δοκίμια – Το ευρώ θέτει σε κίνδυνο το μέλλον της Ευρώπης

Joseph E. Stiglitz
Ευρώ. Πώς ένα κοινό νόμισμα απειλεί το μέλλον της Ευρώπης
Μετάφραση Νίκος Ρούσσος.
Εκδόσεις Παπαδόπουλος, 2016,
σελ. 448, τιμή 19,99 ευρώ

Το ευρώ δημιουργήθηκε για να «συσπειρώσει» την Ευρώπη (αυτό δεν ήταν φυσικά η μοναδική αιτία). Σήμερα, σύμφωνα με τον νομπελίστα οικονομολόγο Τζόζεφ Στίγκλιτζ, το κοινό νόμισμα «απειλεί το μέλλον της Ευρώπης». Το πρόβλημα, υποστηρίζει, είναι δομικό και τη βασική ευθύνη φέρει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που, σε αντίθεση με την αμερικανική FED, δεν είναι επικεντρωμένη στην ανάπτυξη και στην αντιμετώπιση της ανεργίας αλλά μόνο στον ασφυκτικό έλεγχο του πληθωρισμού. Το αποτέλεσμα ήταν στις μεν ΗΠΑ από τη δεκαετία του 1990 η ανεργία να πέσει από το 10% στο 5% και το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν να αυξηθεί θεαματικά, ενώ αντίθετα ο μέσος όρος της ανεργίας στην Ευρώπη να βρίσκεται στο 10% και να μην υπάρχει προοπτική να μειωθεί, ενώ η ανεργία μεταξύ των νέων να φθάνει στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου στο 50%. Οι πολιτικές συνέπειες ήταν αναπόφευκτες. Ανοδος της Ακροδεξιάς στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης και θεαματική αύξηση του ποσοστού των λεγόμενων «ευρωσκεπτικιστών». Η εμμονή στη λιτότητα κατά τον Στίγκλιτζ αναπόφευκτα κάποια στιγμή θα βλάψει και την ίδια τη Γερμανία.

Αυτοί που παίρνουν σήμερα τις αποφάσεις στην Ευρώπη δεν φαίνεται, κατά τον Στίγκλιτς, να έχουν «πάρει το μήνυμα» από το βρετανικό Brexit. Πάνω σε αυτό αλλά και σε άλλα είναι ιδιαίτερα σκληρός με τον πρόεδρο της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ και το κατεστημένο των Βρυξελλών.

Ο Στίγκλιτζ υποστηρίζει ότι όπως είναι και λειτουργεί σήμερα το ευρώ, θέτει σε κίνδυνο το μέλλον της Ευρώπης. Το εμπνεύστηκαν, λέει, πολιτικοί που δεν ήξεραν από οικονομία. Για να είναι λειτουργικό το κοινό νόμισμα θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας. Προτείνει λοιπόν ένα πιο «ελαστικό» ευρώ συνοδευόμενο από την ανάπτυξη μιας κοινωνικότερης Ευρώπης με ένα δικαιότερο σύστημα φορολόγησης συνοδευόμενο από δίχτυ προστασίας για όλους τους πολίτες της ηπείρου μας, καθώς και μέτρα για την ανάπτυξη των χωρών που υστερούν. Το αίτημα, σε τελική ανάλυση, είναι μια πιο κοινωνική Ευρώπη.

Sara Bakewell
Στο καφέ των υπαρξιστών.
Ελευθερία, ύπαρξη και κοκτέιλ βερίκοκο
Μετάφραση Ανδρέας Παππάς.
Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2015,
σελ. 448, τιμή 26,50 ευρώ

Ο υπαρξισμός δεν ήταν μόνο φιλοσοφικό κίνημα. Ηταν πρωτίστως στάση ζωής: Απέναντι στην ελευθερία, στον έρωτα, στη συμπεριφορά, στον τρόπο να αντιμετωπίζει κανείς τον κόσμο βιωματικά, χωρίς δεσμεύσεις και χωρίς κοινωνικούς περιορισμούς. Ηταν, με άλλα λόγια, η ουσία της κουλτούρας των γαλλικών καφενείων, από τη δεκαετία του 1930 ακόμη ως τη μεταπολεμική εποχή. Στον κόσμο του Σαρτρ, της Μποβουάρ, του Αρόν μάς μεταφέρει αυτό το γοητευτικό και νοσταλγικό βιβλίο.

Carlo Galli
Η αμηχανία της δημοκρατίας
Μετάφραση Περικλής Δημητρολόπουλος.
Επιμέλεια Ελένη Κοσμά.
Εκδόσεις Πόλις, 2016,
σελ. 128, τιμή 16 ευρώ

Είναι αμήχανη η δημοκρατία; Ή πιο σωστά: μας προκαλεί αμηχανία; Ο κοινωνιολόγος και ιστορικός των ιδεών Κάρλο Γκάλι στο ευσύνοπτο αυτό βιβλίο του ερευνά τις αντινομίες της δημοκρατίας, οι οποίες όμως συνιστούν και την ουσία και τη γοητεία της. Λαός, θεσμικές λειτουργίες, κοινωνία είναι τα κύτταρά της. Γι’ αυτό η δημοκρατία έχει πολλές εκφάνσεις, τις οποίες και παρουσιάζει ο Γκάλι, που αποδεικνύουν γιατί είναι το καλύτερο πολιτικό σύστημα.

George Steiner
Περί λόγου, τέχνης και ζωής.
Κείμενα στο New Yorker
Μετάφραση Γιώργος Λαμπράκος.
Εκδόσεις Πατάκη, 2016,
σελ. 505, τιμή 19,70 ευρώ

Είκοσι οκτώ από τα πιο αντιπροσωπευτικά δοκίμια που δημοσίευσε ο Τζορτζ Στάινερ στο περιοδικό New Yorker περιλαμβάνονται σε αυτόν τον τόμο, από τον Λεβί-Στρος ως τα γκουλάγκ… Οσοι γνωρίζουν το υπόλοιπο έργο του θα απολαύσουν και εδώ τη σκέψη και τη γοητευτική γραφή του σημαντικότερου δοκιμιογράφου του καιρού μας. Τη διεισδυτικότητά του, την πρωτοτυπία του και πέραν αυτών το πάθος του να αναλύει και να υπερασπίζεται τις αξίες του πολιτισμού μας.

Κώστας Αξελός
Σε αναζήτηση του α-διανόητου
Μετάφραση Λίλα Σκαραμαγκά-Σκάμη.
Εκδόσεις Βιβλιοπωλείου της Εστίας, 2016,
σελ. 116, τιμή 12 ευρώ

Το τελευταίο κείμενο του σημαντικού στοχαστή, που δεν πρόλαβε να του δώσει τελική μορφή αλλά μολαταύτα δεν σου δίνει την εντύπωση του ανολοκλήρωτου. Τα θέματα που τον απασχολούσαν πάντοτε τα βρίσκουμε κι εδώ να κυριαρχούν, αυτή τη φορά όμως ενώπιον του «τέλους»: ο κόσμος, ο χρόνος, η περιπλάνηση, το παιχνίδι (με τη σοβαρότητα που πρέπει να το αντιμετωπίζει κανείς), όλα όσα καθιέρωσαν τον Αξελό ως σημαίνουσα προσωπικότητα της νεότερης σκέψης.

Σάμαρ Γιάζμπεκ
Οι πύλες του Tίποτα
Μετάφραση Αγγελική Σιγούρου.
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2016,
σελ. 304, τιμή 14,84 ευρώ

Εδώ και τέσσερα χρόνια η Συρία φλέγεται. Το δράμα των κατοίκων της δεν μπορεί κανείς να το συλλάβει μόνον από τις ειδήσεις στα ΜΜΕ. Η Σάμαρ Γιάζμπεκ, που αντιτάχθηκε στο καθεστώς του Ασαντ και ζει σήμερα στο Παρίσι, πέρασε τρεις φορές παράνομα τα σύνορα της χώρας της από τον Αύγουστο του 2012 ως τον Αύγουστο του 2013 και παρουσιάζει μια συγκλονιστική εικόνα της καταστροφής και του δράματος που ζει η πατρίδα της.