Η νίκη του Brexit στο δημοψήφισμα του Ιουνίου του 2016 ήταν ένα απροσδόκητο αποτέλεσμα, για το οποίο τόσο η επιστημονική όσο και η επιχειρηματική κοινότητα ήταν απροετοίμαστες. Ταυτόχρονα όμως η νέα προοπτική ξεκίνησε μια έντονη συζήτηση τόσο στο επιστημονικό όσο και στο ειδησεογραφικό πεδίο αναφορικά με τα αποτελέσματα του Brexit αλλά και τον τρόπο που θα μπορούσε να υλοποιηθεί.
Η έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου προσέγγισε το ζήτημα μέσω του τραπεζικού κλάδου και έδωσε σημαντικές προτάσεις για τη διαδικασία της διαπραγμάτευσης, καθώς συνέδεσε το τελικό σημείο ισορροπίας του συστήματος με τις πιθανές κινήσεις των χρηματοοικονομικών κολοσσών του Σίτι. Οι προηγούμενες έρευνες δεν λάμβαναν υπόψη τη σημαντική ασυμμετρία στη συμμετοχή των βρετανικών τραπεζών στο ευρωπαϊκό σύνολο σε σχέση με τη συμμετοχή του βρετανικού ΑΕΠ. Οι βρετανικές τράπεζες κατέχουν ενεργητικό που ισούται με το 30% περίπου του ευρωπαϊκού συνόλου, ενώ το βρετανικό ΑΕΠ ανέρχεται σε περίπου 15% του συνόλου.
Το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα μοντελοποιήθηκε με τη χρήση του VBanking, μιας αντικειμενοστραφούς πλατφόρμας οικονομικών προσομοιώσεων, που αναπτύχθηκε από την ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Το σύστημα «έτρεξε» 2.000 προσομοιώσεις του Brexit, οι οποίες έδειξαν ότι το Brexit εγκυμονεί περισσότερους κινδύνους για την Ευρώπη σε σχέση με τη Βρετανία. Παρατηρείται σημαντική μείωση των τραπεζικών εργασιών και αποσταθεροποίηση του τραπεζικού συστήματος. Η τραπεζική κρίση χτυπάει πρώτα τη Βρετανία, η οποία ανακάμπτει με σχετική ευκολία, και ακολουθεί με μικρή καθυστέρηση στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Την τραπεζική κρίση ακολουθεί σχεδόν άμεσα μια οικονομική ύφεση, και στις δύο πλευρές. Το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα καταγράφει σημαντικές ζημιές τόσο σε βραχυπρόθεσμο όσο και σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Στην πραγματική οικονομία, τα μακροπρόθεσμα στοιχεία είναι χειρότερα από τα βραχυπρόθεσμα, καταρρίπτοντας ένα βασικό επιχείρημα της καμπάνιας του Leave, που υποστήριζε ότι θα πρέπει η Βρετανία να υπομείνει ένα βραχυπρόθεσμο βάρος για να κερδίσει μακροπρόθεσμα οφέλη. Στην Ευρώπη παρατηρείται επιβράδυνση των εταιρικών επενδύσεων, καθώς το τραπεζικό σύστημα δεν μπορεί πλέον να υποστηρίξει την αύξηση της παραγωγικής ικανότητας των επιχειρήσεων, ενώ παρατηρούμε και μείωση των μισθών και στις δύο οικονομίες.
Τα παραπάνω αποτελέσματα εξαρτώνται σε σημαντικό βαθμό από τη διατήρηση του ενεργητικού των βρετανικών τραπεζών. Για την επιβεβαίωση του παραπάνω συμπεράσματος, εκτελέσαμε πρόσθετες προσομοιώσεις και το αποτέλεσμα που προέκυψε είναι ότι όσο μειώνεται το ενεργητικό των βρετανικών τραπεζών μετά το Brexit, τόσο βελτιώνεται η εικόνα της Ευρώπης και χειροτερεύει αυτή της Βρετανίας. Το τελικό συμπέρασμα που εξάγεται είναι ότι για τη βελτιστοποίηση του συνολικού αποτελέσματος πρέπει περίπου τα μισά βρετανικά τραπεζικά ιδρύματα να μετακομίσουν στην Ευρώπη.
Οι ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις του Brexit, οι οποίες επιτείνονται στον μακροπρόθεσμο ορίζοντα, δεν είναι σε καμία περίπτωση αμελητέες. Η ψευδαίσθηση της ομαλότητας που θα παρατηρηθεί στον βραχυπρόθεσμο ορίζοντα δεν πρέπει να αποπροσανατολίσει τις εποπτικές αρχές, οι οποίες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν άμεσα τις επιπτώσεις. Η αδυναμία των τραπεζών να χρηματοδοτήσουν την πραγματική οικονομία δίνει νέο ρόλο στα προγράμματα στήριξης της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ενώ ίσως αποτελέσει και έναυσμα για ανατροπή των συνεχιζόμενων μέτρων δημοσιονομικής λιτότητας. Σημαντική παράμετρος θα είναι η μετεγκατάσταση τραπεζών από τη Βρετανία στην Ευρώπη, κίνηση που θα αποτελέσει μοναδική ευκαιρία για τη δημιουργία ενός νέου χρηματοπιστωτικού και εμπορικού κέντρου. Yπό το πρίσμα των νέων εξελίξεων με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ αλλά και την παραίτηση Ρέντσι στην Ιταλία, λόγω του δημοψηφίσματος, η ομαλή αποχώρηση της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ενωση είναι πλέον κρίσιμης σημασίας για τη διατήρηση της σταθερότητας στον χρηματοπιστωτικό κλάδο.
Ο κ. Αριστείδης Σάμιτας είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, διευθυντής Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων MBA και Executive MBA.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
