 εκατ. ευρώ.

Ωστόσο, η αύξηση του προσωπικού δεν συνεπάγεται αυτόματη επιτάχυνση της διεκπεραίωσης αιτήσεων ασύλου εξηγεί. Ο στόχος της Υπηρεσίας Ασύλου για τον Δεκέμβριο είναι η διεκπεραίωση τουλάχιστον 500 αιτήσεων εβδομαδιαίως στα νησιά. «Ελπίζουμε από τον Ιανουάριο να αυξήσουμε τον αριθμό, διότι υπάρχει και ένα υπόλοιπο μη διεκπεραιωμένων αιτήσεων» σημειώνει. Παράλληλα, η κυρία Σταυροπούλου πιστεύει ότι «σιγά – σιγά θα επιταχυνθεί και το έργο της Αρχής Προσφυγών». Ηδη έχουν συσταθεί έξι μόνιμες επιτροπές. Στις 25 Οκτωβρίου η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε τη σύσταση άλλων επτά επιτροπών και προβλέπεται η αύξησή τους σε 20 ως τον Φεβρουάριο.

Ενα από τα δύσκολα προς απάντηση ερωτήματα είναι αυτό για το επίπεδο συνεργασίας με την Τουρκία. «Οι Τούρκοι σε γενικές γραμμές συνεργάζονται αλλά ειδικότερα υπάρχουν αρρυθμίες» παρατηρεί. Αλλωστε, μόλις στις 25 Οκτωβρίου επέστρεψαν οι τούρκοι αξιωματικοί – σύνδεσμοι στα ελληνικά νησιά. Ωστόσο, «η τουρκική πλευρά καθυστερεί ορισμένες φορές αρκετά να δεχθεί τις επιστροφές και μετά εμείς τρέχουμε» προσθέτει.