Αγία ησυχία

Και οι περίκλειστοι τόποι έχουν τη χάρη τους, καθώς δημιουργούν μια ζεστή αγκαλιά για να ησυχάσουν η ζωή και η ομορφιά. Οι Πρέσπες μού θυμίζουν τη σαγηνευτική ησυχία του Αγίου Ορους. Τα επιβλητικά μοναστήρια φαντάζουν έρημα, αλλά μέσα στους μακρόσυρτους διαδρόμους, πάνω στα σχεδόν ακατέργαστα παμπάλαια ξύλα, κυκλοφορούν αφήνοντας πίσω τους ένα αδιόρατο θρόισμα οι αφιερωμένες ζωές, η πίστη και η ευλογία. Και ξαφνικά, μια μαυροφορεμένη φιγούρα ευκίνητου νέου ησυχαστή ταράζει για λίγο τη γαλήνη του μοναστηριού και χάνεται μέσα στο Καθολικό, όπου όλη η δύναμη της ζωής και της ψυχής των μοναχών συγκεντρώνεται σε έναν ύμνο στον Δημιουργό. Και στις Πρέσπες η ζωή μοιάζει ασάλευτη, μέχρι να την αναριγήσει μια μαύρη φιγούρα που πρόβαλε από τους καλαμιώνες ή και πάλλευκη σαν τη φυσική αθωότητα. Τα πουλιά ή οι βάρκες των Ψαράδων και του Αγίου Αχιλλείου. Αυτοί ασκούνται αδιαλείπτως με την πίστη τους στην καθημερινή ζωή στη δοξολογία του Υψίστου.

Ο μοναχισμός, η άσκηση, η Μεγάλη Πρέσπα, οι βάρκες, τα πουλιά. Ολα συνδυάζονται για να σε μεταφέρουν στο κλίμα του «μικρού Αγίου Ορους» στη χερσόνησο Ρότι. Ησυχες, απόκοσμες φωλιές στα βράχια τα φημισμένα ασκηταριά και οι βραχογραφίες σού υποβάλλουν την ατμόσφαιρα ενός άλλου κόσμου, απόκοσμου.

Οι βάρκες ταξιδεύουν προς τα εκεί από τους Ψαράδες. Ασκηταριό της Παναγίας Ελεούσας, το απώτερο, του 15ου αιώνα, με τοιχογραφίες της παλαιολόγειας μακεδονικής ζωγραφικής του 14ου αιώνα, αλλά και άλλες τεχνοτροπίες στην ανώτερη ζώνη του εικονογραφικού προγράμματος που έγιναν από άλλο χέρι. Ασκηταριό της Μικρής Ανάληψης (15ος αιώνας) και το παλαιότερο όλων, της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (13ος αιώνας). Ανάμεσά τους οι βραχογραφίες της Παναγίας Βλαχερνίτισσας (15ος αιώνας) και της Παναγίας Ελεούσας ή Δεξιοκρατούσας (14ος αιώνας).

Οι Ψαράδες, το μοναδικό ελληνικό χωριό στην όχθη της Μεγάλης Πρέσπας, είναι αφετηρία διαφορετικών ταξιδιών. Τα πιο συχνά είναι για ψάρεμα στα νερά της λίμνης.

Οι ψαριές των αλιέων καταλήγουν πάντα στο παραλίμνιο μέτωπο των Ψαράδων, το οποίο είναι αφιερωμένο στο φαγητό. Εδώ τιμούν ιδιαιτέρως το πιο νόστιμο ψάρι της λίμνης, το γριβάδι. Στο εστιατόριο «Καλή παρέα» η κυρία Μαρία το μαγειρεύει με την παραδοσιακή, τοπική συνταγή, πλακί στον φούρνο. Μέσα στο ταψί, πάνω στο μάτι του φούρνου, τσιγαρίζει πολλά κρεμμύδια μαζί με μία ψιλοκομμένη πιπεριά Φλωρίνης και μία καυτερή, μαζί με ένα κουταλάκι τριμμένη φρέσκια ντομάτα. Μετά προσθέτει δύο ακόμη τριμμένες ντομάτες, ένα φύλλο δάφνης, αλάτι και πιπέρι. Το ψάρι είναι κομμένο σε μεγάλες φέτες που έχει αλατίσει προηγουμένως με χοντρό αλάτι. Τις αλευρώνει, τις βάζει στο ταψί με τα κρεμμύδια και τις γυρίζει. Προσθέτει νερό και βάζει το ταψί στον φούρνο για 1,5-2 ώρες μέχρι να ψηθεί το φαγητό καλά. Η γεύση του είναι δυνατή και πικάντικη, καθώς το τραπέζι ενισχύεται και με άλλες «φλογισμένες» γεύσεις, όπως αυτή των φημισμένων γιγάντων των Πρεσπών, των λαχανικών τουρσί και των ιθαγενών λουκάνικων.

Το Αγιο Ορος είναι μια ζωντανή βυζαντινή νήσος μέσα στον σύγχρονο κόσμο μας και ο Αγιος Αχίλλειος μια νησίδα. Ο γύρος του νησιού είναι ένας περίπατος από το ένα παλαιοχριστιανικό μνημείο στο άλλο. Το πιο εντυπωσιακό είναι, βέβαια, η βασιλική του Αγίου Αχιλλείου (10ος αιώνας), έτσι όπως τα τμήματά της που σκέκονται ακόμη όρθια προβάλλονται στα νερά και τους καλαμιώνες της Μικρής Πρέσπας. Παράξενο για ένα μικρό νησί να φιλοξενεί μια από τις μεγαλύτερες βασιλικές στον ελληνικό χώρο. Εδώ το απόκοσμο εκπροσωπεί ο ναός της Παναγίας Πορφύρας (16ος αιώνας), στην άλλη άκρη του νησιού. Ολα μένουν ασάλευτα στο σκοτάδι μέχρι να ανάψεις ένα κερί και να «ζωντανέψουν» τα πρόσωπα και οι σκιές των αγιογραφιών. Αυτά, όμως, είναι πρόφαση να δεις τη γαλήνη και την ησυχία να γίνονται τοπίο και να απλώνονται γύρω σου. Είναι τόσο λείος ο καθρέφτης της Μικρής Πρέσπας, που αναγνωρίζεις από πολύ μακριά και το παραμικρό ίχνος που αφήνουν πάνω του τα υδρόβια πουλιά όταν ταξιδεύουν, όταν βουτούν ή όταν αρχίζουν το πέταγμά τους.

Την άλλη όψη της ατμόσφαιρας των Πρεσπών συναντάς στον Αγιο Γερμανό. Μακριά από τις λίμνες –μόνο μια γωνιά της Μεγάλης Πρέσπας φαίνεται στο βάθος –περπατάς ανάμεσα στα πετρόκτιστα σπίτια που μοιάζουν να περιμένουν οχυρωμένα πίσω από τα «ξύλινα τείχη» για να αντιμετωπίσουν την επιδρομή της βαρυχειμωνιάς. Στα χαγιάτια στεγνώνουν οι κατακόκκινες πιπεριές Φλωρίνης και από τις καμινάδες αναθρώσκει μονίμως καπνός, σκορπώντας στην κρυστάλλινη ατμόσφαιρα ευωδιά θαλπωρής. Εδώ η ατμόσφαιρα του Βυζαντίου αναδεύεται στον ναό του Αγίου Γερμανού, ο οποίος έχει ενσωματωθεί στον νεότερο ενοριακό ναό. Αλλά πώς βρέθηκαν εδώ στις Πρέσπες η εκκλησιά και ο τάφος ενός Οικουμενικού Πατριάρχη; Το πιθανότερο είναι ο Αγιος Γερμανός να εξορίστηκε και να ετελεύτησε εδώ από τον αυτοκράτορα Λέοντα Σοφό επειδή ήταν υπέρμαχος των ιερών εικόνων. Πάντως, ο ναός τιμά δεόντως τη μνήμη του, καθώς είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες του 1743. Μπαίνεις μέσα και γεμίζουν οι οφθαλμοί σου από μια έκθεση μεταβυζαντινής τέχνης. Αλαφρώνει η ψυχή σου και τείνει προς τα άνω. Τότε δοξολογείς και εσύ την αγία ησυχία των Πρεσπών του χειμώνα.

* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 11 Δεκεμβρίου 2016