Τι σηματοδοτεί για το μέλλον της σοσιαλιστικής Κούβας ο θάνατος του Φιντέλ Κάστρο; Πού οδηγούν τα «ανοίγματα» που επιχειρεί τα τελευταία χρόνια η ηγεσία της μακρινής αυτής χώρας της Καραϊβικής και η πολιτική προσέγγισης με το αμερικανικό imperium; Οι αλλαγές στο κοινωνικό και οικονομικό μοντέλο της Κούβας που έχουν δρομολογηθεί από τους επιγόνους του Φιντέλ Κάστρο απασχολούν τους επιτελείς του ΚΚΕ, οι οποίοι δεν κρύβουν εδώ και καιρό την ανησυχία τους σχετικά με τον κίνδυνο της καπιταλιστικής παλινόρθωσης. Η μελέτη των εξελίξεων στην χώρα αυτή μέσα από τις επεξεργασίες των θέσεων και αποφάσεων του ΚΚ Κούβας έχει οδηγήσει τον Περισσό στη διαμόρφωση της άποψης ότι «τα μέτρα που λαμβάνει η Κούβα για να επιβιώσει σε δύσκολες συνθήκες ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης αποδομούν τη σοσιαλιστική οικονομική βάση και θα οδηγήσουν σε επιδείνωση της θέσης της λαϊκής πλειοψηφίας στην Κούβα, ενώ το εργατικό – λαϊκό κίνημα θα βρεθεί παροπλισμένο, αφού το ΚΚ θα έχει χάσει τον επαναστατικό χαρακτήρα και το ρόλο του».
Τα λάθη των κουβανών «συντρόφων»
Το ΚΚΕ έχει κρούσει εδώ και χρόνια τον κώδωνα του κινδύνου στους κουβανούς «συντρόφους» για πιθανές καταστροφικές συνέπειες των αλλαγών που επιχειρούνται για την ίδια τη λαϊκή εξουσία στην Κούβα, αποδίδοντάς τους λαθεμένες επιλογές και αυταπάτες. «Οι αλλαγές που επιχειρούνται στην οικονομική βάση της Κούβας ήδη έχουν (βλέπε αυταπάτες ΚΚΚ για Ομπάμα) και θα έχουν και στο μέλλον αναπόφευκτα μεγάλη επίδραση και στο πολιτικό εποικοδόμημα της χώρας» αναφέρει «εμπιστευτικό σημείωμα» του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ το οποίο διακινήθηκε εσωκομματικά το 2011 εν όψει του 6ου Συνεδρίου του ΚΚ Κούβας. Ενα κείμενο το οποίο διατηρεί ακέραιο το ενδιαφέρον του ως σήμερα, καθώς το 7ο Συνέδριο του κόμματος που πραγματοποιήθηκε μόλις τον περασμένο Απρίλιο επικαιροποίησε το οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο του σοσιαλισμού της Κούβας. Πολλώ δε μάλλον που έκτοτε έχουν γίνει θεαματικά βήματα στην προσέγγιση με τις ΗΠΑ, με αποκορύφωμα την επίσκεψη του Μπαράκ Ομπάμα στην Αβάνα.
Αυτό που ξαφνιάζει τον αναγνώστη είναι το εύρος της κριτικής που ασκείται από το ΚΚΕ σε σειρά καθοριστικών επιλογών για το παρόν και το μέλλον του κουβανικού λαού, καθώς και η έκδηλη ανησυχία για την πορεία της σοσιαλιστικής Κούβας. «Οπως έχουμε καταλήξει, μετά και τη νίκη της αντεπανάστασης στην ΕΣΣΔ και στην Ανατολική Ευρώπη, πρέπει ως κόμμα να μη στηριζόμαστε μόνον σε ό,τι υποστηρίζει το αδελφό ΚΚ, αλλά και να μελετούμε τις εξελίξεις με δική μας ευθύνη και να διαμορφώνουμε τη δική μας άποψη σ’ αυτές» αναφέρεται στο εσωκομματικό σημείωμα, ενώ επ’ αυτών των θέσεων έχουν ενημερωθεί αρμοδίως και οι Κουβανοί, με τους οποίους, παρά την κριτική που ασκείται, υπάρχουν σταθεροί συντροφικοί δεσμοί φιλίας και διεθνιστικής αλληλεγγύης.
Οι υποχωρήσεις της «ειδικής περιόδου»
Οταν κατέρρευσαν το σοσιαλιστικό στρατόπεδο και η ΕΣΣΔ (1989-1991), η Κούβα βρέθηκε σε δεινή θέση. Εχασε τις πηγές ενέργειας, είχε έλλειψη τροφίμων, χρειάστηκε να κλείσει βιομηχανικές και αγροτικές μονάδες λόγω έλλειψης τεχνολογικής υποδομής και καυσίμων. «Αυτή τη δυσκολία αξιοποίησε ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός, που ποτέ δε συμβιβάστηκε με την ύπαρξη του σοσιαλισμού, πολύ περισσότερο σε περιοχή των άμεσων «ζωτικών συμφερόντων» του» αναφέρεται.
Για να μπορέσει να αντέξει η Κούβα σε συνθήκες διαρκούς αποκλεισμού, χρειάστηκε να περάσει από μια «ειδική περίοδο» (όπως το ίδιο το ΚΚ Κούβας τη χαρακτήρισε). Κατά την «ειδική περίοδο» η Κούβα εξαναγκάστηκε σε «υποχωρήσεις που έγιναν συνειδητά» (διπλό νόμισμα για να αντλήσει το ξένο συνάλλαγμα από τον τουρισμό, συνεργασία με ξένες καπιταλιστικές εταιρείες στον τουρισμό, στον ναυπηγοεπισκευαστικό τομέα κ.λπ.). Μεταξύ των μέτρων που ελήφθησαν ήταν και η μείωση του κρατικού τομέα κατά 1 εκατομμύριο θέσεις, με τους εργαζομένους να κατευθύνονται είτε σε άλλες δημόσιες θέσεις, είτε σε αγροτικούς συνεταιρισμούς, είτε στον τομέα των υπηρεσιών. Επίσης, υπήρξε στροφή προς την αυτοαπασχόληση σε κάθε μορφή υπηρεσιών και προσπάθεια να στραφεί ένα τμήμα εργαζομένων προς την ύπαιθρο για την παραγωγή αγροτικών προϊόντων παραχωρώντας σε ιδιώτες, αγροτικούς συνεταιρισμούς και δημόσιες επιχειρήσεις τμήματα ακαλλιέργητης γης.
Η διαβρωτική επίδραση «της αγοράς»
Οι αλλαγές που υιοθετήθηκαν κινούνται, κατά το ΚΚΕ, «σε αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ενώ διαβρωτική επίδραση στη λαϊκή συνείδηση έχει η συστηματική ιδεολογική ζύμωση ότι η κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία αδυνατεί να λύσει προβλήματα (π.χ. τον περιορισμό εισαγωγών) και αντίθετα μπορούν να επιλυθούν μέσω της αγοράς».
Μεταξύ των αλλαγών αυτών που αποδοκιμάζει ο Περισσός είναι οι επιχειρήσεις «μεικτού κεφαλαίου», το καθεστώς ιδιοσυντήρησης των κρατικών επιχειρήσεων και η εκκαθάριση των ελλειμματικών επιχειρήσεων με όρους αγοράς, η δυνατότητα των αγροτικών συνεταιρισμών να έχουν δική τους ιδιοκτησία, η δυνατότητα συνεταιρισμών, ιδιωτών και κρατικών εταιριών να διαχειρίζονται τμήμα του παραγόμενου προϊόντος έξω από τον κεντρικό σχεδιασμό, η δυνατότητα των επιχειρήσεων να καθορίζουν από μόνες τους τούς μισθούς των εργαζομένων με βάση τους νόμους της αγοράς, η κατάργηση του συστήματος κατανομής μέρους του κοινωνικού προϊόντος που μοιραζόταν εξίσου σε όλους μέσω κουπονιών, η παραχώρηση οικονομικής αυτοτέλειας σε δήμους και περιοχές, κ.λπ.
Περισσός καλεί Αβάνα
Το «εθνικό μοντέλο» και οι κίνδυνοι
«Τα μέτρα αυτά (που προωθεί το ΚΚΚ) δεν παρουσιάζονται ως υποχώρηση από το σοσιαλισμό που γνωρίσαμε στην Κούβα, αλλά ως στοιχεία του «νέου σοσιαλιστικού μοντέλου»», αναφέρεται στο εσωκομματικό σημείωμα, ενώ σημειώνεται ότι «στις τοποθετήσεις των στελεχών του ΚΚ δεν γίνεται λόγος για αρχές σοσιαλιστικής οικοδόμησης, αλλά υιοθετείται η αντίληψη των εθνικών «μοντέλων» («σοβιετικό», «κινεζικό», «κουβανικό» κ.λπ.) που αναθεωρεί θεμελιακές αρχές της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στο όνομα των «εθνικών ιδιαιτεροτήτων» και αιτιολογεί μέτρα ενίσχυσης των καπιταλιστικών σχέσεων ως εθνική σοσιαλιστική ιδιαιτερότητα, αντίληψη που αποτέλεσε βασική ιδέα του ευρωκομμουνισμού, γενικότερα του οπορτουνισμού». Το ΚΚΕ έχει οδηγηθεί στην εκτίμηση ότι «τα παραπάνω μέτρα που παίρνει ή προτίθεται να πάρει το ΚΚΚ όχι μόνο δεν θα επιλύσουν υπαρκτά κοινωνικά-οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η Κούβα, αλλά θα τα οξύνουν, με πιθανές καταστρεπτικές συνέπειες για τη λαϊκή εξουσία, για τη λαϊκή πλειοψηφία στην Κούβα».
Οι κίνδυνοι που επικαλείται ο Περισσός είναι ότι τα μέτρα που έχουν ληφθεί «αδυνατίζουν ακόμη περισσότερο την κοινωνική ιδιοκτησία στα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, τον κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας, που αποδυναμώνεται συνεχώς με τη λογική της ιδιοσυντήρησης των κρατικών επιχειρήσεων, την επέκταση επιχειρήσεων που χρησιμοποιούν ξένη μισθωτή εργασία και των συνεταιρισμών». «Πρόκειται για μέτρα που κινούνται στην κατεύθυνση της καπιταλιστικής παλινόρθωσης» επισημαίνεται. «Οι κρατικές επιχειρήσεις χάνουν το χαρακτήρα τους ως σοσιαλιστικές παραγωγικές μονάδες.
Με τις νέες σχέσεις που αφορούν ακόμα κρατικές επιχειρήσεις αλλά και συνεταιρισμούς ενισχύεται το ατομικό συμφέρον, η άμεση ή έμμεση ιδιοποίηση προϊόντος σε βάρος της κοινωνικής ιδιοκτησίας. Τέτοιες επιλογές, όπως έδειξε και η εμπειρία της ΕΣΣΔ, είναι ο προθάλαμος για την κυριαρχία των καπιταλιστικών σχέσεων, την αντεπαναστατική αναμόρφωση του κράτους» υπογραμμίζεται.
Με αυστηρή κριτική ματιά βλέπει το ΚΚΕ και τα μέτρα της απόδοσης χέρσας γης σε ιδιώτες και συνεταιρισμούς, της δημιουργίας μικρών ιδιωτικών επιχειρήσεων και συνεταιρισμών, κάτι που «ενδεχομένως να προσελκύσει κεφάλαια από αντεπαναστατικές κουβανικές δυνάμεις διευκολύνοντας τη δράση τους», της κατάργησης παροχών «με πρόσχημα να χτυπηθεί η «μαύρη αγορά»», της ένταξης σε διακρατικές οικονομικές ενώσεις στη βάση των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, κάτι που «θα επιταχύνει τις αντεπαναστατικές εσωτερικές διεργασίες αλλά και την έκθεση στον καπιταλιστικό ανταγωνισμό, με αποτέλεσμα την αύξηση της εξάρτησης της Κούβας από τον ξένο δανεισμό και τις καπιταλιστικές αγορές».
Η «λαθολογία»
Το ΚΚΕ με ανησυχία έχει εντοπίσει στις αναφορές των στελεχών του ΚΚΚ ότι «αναπαράγεται μια “λαθολογία” για το δρόμο που ακολουθούσαν ως τώρα, κυρίως λέγοντας πως “κακώς αντέγραφαν”, χωρίς να διευκρινίζεται συγκεκριμένα πού έκαναν λάθος». «Ωστόσο τα μέτρα που περιγράφουν ως “αναγκαία” και “αναπόφευκτα” δείχνουν πως αντιλαμβάνονται ως “λάθος” θεμελιακές αρχές της σοσιαλιστικής οικοδόμησης» τονίζεται στο κείμενο, ενώ εκτιμάται πως «οι επιλογές αυτές του ΚΚΚ είναι λαθεμένες και δεν είναι μονόδρομος (όπως παρουσιάζονται)». Μάλιστα αφήνεται να εννοηθεί ότι οι «παρεκκλίσεις» αυτές από τον δρόμο της «σοσιαλιστικής οικοδόμησης» στην Κούβα είναι αποτέλεσμα εσωκομματικής διαπάλης στο ΚΚΚ. «Ενα Κομμουνιστικό Κόμμα, ακόμα και σε συνθήκες αρνητικής στροφής στο συσχετισμό των δυνάμεων, δίνει τη μάχη από τη σκοπιά του λαϊκού συμφέροντος και όχι του κεφαλαίου, ακόμα και αν κινδυνεύει να χάσει σε κάποια φάση της ταξικής πάλης» υπογραμμίζεται.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
