Σε καταιγίδα η τουρκική οικονομία

Η απόπειρα πραξικοπήματος τον περασμένο Ιούλιο, οι βομβιστικές επιθέσεις και τα τρομοκρατικά χτυπήματα, οι πολεμικές συγκρούσεις σε Ιράκ και Συρία, αλλά και ο αυταρχισμός του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν που δεν αντικαθιστά όπως λέγεται τις δομικές αδυναμίες της χώρας, παράλληλα με το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και τις τεράστιες υποχρεώσεις σε ξένο νόμισμα του ιδιωτικού τομέα, αποτυπώνονται πλέον και στις πιέσεις που δέχεται τόσο η λίρα όσο και η τουρκική οικονομία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ύστερα από μία επταετία συνεχούς ανόδου το ΑΕΠ της Τουρκίας συρρικνώθηκε κατά 1,8% στο τρίτο τρίμηνο του 2016, καθώς η εγχώρια κατανάλωση, που αντιστοιχεί σχεδόν στα 2/3 της οικονομίας, υποχώρησε 3,2% σε ετήσια βάση, την ώρα που η πολιτική αβεβαιότητα επηρεάζει την εμπιστοσύνη καταναλωτών και επενδυτών. Ακόμη και η εκτίναξη των κρατικών δαπανών κατά 23,8% την ίδια περίοδο δεν ήταν αρκετή για να αποτρέψει τις πιέσεις, ενώ η τουρκική λίρα βρέθηκε κοντά στο ιστορικό χαμηλό της ως προς το δολάριο, οι αποδόσεις των διετών ομολόγων ξεπέρασαν το 11% και οι μετοχές στο χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης υποχώρησαν.

Τα επιτόκια

Οι οικονομολόγοι αναμένουν μάλιστα ότι η αδυναμία της οικονομίας θα συνεχιστεί και κατά το τέταρτο τρίμηνο, ενώ ορισμένοι ανησυχούν και για τις επιπτώσεις που θα έχει η αναμενόμενη άνοδος των επιτοκίων από τη Fed το 2017, κάτι που μπορεί να οδηγήσει τη λίρα σε νέες πιέσεις, να κρατήσει τον πληθωρισμό υψηλό και να επιφέρει αυστηρότερη νομισματική πολιτική.

Η τουρκική λίρα έχει χάσει σχεδόν το ένα πέμπτο της αξίας της έναντι του δολαρίου εφέτος ενώ υποχωρεί κατά 10% μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, καθώς οι προσδοκίες ότι θα ξεκινήσει ένα μεγάλο πρόγραμμα δημοσιονομικής τόνωσης μέσω και των δημόσιων επενδύσεων έχουν αυξήσει τα επιτόκια στα μακροπρόθεσμα ομόλογα των ΗΠΑ ενισχύοντας το δολάριο, το οποίο ισχυροποιείται ούτως ή άλλως και από τις εκτιμήσεις των αναλυτών ότι η Fed θα συνεχίσει να αυξάνει τα επιτόκια.

Μεγάλη πτώση

Η τουρκική λίρα είναι μεταξύ των μεγάλων χαμένων, έχοντας υποστεί τη δεύτερη μεγαλύτερη πτώση μετά το μεξικανικό πέσο. Και αν το μεξικανικό πέσο είναι ευάλωτο, γιατί η οικονομία της χώρας εξαρτάται από τις ΗΠΑ και είναι εκτεθειμένη στον προστατευτισμό του Τραμπ, η αδυναμία της τουρκικής λίρας οφείλεται στο μεγάλο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και στις τεράστιες υποχρεώσεις σε ξένο νόμισμα του ιδιωτικού τομέα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το χρέος σε ξένο νόμισμα του ιδιωτικού τομέα κυμαίνεται στα 294 δισ. δολάρια. Ετσι καθώς η λίρα υποχωρεί και τα επιτόκια αυξάνονται, το βάρος της εξυπηρέτησης του χρέους των εταιρειών της χώρας αυξάνεται, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο. Σύμφωνα με την Deutsche Bank το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών του 2016 εκτιμάται στα 4,9% του ΑΕΠ και προβλέπεται να αυξηθεί στο 5,9% την επόμενη χρονιά.

Ζητούνται επενδυτές

Η Τουρκία χρειάζεται επίσης μια τεράστια εισροή κεφαλαίου μόνο για να χρηματοδοτήσει τις επενδύσεις. Ετσι, χωρίς εισροές κεφαλαίων, λένε οι αναλυτές, αυξάνονται οι πιθανότητες μιας νομισματικής κρίσης, ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης θα υποχωρήσει σε ανεπαρκή επίπεδα.

Να σημειωθεί ότι η αύξηση του ΑΕΠ υποχωρεί σύμφωνα με την Deutsche Bank στο 2,6% το 2016, έναντι 3,3% που ήταν ο μέσος όρος από 2012.

Από την άλλη πλευρά, όπως λέγεται, μπορεί ο Ερντογάν να κάλεσε τους Τούρκους να μετατρέψουν τις αποταμιεύσεις τους σε ξένο νόμισμα σε τουρκικές λίρες ή σε χρυσό ώστε να στηρίξουν το εγχώριο νόμισμα ως πατριωτικό καθήκον, ο αυταρχικός και απολυταρχικός τρόπος όμως με τον οποίο διοικείται σήμερα η Τουρκία καθιστά τη χώρα λιγότερο ελκυστική για τα ξένα κεφάλαια, τα οποία ωστόσο θα μπορούσαν να χρηματοδοτήσουν την οικονομία.

Σύμφωνα με το Stratfor η πηγή των οικονομικών προβλημάτων της Τουρκίας, όπως και των διαφόρων ζητημάτων σε επίπεδο πολιτικής και ασφάλειας, μπορεί να αναχθεί στην έκθεσή της στο αμερικανικό δολάριο.

Πολλές τουρκικές εταιρείες έχουν χρέος σε δολάρια, το οποίο γίνεται πιο ακριβό όσο αυξάνεται η αξία του δολαρίου. Και η πορεία που προσπαθεί να χαράξει η Τουρκία ορίζεται από την αναγκαιότητα, καθώς το παγκόσμιο αποθετικό νόμισμα συνεχίζει να ενισχύεται.

Η Τουρκία πάντως «γεφύρωνε» σταθερά τα τελευταία χρόνια το χάσμα με τις ανεπτυγμένες οικονομίες, αν και η ανισότητα βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα. Το 2016 εκτιμάται ότι το ΑΕΠ της Τουρκίας θα υποχωρήσει στα 700 δισ. δολάρια, αλλά θα πρέπει να σημειωθεί ότι το 2002, όταν η χώρα εξερχόταν από την κρίση του 1998-2002, έφθανε μόλις τα 232,7 δισ. δολάρια, δηλαδή αυξήθηκε από τότε κατά 200%.

Εξάρτηση

Να σημειώσουμε ότι το 2003 το ΑΕΠ της Ελλάδας, καθώς η ελληνική οικονομία είχε ακόμη σχετικά συγκρίσιμο μέγεθος με την τουρκική, βρισκόταν στα 178,9 δισ. ευρώ, ενώ ύστερα από έξι χρόνια βαθιάς ύφεσης και τρία χρόνια στασιμότητας, κατά την εννεαετή περίοδο της κρίσης, η ελληνική οικονομία επέστρεψε το 2016 (ΑΕΠ 176 δισ. ευρώ) στα επίπεδα του 2003, αφού υποχώρησε από το υψηλό των 242 δισ. ευρώ του 2008 κατά 66 δισ. ευρώ.

Η Τουρκία είχε εκρηκτικούς ρυθμούς ανάπτυξης την τελευταία δεκαετία, ωστόσο οι χαμηλοί ρυθμοί αποταμίευσης και το ενεργειακό έλλειμμα της χώρας είχαν αυξήσει την εξάρτησή της από τις εισροές ξένου κεφαλαίου.

Ετσι εμφανίζεται ιδιαίτερα ευάλωτη, καθώς εξαρτάται από εισροές φθηνών κεφαλαίων. Η ποσοτική χαλάρωση από τη Fed ήταν μια ευλογία, καθώς οι χαμηλότερες αποδόσεις των ΗΠΑ ώθησαν τους επενδυτές να αναζητήσουν στο εξωτερικό υψηλότερες αποδόσεις, εξέλιξη η οποία ευνόησε και την Τουρκία. Τώρα όμως η Fed βρίσκεται σε πορεία αύξησης των επιτοκίων και ο αντίκτυπος, όπως λέγεται, θα φθάσει και στην Τουρκία.