Αγκάθι οι εγγυήσεις και η σύνθεση της διάσκεψης

Αμετακίνητη εμφανίζεται η Αγκυρα στο ζήτημα των εγγυήσεων, στοιχείο που περιπλέκει πολύ τις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό εν όψει των συνομιλιών της Ελβετίας. Το ζήτημα αυτό γεννά σοβαρά προβλήματα για την πολυμερή διάσκεψη της 12ης Ιανουαρίου, όπου οι εγγυήσεις και η ασφάλεια θα αποτελέσουν το βασικό μενού. Η Αθήνα ανησυχεί για το ενδεχόμενο η διάσκεψη να επεκταθεί χρονικά σε σημείο ή με τρόπο που η ίδια θα εγκλωβιζόταν. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να μεταφέρει δυσανάλογο μέρος της ευθύνης στην Αθήνα σε περίπτωση ενδεχόμενου ναυαγίου. Αυτό είναι ο λόγος που η ελληνική πλευρά επιθυμεί να περιορίσει τα… περιθώρια εκπλήξεων μέσω μιας συνάντησης Τσίπρα – Ερντογάν πριν από την πολυμερή διάσκεψη, αν και παράλληλα αναφύονται κίνδυνοι από τη διμεροποίηση του θέματος της ασφάλειας/εγγυήσεων.

Η τουρκική πλευρά φαίνεται προς το παρόν να εμμένει στην ανάγκη να υπάρχει ένα, έστω τροποποιημένο, σύστημα εγγυήσεων. Διατηρεί στο τραπέζι τις προτάσεις της είτε για μονομερή εγγύηση του τουρκοκυπριακού κρατιδίου μιας μελλοντικής κυπριακής ομοσπονδίας είτε για δημιουργία κυρίαρχης στρατιωτικής βάσης στον Βορρά (κατά το πρότυπο των βρετανικών βάσεων). Ωστόσο το ζήτημα της αποχώρησης των τούρκων στρατιωτών (ο αριθμός των οποίων ήδη είναι μειωμένος μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου) ίσως να αποδειχθεί ευκολότερο από την κατάργηση ή έστω την τροποποίηση των εγγυήσεων.

Μέσα σε αυτό το σκηνικό, η εξεύρεση της ιδανικής σύνθεσης όσων θα συμμετάσχουν στην πολυμερή διάσκεψη κάθε άλλο παρά εύκολη υπόθεση είναι. Η δε παρουσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης κρίνεται από Αθήνα και Λευκωσία πολύ σημαντική, αν και είναι άγνωστο ποιες θα είναι οι βουλές της Αγκυρας. Η Τουρκία ήθελε να περιορίσει την εμπλοκή της ΕΕ, επικαλούμενη διακριτική μεταχείριση υπέρ της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η διμερής συνάντηση

Η πολυσυζητημένη διμερής συνάντηση του έλληνα πρωθυπουργού με τον τούρκο πρόεδρο δεν προβλέπεται, σύμφωνα με τις υπάρχουσες ενδείξεις, να λάβει χώρα πριν από την πρώτη εβδομάδα του Ιανουαρίου. Με βάση πληροφορίες, ο γενικός γραμματέας του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών Δημήτρης Παρασκευόπουλος θα συναντηθεί με τον τούρκο ομόλογό του εντός της εβδομάδας σε μια προσπάθεια να βρεθεί κοινός τόπος μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας. Πέραν του υπηρεσιακού αυτού διαύλου όμως, υπάρχουν και άλλοι με σκοπό αν η συνάντηση πραγματοποιηθεί να είναι επιτυχής.

Τα χρονικά περιθώρια για μια ουσιαστική συζήτηση του έλληνα πρωθυπουργού με τον τούρκο πρόεδρο είναι πολύ στενά και ουδείς μπορεί να αποκλείσει ότι η συνάντηση θα αποδειχθεί διαδικαστικού χαρακτήρα. Ο κ. Ερντογάν, ο οποίος διακινεί ότι επιθυμεί να είναι προσωπικά παρών στην πολυμερή διάσκεψη της Ελβετίας (στοιχείο που κατά ορισμένους θα μπορούσε να περιπλέξει τη διαδικασία), μοιάζει να θέλει να αναλωθεί ο χρόνος χωρίς να αναλάβει δεσμεύσεις.

Υπάρχει επίσης ανησυχία ότι ο Ερντογάν θα μπορούσε να καθυστερήσει την έκβαση της πολυμερούς διάσκεψης, εγείροντας ζητήματα που θα του επιτρέψουν να κερδίσει χρόνο μέχρι τη διενέργεια του δημοψηφίσματος για το προεδρικό σύστημα (ορισμένοι το τοποθετούν τον Απρίλιο). Με αυτόν τον τρόπο δεν θα θυσιάσει πολύτιμες «δεξιές» ψήφους. Οι επόμενες κινήσεις και η στρατηγική Αθήνας και Λευκωσίας συζητήθηκαν αναλυτικά στην άνω των τριών ωρών συνάντηση που είχε ο Αλέξης Τσίπρας με τον Νίκο Αναστασιάδη στις Βρυξέλλες. Στο τραπέζι φαίνεται ότι βρέθηκαν η ιδέα για μια πολυεθνική δύναμη στην Κύπρο που διαμόρφωσε η ελληνοκυπριακή πλευρά και οι θέσεις του εγγράφου περί εγγυήσεων που έχει καταθέσει ο Νίκος Κοτζιάς, ο οποίος επίσης ήταν παρών στη συνάντηση της Τετάρτης μαζί με τον κύπριο ομόλογό του Ιωάννη Κασουλίδη. Το πρακτικό μέρος των προτάσεων του κ. Κοτζιά, στις οποίες έχει γραφεί ότι περιλαμβάνεται και η σύναψη ενός τριμερούς συμφώνου φιλίας Ελλάδας – Τουρκίας – Κύπρου, δεν έχει διαρρεύσει στον Τύπο, σε αντίθεση με το θεωρητικό σκέλος του εγγράφου του περί της αναγκαιότητας κατάργησης του αναχρονιστικού θεσμού των εγγυήσεων.

Οι κυβερνήσεις σε Ελλάδα και Κύπρο δίνουν μεγάλη έμφαση στον τρόπο συμμετοχής της ΕΕ στη διαδικασία της Γενεύης. Η σύνθεση της Διάσκεψης για την Κύπρο αποτελεί σημείο τριβής μεταξύ Αθήνας, Λευκωσίας από τη μία πλευρά και Αγκυρας από την άλλη. Η Τουρκία θέλει να μείνει η σύνθεση όσο πιο «σφικτή» γίνεται και επομένως να συμμετάσχουν οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις, μαζί με τους Νίκο Αναστασιάδη και Μουσταφά Ακιντζί. Πρόκειται για κλασική σύνθεση πενταμερούς διάσκεψης.

Η παρουσία της ΕΕ

Ωστόσο η παρουσία της ΕΕ κρίνεται εκ των ων ουκ άνευ από τη Λευκωσία. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης, πέραν της ενημέρωσης που έκανε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ζήτησε και πέτυχε να συμπεριληφθεί μία παράγραφος για το Κυπριακό. Σε αυτήν αναφέρεται πως «η ΕΕ, λαμβάνοντας υπόψη ότι η Κύπρος είναι και θα παραμείνει μέλος της Ενωσής μας μετά τη λύση, παραμένει έτοιμη να συμμετάσχει στη Διάσκεψη της Γενεύης για την Κύπρο στις 12 Ιανουαρίου 2017».

Η επισήμανση ότι η Κύπρος θα παραμείνει μέλος της ΕΕ μετά τη λύση έχει σημασία σε σχέση με τα ερωτηματικά που έχουν κατατεθεί από αρκετές πλευρές για την παρουσία ή μη της Κυπριακής Δημοκρατίας στη διάσκεψη της 12ης Ιανουαρίου.

Ηδη διεξάγονται συζητήσεις για το ποιος ή ποιοι θα μπορούσαν να συμμετάσχουν από κοινοτικής πλευράς στη διάσκεψη, με ενδιαφέρον να έχουν εκδηλώσει τόσο ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ όσο και η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ για την εξωτερική πολιτική Φεντερίκα Μογκερίνι. Η Επιτροπή εμφανίστηκε την Παρασκευή, μετά τη συνάντηση Γιούνκερ – Αναστασιάδη στις Βρυξέλλες, έτοιμη να παραβρεθεί στη Γενεύη. Οσο για την κυρία Μογκερίνι, εκ της θέσεώς της και της καθημερινής ενασχόλησής της με τις ευρωτουρκικές σχέσεις, η παρουσία της κρίνεται ακόμη πιο ώριμη. Σημασία πάντως έχει ο τρόπος συμμετοχής της ΕΕ, καθώς η επιθυμία Αθήνας και Λευκωσίας είναι αυτή να είναι ουσιαστική, όχι σε επίπεδο παρατηρητή.

ΤΟ ΛΟΝΔΙΝΟ
Το Λονδίνο εμφανίζεται καθηλωμένο από την πρόκληση του Brexit στο οποίο αναλώνει το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς του. Αυτό κατέστη εμφανές και στη συνάντηση που είχε ο κ. Τσίπρας στις Βρυξέλλες με τη βρετανίδα πρωθυπουργό Τερέζα Μέι. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι οι Βρετανοί θα μείνουν άπρακτοι. Υψηλόβαθμοι βρετανοί αξιωματούχοι θα αναλάβουν προσεχώς δράση τόσο προς την πλευρά της Αθήνας όσο και προς αυτήν της Αγκυρας σε μια προσπάθεια εξεύρεσης συμβιβασμών.