Βιβλία

Τ. Β. Βισβεσουάρα
Το αίνιγμα του Αϊνστάιν ή
μαύρες τρύπες στην μπανιέρα μου
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2016,
σελ. 424, τιμή 20 ευρώ (+ΦΠΑ)

Εχουν περάσει 100 ακριβώς χρόνια αφότου ο Αϊνστάιν ολοκλήρωσε τη Θεωρία της Σχετικότητας με την πρόβλεψή του για ύπαρξη μαύρων οπών και βαρυτικών κυμάτων. Ενας αιώνας ολόκληρος κατά τον οποίο ελάχιστοι από όσους γεννήθηκαν έζησαν χωρίς να ακούσουν ποτέ το όνομα αυτού του μεγάλου ανθρώπου, αλλά και οι περισσότεροι έφυγαν χωρίς να καταλάβουν ποτέ τη θεωρία του! Μη βιαστείτε να πείτε ότι παλιά έλειπαν οι γνώσεις ενώ τώρα είναι προσιτές σε όλους, διότι… οι τωρινές νέες γενιές διαβάζουν λιγότερα βιβλία απ’ όλες.

Την τελευταία αυτή διαπίστωση έκανε και ένας σπουδαίος λάτρης και πνευματικός κληρονόμος του Αϊνστάιν, ο ινδός κοσμολόγος Τ.Β. Βισβεσουάρα. Είναι ο άνθρωπος που η διδακτορική του διατριβή δημοσιεύθηκε το 1970 στο περιοδικό Nature διότι προσέφερε για πρώτη φορά μια μέθοδο υπολογισμού της σκέδασης βαρυτικών κυμάτων. Και, όντως, αυτή η μέτρηση ήταν που υλοποιήθηκε πέρυσι (στις 14 Σεπτεμβρίου 2015) με την πειραματική ανίχνευση βαρυτικών κυμάτων από μια τερατώδη σύγκρουση μαύρων οπών που συνέβη πριν από 1,3 δισεκατομμύρια χρόνια –δικαιώνοντας και πάλι τον Αϊνστάιν. Αλλά… τι σημαίνουν όλα αυτά για τον μέσο άνθρωπο και πώς θα έπειθε κανείς έναν νέο του 21ου αιώνα να ψάξει το νόημά τους; Τη δική του απάντηση στο ερώτημα προσέφερε το 2006 ο Βισβεσουάρα με τη μορφή του βιβλίου «Το αίνιγμα του Αϊνστάιν» και είναι αυτή που έφτασε εφέτος στα χέρια των ελλήνων αναγνωστών.

Ο 67χρονος, τότε, κοσμολόγος κατέφυγε σε ένα πανάρχαιο ελληνικό κόλπο για να μας πει με λόγια κατανοητά και ενδιαφέροντα τα όσα δυσνόητα κρύβονται πίσω από τα μαθηματικά της σχετικότητας: κατέφυγε στους περιπατητικούς διαλόγους του Πλάτωνα, μέσω των οποίων μάθαμε τη σκέψη του Σωκράτη. Μόνο που τώρα η πολυσέλιδη γραφή και το πολύπλευρο ταλέντο του τού επέτρεπαν να προσθέσει στη συνταγή όχι μόνο επεξηγηματικά σκίτσα αλλά και μπόλικο χιούμορ. Τι έκανε λοιπόν; Συνέθεσε μια ιστορία καμωμένη από τις τακτικές συζητήσεις δύο φίλων μεταξύ τυρού και αχλαδιού στο τραπέζι μιας ιταλικής ταβέρνας. Ο ένας «ξέρει», μια και είναι αστροφυσικός, και ο άλλος «απορεί» χωρίς να ξέρει, αλλά έχοντας το πλεονέκτημα μιας φοβερής μνήμης. Κι ένα άλλο πλεονέκτημα που έχει αυτός ο δεύτερος είναι μια… μαγική μπανιέρα που έχει απομνημονεύσει όλη τη σοφία του Αϊνστάιν καθώς… του ανήκε κάποτε!

«Τι παραμύθια είναι αυτά;» ίσως σκέφτεστε ήδη. Τη σκέφτηκε αυτή την αντίδραση ο συγγραφέας και γι’ αυτό μάς προειδοποιεί από την εισαγωγή, με τα λόγια ενός ονειρικού Αϊνστάιν-πωλητή της μπανιέρας: «Ο θρύλος και η φαντασία είναι εξίσου σημαντικά με την πραγματικότητα, αν όχι σημαντικότερα». Και στα είκοσι συνολικά κεφάλαια που απαρτίζουν το βιβλίο του μάς ταξιδεύει ακριβώς σε ένα μονοπάτι όπου το ένα μας πόδι πατάει στο παρόν της πραγματικότητας των δύο φίλων-συνομιλητών ενώ το άλλο πόδι ολισθαίνει πάνω σε σύννεφα φαντασιακής αναβίωσης της Ιστορίας. Για παράδειγμα, ένας «ξεναγός του παρελθόντος» εμφανίζεται φαντασιακά, με τη μορφή του περιβόητου Καζανόβα, που διευκολύνει τον «αδαή συμπρωταγωνιστή» του βιβλίου στις γνωριμίες του με τους σοφούς του παρελθόντος και τις κοσμολογικές θεωρίες τους.

Αν αναρωτιέστε για το πόσο πέτυχε αυτή η συγγραφική διαπλοκή περιπατητικής σχολής, γαστριμαργικών συζητήσεων και φαντασιακών περιπλανήσεων ανάμεσα στις απαρχές και στις απολήξεις της αστροφυσικής… εγώ δηλώνω ότι μαγεύτηκα. Ο δαιμόνιος ινδός καθηγητής αποδείχθηκε στα μάτια μου όχι μόνο εξαιρετικός εκλαϊκευτής της περίπλοκης επιστήμης του αλλά και σφαιρικά μορφωμένος άνθρωπος και γευσιγνώστης της ιταλικής κουζίνας και θαυμάσιος συγγραφέας.

Πιστεύω ότι το βιβλίο που έγραψε θα μπορούσε να οπτικοποιηθεί σαν μια σειρά υπέροχων δραματοποιημένων τηλεοπτικών επεισοδίων, που θα βοηθούσαν όλους μας να καταλάβουμε το πώς και τι κατέληξε ο Αϊνστάιν να μας πει για το πώς φτιάχτηκε και πώς λειτουργεί ο Κόσμος αυτός ο Μέγας. Ακόμη όμως και πριν συμβεί μια τέτοια οπτικοποίηση, ο μαγικός κόσμος των χριστουγεννιάτικων ημερών είναι το κατάλληλο υπόβαθρο για να ρουφήξουμε τις 420 σελίδες του «Αινίγματος του Αϊνστάιν». Θα μας βοηθήσει σε αυτό και η εξαιρετική μετάφραση που έκανε η Δέσποινα Δαμιανίδου στην ελληνική έκδοση. Ισως, τελικά, αποδειχθεί το καλύτερο εφετινό γιορτινό δώρο για έναν έφηβο ή τον εαυτό σας.