Επιτέλους, εγκαίνια για το στολίδι του Αμβούργου

Η Φιλαρμονική του Ελβα στο Αμβούργο διεκδικεί τον τίτλο του πλέον συζητημένου και αμφιλεγόμενου καλλιτεχνικού πρότζεκτ διεθνώς την τελευταία δεκαετία. Στο πλαίσιο αυτό, τα πολυαναμενόμενα θυρανοίξια στις 11 Ιανουαρίου 2017 –επτά ολόκληρα χρόνια αργότερα από ό,τι είχε αρχικώς προγραμματιστεί, και με τον προϋπολογισμό να έχει ανακοστολογηθεί ούτε μία ούτε δύο, αλλά… 10 φορές –προκαλούν ευρεία γκάμα συναισθημάτων, ανάμεσα στην ανακούφιση και τον ενθουσιασμό. Τόσο στους πολίτες και τους πολιτικούς όσο και στο διάσημο αρχιτεκτονικό δίδυμο των Ελβετών Ζακ Ερτζόγκ – Πιερ Ντε Μερόν, που υπέγραψαν το σχέδιο του εντυπωσιακού γυάλινου συμπλέγματος κατά μήκος του ποταμού Ελβα. Και αυτό γιατί, όπως ομολογούν οι ίδιοι σε συνεντεύξεις τους, οι οποίες δημοσιεύονται αυτό το διάστημα στον διεθνή Τύπο, δεν ήταν λίγες οι φορές την τελευταία δεκαετία που φοβήθηκαν ότι το εν λόγω πρότζεκτ θα τίναζε την καριέρα τους στον αέρα!

Χαρακτηριστικό των έντονων αντιπαραθέσεων που πυροδότησε –κυρίως λόγω του διαρκώς αυξανόμενου κόστους του –το γεγονός ότι το 2012 το έργο ενέπνευσε μια εγκατάσταση στην Μπιενάλε της Βενετίας, η οποία συνοδεύτηκε από «αλογόκριτη» έκθεση δημοσιευμάτων που αποκάλυπταν την ένταση του δημόσιου διαλόγου.

Ηταν στις 2 Απριλίου 2007 όταν ο θεμέλιος λίθος του φιλόδοξου συμπλέγματος έμπαινε στην ιστορική Kaispeicher A –μια παλιά αποθήκη που χρησιμοποιούνταν για τη φύλαξη τσαγιού, καπνού και καφέ –με μεγάλη λαμπρότητα, παρουσία σύσσωμων των τότε αρχών της πόλης και των διάσημων αρχιτεκτόνων. Ωστόσο, η ιδέα της ανέγερσής του χρονολογείται κάμποσα χρόνια παλαιότερα, από το 2001 ακόμη, και ανήκει σε έναν ιδιώτη επενδυτή, τον Αλεξάντερ Γκέραρντ, παλαιό συμμαθητή των Ερτζόγκ και Ντε Μερόν. Ο ίδιος σκέφτηκε ότι το πρότζεκτ θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από την ανέγερση των 45 πολυτελών κατοικιών και το πεντάστερο ξενοδοχείο δυναμικότητας 250 δωματίων που θα περιλαμβάνονταν στο σύμπλεγμα. Οι εντυπωσιακές φωτογραφίες των σχεδίων που παρουσίασαν οι διάσημοι αρχιτέκτονες προκάλεσαν δημόσιο ενθουσιασμό και η πόλη υιοθέτησε το πρότζεκτ το 2003, θέτοντάς το μάλιστα σε προτεραιότητα ως ένα σχέδιο εθνικής σημασίας.

Το 2007, χρονιά έναρξης της ανέγερσης, το πλάνο ήθελε την κατασκευή να ολοκληρώνεται το 2010, με τον προϋπολογισμό να ανέρχεται στα 241 εκατ. ευρώ. Τον Νοέμβριο του επόμενου χρόνου, ωστόσο, το κόστος ανήλθε στα 450 εκατ., ενώ τον Αύγουστο του 2012 έγινε γνωστό ότι θα υπερβεί τα 500 εκατομμύρια, ποσό που θα κάλυπτε και τις αυξημένες δαπάνες της ανάγκης περαιτέρω ενίσχυσης της στέγης. Τελικά, το κόστος ανήλθε στα 789 εκατομμύρια ευρώ, γεγονός που προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις και τον συνακόλουθο πολιτικό… σεισμό. Πέρα από το ξενοδοχείο και τις πολυτελείς κατοικίες –στην ανατολική πλευρά του -, το σύμπλεγμα, που υψώνεται στα 110 μέτρα επάνω στην παλιά αποθήκη, περιλαμβάνει τρεις αίθουσες συναυλιών που προορίζονται για διαφορετικά είδη μουσικής, ειδικούς χώρους για εκπαιδευτικά προγράμματα και μια ανοιχτή «πλατεία», η οποία προσφέρει στον επισκέπτη προνομιακή εικόνα του Αμβούργου.

Τα λαμπερά εγκαίνια του κτιρίου θα γίνουν στις 11 και 12 Ιανουαρίου 2017 με τις δύο συναυλίες της Ορχήστρας NDR – Φιλαρμονική του Ελβα (ElbPhilarmonie), η οποία θα αποτελέσει και το βασικό φιλοξενούμενο σύνολο. Στη συνέχεια θα ακολουθήσει ένα φεστιβάλ τριών εβδομάδων, στο πλαίσιο του οποίου θα εμφανιστούν η περίφημη Συμφωνική Ορχήστρα του Σικάγου, η Φιλαρμονική της Βιέννης, η διάσημη πιανίστρια Μιτσούκο Ουσίντα, ο βιολοντσελίστας Γιο Γιο Μα και πολλοί ακόμη.

«Ως αρχιτέκτονας, έχω πλήρη επίγνωση ότι οφείλω να δώσω τα πάντα, παρ’ όλο που ένα τέτοιο πρότζεκτ διαρκεί μόνο μία στιγμή» δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξή του στο «Spiegel» ο Πιερ Ντε Μερόν. «Μετά από αυτή – συνέχισε – πρέπει να στρέψω το ενδιαφέρον μου σε κάτι άλλο. Και όχι μόνο γιατί, ως αρχιτέκτονας, πρέπει να «σπρώξω» αυτό το κτίριο μακριά, αλλά και γιατί το ίδιο το κτίριο σπρώχνει μακριά εμένα. Από τη στιγμή που τελειώνει, δεν χρειάζεται πλέον τον αρχιτέκτονα, δεν υπάρχει χάρη σε αυτόν. Ο αρχιτέκτονας δεν παίζει πια κανέναν ρόλο. Οι άνθρωποι που εργάζονται σε αυτό και οι επισκέπτες το κρατούν ζωντανό».

Σε άλλο σημείο της συνέντευξης, ο Ντε Μερόν ομολογεί πως το γεγονός ότι, πράγματι, η Φιλαρμονική του Ελβα έφτασε στο σημείο να ολοκληρωθεί, μοιάζει απίστευτο. «Εχουμε βρεθεί προ απρόβλεπτων καταστάσεων και σε άλλα πρότζεκτ, ωστόσο αυτό ήρθε να αποδείξει για ακόμη μία φορά ότι η αρχιτεκτονική είναι θέμα υπομονής. Το διάστημα που χρειάστηκε για να ολοκληρωθεί είναι πραγματική τρέλα».

Η ολοκλήρωση του πρότζεκτ έρχεται σε μια στιγμή κατά την οποία πολλοί αναζητούν ένα πιο «μετρημένο» αρχιτεκτονικό ύφος που θα μπορεί να εξυπηρετεί κοινωνικό σκοπό, τόπους διαμονής για τους πρόσφυγες, για παράδειγμα, επισημαίνει το «Spiegel». Μπορεί άραγε αυτό το τόσο επιβλητικό κτίριο να ταιριάξει στην εποχή μας; ρωτά ο δημοσιογράφος. «Είναι φανερό ότι το κτίριο δεν θα μπορούσε να γίνει αντικείμενο παραγγελίας σήμερα, ακριβώς για τους λόγους που επισημαίνετε» απαντά ο Ντε Μερόν. «Οι πολιτικές και οικονομικές συνθήκες έχουν αλλάξει, τα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα είναι διαφορετικά».