Η πικρή γεύση της νίκης του πατριώτη Βαν ντερ Μπέλεν-η ακροδεξιά απειλεί

Περισσότερο πατριώτης δεν γίνεται. Για να κερδίσει τις προεδρικές εκλογές της περασμένης Κυριακής στην Αυστρία, ο Αλεξάντερ βαν ντερ Μπέλεν έκανε εκείνο που δεν είχε ξανακάνει στη ζωή του: Επισκέφθηκε εκατοντάδες γιορτές «πολιούχων» σε επαρχιακές πόλεις, ντύθηκε με τις τοπικές φορεσιές, έβγαλε πατριωτικούς λόγους στην εκάστοτε ντοπιολαλιά και τρέκλιζε κάθε φορά στο τέλος από τα «σναπς» (ρακί) και τα κρασιά που του πρόσφεραν αφειδώς οι οικοδεσπότες του. Με το να γίνει έτσι «πατριωτικότερος των πατριωτών» (όπως έγραψε η εφημερίδα «Die Zeit») κατέκτησε τις καρδιές εκατοντάδων χιλιάδων επαρχιωτών που στον προηγούμενο γύρο των εκλογών, τον παρελθόντα Μάιο, είχαν δώσει την ψήφο τους στον υποψήφιο της Ακροδεξιάς Νόρμπερτ Χόφερ. Κι αυτό συνέβαλε σημαντικά στην εκλογική νίκη του.

Στην Αυστρία συνέβη αυτό που συμβαίνει τους τελευταίους μήνες και στην υπόλοιπη Ευρώπη: Για να αντιμετωπίσουν το ανερχόμενο κύμα της Ακροδεξιάς, οι πολιτικοί του Κέντρου και της Κεντροαριστεράς καταφεύγουν σε ακροδεξιά θέματα και συνθήματα, ιδίως σε ό,τι αφορά τους πρόσφυγες. Με το να γίνουν και οι ίδιοι ξενοφοβικοί ελπίζουν να ανακόψουν τη διαρροή των ψηφοφόρων τους, οι οποίοι αγανακτούν για την ανασφάλεια που προκαλεί το Προσφυγικό. Το τελευταίο παράδειγμα γι’ αυτό είναι οι Χριστιανοδημοκράτες της Ανγκελα Μέρκελ στη Γερμανία. Στο συνέδριό τους στο Εσεν στις αρχές της προηγούμενης εβδομάδας αποφάσισαν να ακολουθήσουν το απάνθρωπο πρότυπο της Αυστραλίας για το Προσφυγικό με την οικοδόμηση στρατοπέδων κράτησης των προσφύγων στα ευρωπαϊκά σύνορα –σε πρώτη γραμμή στα ιταλικά και στα ελληνικά.

Ο πατριωτισμός του κ. Βαν ντερ Μπέλεν απέχει βέβαια έτη φωτός από τέτοια απανθρωπιά. Ο στόχος του ήταν να φέρει πιο κοντά στους επαρχιώτες, με όρους φολκλόρ, έναν κατ’ εξοχήν άνθρωπο της πόλης. Μόνο που λειτούργησε ως δίκοπο μαχαίρι, επειδή ο κ. Βαν ντερ Μπέλεν έπιασε το γάντι που του έριξε ο κ. Χόφερ στο πεδίο του εθνικισμού –ο πιο θορυβώδης καβγάς ήταν για το ποιος είναι ο καλύτερος πατριώτης.

Η εθνικοποίηση της αντιπαράθεσης οδήγησε και στην εν μέρει απολιτικοποίησή της. Ο κ. Βαν ντερ Μπέλεν ιδιαίτερα απέφυγε να θίξει προνόμια και συμφέροντα. Η κοινωνική ανισότητα στην Αυστρία, για παράδειγμα, που ξεπερνά τελευταία κάθε προηγούμενο, ήταν γι’ αυτόν ξένη λέξη. Και το ίδιο, ως φαίνεται, θα κάνει και μελλοντικά. Αυτό εξάγεται από την πρώτη δήλωσή του μετά τις εκλογές, με την οποία βεβαίωνε ότι θα είναι πρόεδρος δικαίων και αδίκων: «Στο τέλος της εξαετούς θητείας μου όλοι οι άνθρωποι που θα με βλέπουν στον δρόμο δεν θα λένε «Να ο πρόεδρος», αλλά «να ο πρόεδρός μας»» είπε.

Παρ’ όλα αυτά η νίκη του είχε τεράστια σημασία για την Αυστρία και όλη την Ευρώπη. Οχι μόνο επειδή ανέκοψε την από καιρό καλπάζουσα πορεία της Ακροδεξιάς. Αλλά και επειδή έδειξε και το μέσο της ανακοπής: τη συγκέντρωση, όταν είναι ανάγκη, όλων των δημοκρατικών δυνάμεων πίσω από έναν υποψήφιο. Υπέρ του κ. Βαν ντερ Μπέλεν, που διετέλεσε παλαιότερα πρόεδρος των Πρασίνων, τάχθηκαν όλα τα αντιφασιστικά κόμματα, από το κομμουνιστικό ως το σοσιαλδημοκρατικό, το φιλελεύθερο «Νέον» και εν πολλοίς το συντηρητικό λαϊκό. Ακόμα μαζικότερη ήταν η υποστήριξη που του έδωσαν οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών –«μόνο ο Μότσαρτ έλειπε» έγραψε χαρακτηριστικά το περιοδικό «Profil».

Χωρίς τα κινήματα της κοινωνίας των πολιτών, εκείνα δηλαδή που δρουν έξω και πέρα από τα κόμματα, δεν θα επιτυγχανόταν τέτοια νίκη. Χιλιάδες μικρές και μεγάλες ομάδες κυρίως νεαρών ατόμων έκαναν καθημερινά προεκλογικό αγώνα σε δρόμους και πλατείες, ενώ ταυτόχρονα γελοιοποιούσαν τα ξενοφοβικά συνθήματα του κ. Χόφερ στο Διαδίκτυο μέσω ευφάνταστων βίντεο και twitter.

Παρ’ όλα αυτά η νίκη αυτή αφήνει μια πικρή γεύση. Και αυτό επειδή σε άλλες χώρες και εποχές τέτοιες κινητοποιήσεις οδηγούσαν στον απόλυτο θρίαμβο του υποψηφίου του δημοκρατικού στρατοπέδου. Παράδειγμα, το αποτέλεσμα της εκλογικής αναμέτρησης μεταξύ του Ζακ Σιράκ και του Ζαν Μαρί Λεπέν το 2002 στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία –ο κ. Σιράκ πήρε τότε το 82,2% των ψήφων.

Σε αντίθεση με αυτόν, ο κ. Βαν ντερ Μπέλεν θεωρεί εαυτόν ευτυχή ήδη με το σχεδόν οριακό 53,8% (μαζί με τις επιστολικές ψήφους) που πέτυχε την περασμένη Κυριακή. Η Ακροδεξιά παραμένει εμφανώς άμεση απειλή για την Αυστρία. Η επέλασή της θα αναχαιτιστεί μόνο αν συνεχίσουν να αντέχουν και να συνεργούν όλα τα «οχυρά της κοινωνίας των πολιτών» (Αντόνιο Γκράμσι) –οργανώσεις βάσης, συνδικάτα, πολιτιστικοί σύλλογοι, κόμματα. Στα τελευταία ανήκουν και τα πάλαι ποτέ πανίσχυρα κυβερνητικά κόμματα, το σοσιαλδημοκρατικό και το συντηρητικό λαϊκό, που τελευταία όμως κάνουν επικίνδυνα «νερά». Εξασθενίζοντας έτσι και το συνολικό δημοκρατικό στρατόπεδο.