Επανάσταση και λιχουδιές

Την περασμένη Κυριακή, στην εφημερίδα που κρατάτε, ο Διόδωρος Κυψελιώτης έγραφε: «Στιγμές-στιγμές σκέπτομαι πως κλέβει ιδέες από το μυαλό μου ο Ψυχογιός, ημερολόγιό μου». Οσοι, μέσα από τις σελίδες του «Βήματος», παρακολουθείτε τα κείμενα του Δημήτρη Κ. Ψυχογιού, ο οποίος συγκαταλέγεται μεταξύ των απολαυστικότερων χρονικογράφων του ελληνικού Τύπου, θα ευχαριστηθείτε το νέο του βιβλίο υπό τον τίτλο «Γευστικές αναμνήσεις», που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Επίκεντρο.

Αν έπρεπε να βρούμε μια σχετική –με τα γραπτά αυτά –αναλογία, θα λέγαμε το εξής: εάν η έκδοση ήταν φαγώσιμη, θα άφηνε σίγουρα στο στόμα μας το ικανοποιητικό αποτέλεσμα της απόλυτης ισορροπίας των υλικών με τα οποία έχει μαγειρευτεί. Τίποτα, εν προκειμένω, δεν περισσεύει, ούτε ένα ψίχουλο. Γιατί; Διότι ακόμη και ένα ψίχουλο –μια γεύση ή μια μυρωδιά –μπορεί να αναδεύσει τη μνήμη και να την αναστατώσει, να πυροδοτήσει αυτή τη σύνθετη διαδικασία της αναθύμησης, της αναπόλησης, της νοσταλγίας.

Και μολονότι τα κείμενα αυτά είναι πολύ προσωπικά, αυτονομούνται κατά κάποιον τρόπο από τον συγγραφέα τους ως προς την αφηγηματική τους τεχνοτροπία και τον ορίζοντά τους επειδή, πρώτον, αποπνέουν την αίσθηση μιας σφιχτοδεμένης, συνεκτικής συλλογής διηγημάτων και, δεύτερον, επειδή στοχεύουν στην πανοραμική αποτύπωση μιας ολόκληρης εποχής, από τη δεκαετία του 1950 ως σήμερα.

Το τομίδιο αυτό περιλαμβάνει δεκατέσσερις μικρές ιστορίες που σχετίζονται με φαγητά, γλυκά –κυρίως αυτά –και ποτά. Στην ουσία όμως συνιστούν, όλα μαζί, μια αποσπασματική αυτοβιογραφία του Δημήτρη Κ. Ψυχογιού, μια ενιαία αφήγηση για τον εαυτό του σε διαφορετικές ιστορικές στιγμές, πλην όμως καθοριστικές, για την πορεία του στη ζωή και την πολιτική, στο πανεπιστήμιο και στην επιστήμη, στην ίδια τη γραφή. Στον αγγλόφωνο κόσμο λ.χ. χρησιμοποιούν έναν διακριτό όρο για αυτού του είδους τα βιβλία, τον όρο memoir.

Σε αυτήν ακριβώς την κατηγορία ανήκει τούτο το συγκινητικό βιβλίο που διακρίνεται για τη λεπτότητα των περιγραφών του και, ασφαλώς, το υποδόριο χιούμορ και τον αυτοσαρκασμό του. Υπάρχουν όμως και σελίδες που ξεχωρίζουν εδώ, σελίδες μύχιες που αγγίζουν μια μετρημένη λογοτεχνικότητα και κατακτούν αμέσως τον αναγνώστη, όπως «Το κομπολόι του πατέρα» του Δημήτρη Κ. Ψυχογιού, του Ντίνου Ψυχογιού δηλαδή, ενός «τοπικού λογίου» των Λεχαινών της Ηλείας, του οποίου τα πήλινα κουρούπια στην αυλή απέτυχαν εν τέλει να γίνουν μπαταρία!

Στην ιστορία «Γιατί τα αυγά είναι σημαντικότερα από τα περιοδικά», όπου ο υιός Ψυχογιός στήνει μιαν απρόβλεπτη γέφυρα ανάμεσα στην παιδική του ηλικία και στα χρόνια του πολιτικού ασύλου στη Γαλλία λόγω της χούντας, διαβάζουμε πως ο Ντίνος υπήρξε ο εκδότης των Ηλειακών, που ήταν ένα «τριμηνιαίο περιοδικό λαογραφικής-ιστορικής και γλωσσικής έρευνας», αφιερωμένο στην ιδιαίτερη πατρίδα.

«Το έγραφε σχεδόν όλο ο ίδιος, με διάφορα ψευδώνυμα» για μια ολόκληρη τριακονταετία. Δεν μπορεί κανείς, επίσης, να μη σταθεί στο ευτράπελο «Σπαγκέτι πέστο αλά Γκουίντο-Γκράμσι» όπου (περιγράφοντας κάτι μάλλον πρωτοφανές «στα επαναστατικά χρονικά») κάποιος μεταφέρει εκρηκτικά με το τρένο και καταφέρνει να αποκοιμηθεί!