Η συζήτηση για την ελληνική εξωτερική πολιτική που οργάνωσε ο Κύκλος Ιδεών για την Εθνική Ανασυγκρότηση το απόγευμα της Τετάρτης 30 Νοεμβρίου έφερε στο προσκήνιο όλα τα «βαριά» και κρίσιμα ερωτήματα που η Ελλάδα καλείται να απαντήσει σε ένα περιβάλλον μεταλλασσόμενο και απρόβλεπτο και για τα οποία, δυστυχώς, ο διάλογος είναι πολύ περιορισμένος.
Η τριάδα του Ευάγγελου Βενιζέλου και των δύο καθηγητών και άλλοτε φοιτητών του Δημήτρη Καιρίδη και Ευάνθη Χατζηβασιλείου έθιξε όλο το φάσμα των προκλήσεων για την εξωτερική πολιτική και την ασφάλεια. Ο πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών παρουσίασε έναν 11λογο των βασικών σταθερών του μεταπολιτευτικού κεκτημένου της εξωτερικής πολιτικής, όπως αυτός διαμορφώθηκε από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Η συμμετοχή στην ΕΕ, η ένταξη και η παρουσία στο ΝΑΤΟ, η στρατηγική σχέση με τις ΗΠΑ, η υποστήριξη της ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας, ο σεβασμός του Διεθνούς Δικαίου, ο μη αναθεωρητισμός, η εταιρική σχέση με τη Ρωσία, η μεσογειακή διάσταση, οι καλές σχέσεις με τον αραβικό κόσμο και, εσχάτως, η προσέγγιση με το Ισραήλ και οι σχέσεις με την Κίνα συνθέτουν αυτό τον καμβά.
Ωστόσο, ο κ. Βενιζέλος εξέφρασε την ανησυχία του για την πλήρη αποϊδεολογικοποίηση της εξωτερικής πολιτικής που προοιωνίζεται η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείες, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει στην επικράτηση ενός απόλυτου ρεαλισμού που ενδεχομένως να σημάνει έναν ιδιότυπο «αμερικανικό αναθεωρητισμό» και τελικώς μία στροφή στον απομονωτισμό. Αυτό, κατά τον κ. Βενιζέλο, θα μπορούσε να δοκιμάσει τη συνοχή της ίδιας της Δύσης.
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό δεν θα μπορούσαν να λείψουν από τη συζήτηση. Ο κ. Βενιζέλος διέκρινε στο «αντιπραξικόπημα», όπως το χαρακτήρισε, του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μετά τις 15 Ιουλίου μία εσωτερική και μία εξωτερική διάσταση. Η πρώτη αφορά στην αμφισβήτηση του πυρήνα του κεμαλισμού και η δεύτερη σε μία «προληπτική επιθετικότητα» με σκοπό την προστασία της εδαφικής ακεραιότητας της Τουρκίας λόγω των εξελίξεων σε Συρία και Ιράκ. Η επίθεση εναντίον της Συνθήκης της Λωζάννης εξυπηρετεί τους σκοπούς αυτού με τον πρώην υπουργό Εξωτερικών να επισημαίνει ότι η Συνθήκη αυτή δεν αφορά μόνο στα ευρωπαϊκά σύνορα της Τουρκίας αλλά και σε αυτά με τις προαναφερθείσες χώρες, όπου θα γίνει ο «αναδασμός» όπως χαρακτηριστικά είπε.
Όσο για το Κυπριακό, ο κ. Βενιζέλος αναφέρθηκε στην ανάγκη εθνικής συνεννόησης, στη διαφύλαξη της νομικής υπόστασης της Κυπριακής Δημοκρατίας ενώ εύστοχα προειδοποίησε για τους κινδύνους που εγκυμονεί η διμεροποίηση του ζητήματος των εγγυήσεων μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας.
Κινούμενος περίπου στο ίδιο μήκος κύματος, ο καθηγητής του Παντείου Πανεπιστημίου Δημήτρης Καιρίδης τόνισε ότι η εκλογή Τραμπ και το Brexit επιβεβαιώνουν ότι αμφισβητείται θεμελιακά η μεταψυχροπολεμική τάξη πραγμάτων. Ο Ντόναλντ Τραμπ κινείται με μία λογική απο-παγκοσμιοποίησης και μία αποχώρηση των ΗΠΑ από τον κόσμο θα μετέβαλλε άρδην τα δεδομένα και για την Ευρώπη.
Ο κ. Καιρίδης, όπως και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Ευάνθης Χατζηβασιλείου, ανέδειξαν την ανάγκη συμμαχιών ώστε η Ελλάδα να μπορέσει να διαχειριστεί μία Τουρκία όπου εντοπίζονται τάσεις ηγεμονισμού. Για τον κ. Χατζηβασιλείου, η επιστροφή της Ελλάδος στην ευρωπαϊκή ομαλότητα θα επιτρέψει την καλύτερη εξισορρόπηση μίας Τουρκίας με την οποία η ψαλίδα συνεχώς ανοίγει, αλλά προειδοποίησε ότι η υποστήριξη της Δύσης δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Όσο για τον κ. Καιρίδη, η κακοφόρμιση της σχέσης ΕΕ – Τουρκίας θέτει σοβαρά διλήμματα στην Ελλάδα που πρέπει να αποφύγει να βρεθεί στην πρώτη γραμμή του κύματος αντιτουρκισμού που αυτή την περίοδο «φουσκώνει» στην Ευρώπη.
