Σκηνές από ένα καμαρίνι

«Η οικογένεια δεν είναι ομάδα συγγενών. Είναι κάτι περισσότερο από συγγένεια αίματος. Πρέπει να είναι συγγένεια ιδιοσυγκρασίας. Ο ιδιοφυής άνθρωπος συχνά δεν έχει οικογένεια. Εχει συγγενείς». Ο αφορισμός του Φερνάντο Πεσόα ταίριαζε γάντι στην περίπτωση του Πέτρου Ζουμπουλάκη, της αδελφής του Βούλας και του συζύγου της Δημήτρη Μυράτ. Οπως μας υπενθυμίζει η έκθεση «Το καμαρίνι» που διοργανώνει ο γνωστός ζωγράφος και σκηνογράφος στην γκαλερί Αργώ στο Κολωνάκι με αφορμή τη συμπλήρωση ενός χρόνου από την «αποδημία» της ηθοποιού Βούλας Ζουμπουλάκη στις 6 Σεπτεμβρίου του 2015, οι τρεις τους συνδέονταν με όλες τις πεσοϊκές μορφές συγγένειας. Ο αγαπημένος μικρός αδελφός της Βούλας, Πέτρος Ζουμπουλάκης, συνεργάστηκε για 25 χρόνια με τον θίασο του ζεύγους των ηθοποιών στο θέατρο Αθηνών της οδού Βουκουρεστίου και σκηνογράφησε σπουδαία έργα από το πλούσιο κλασικό ρεπερτόριό τους. Πιραντέλο, Ανούιγ, Μπέρναρντ Σο, Μπρεχτ, Φόκνερ, συγγραφείς στα έργα των οποίων οφείλουν τις μεγαλύτερες επιτυχίες τους. «Αυτή την έκθεση τη διοργανώνω προς τιμήν της Βούλας και του Δημήτρη Μυράτ πριν τους καλύψει η λήθη και ξεχαστούν. Δεν ξέρω και δεν μπορώ να προσφέρω τίποτε άλλο στη μνήμη αυτών των ανθρώπων που διακόνησαν την τέχνη του θεάτρου στην Ελλάδα αλλά δεν ήταν ευρείας προβολής γιατί ήταν πάντα πολύ χαμηλών τόνων» θα πει ο κ. Πέτρος Ζουμπουλάκης.

Από τις 16 Νοεμβρίου λοιπόν στον χώρο της γκαλερί θα παρουσιαστούν μακέτες σκηνικών και κοστουμιών από παραστάσεις τους υπό τη μορφή μικρών πινάκων, πλούσιο φωτογραφικό υλικό από την κοινή πορεία τους, αλλά και μια εγκατάσταση-ανασύσταση του καμαρινιού τους με προσωπικά αντικείμενα του θεατρικού ζευγαριού από το σπίτι τους στο Κολωνάκι, όπως τα σύνεργα μακιγιάζ, οι καθρέφτες, οι βούρτσες και η ρόμπα που φορούσε η Βούλα Ζουμπουλάκη στις «Αναμνήσεις» όπου υποδυόταν τη Σάρα Μπερνάρ το 1980, αλλά και το κοστούμι του Μυράτ από τον ρόλο του Πιτού στο ίδιο έργο. Παράλληλα, θα προβληθεί και ένα σύντομο βίντεο με αποσπάσματα από τη ζωή και το έργο τους στο θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση σε επιμέλεια της Αλεξάνδρας Γρυπάρη, ενώ θα ακούγονται η μουσική και τα τραγούδια που τραγούδησαν –ας μην ξεχνάμε εξάλλου ότι η Βούλα Ζουμπουλάκη υπήρξε και λυρική υψίφωνος.

Η συνεργασία των τριών ήταν αγαστή, χωρίς να λείπουν βεβαίως οι διαφωνίες που ανακύπτουν σε όλα τα δημιουργικά επαγγέλματα, και απέφερε τους καρπούς 18 επιτυχημένων παραστάσεων. Ανεξίτηλη σε όλους είχε μείνει η πρώτη τους κοινή δουλειά το 1962, το ισπανικό φολκλορικό έργο «Η πικραγαπημένη» του Μπεναβέντε. «Ηταν ένας από τους αγαπημένους ρόλους της Βούλας, μια μεγάλη προσωπική της επιτυχία. Εχω στα χέρια μου την επιστολή που έλαβε ο Μυράτ από τον τότε πρέσβη της Ισπανίας στην Ελλάδα που του έλεγε ότι «απ’ όλες τις παραστάσεις που έχω δει στον κόσμο, κι ας μην καταλάβαινα πάντα τη γλώσσα, η Ζουμπουλάκη έδωσε την καλύτερη ερμηνεία. Το ίδιο το έργο είναι μία από τις καλύτερες παραστάσεις που έχω δει»» θυμάται ο Πέτρος Ζουμπουλάκης.

Οι εξετάσεις του Μυράτ

Ηταν η Βούλα Ζουμπουλάκη εκείνη η οποία μόλις έναν χρόνο πριν προέτρεπε τον μικρό της αδελφό, φοιτητή ακόμη στην Καλών Τεχνών, να δείξει στον Δημήτρη Μυράτ μελέτες που είχε φιλοτεχνήσει στη Σχολή ως μαθητής σκηνογραφίας με δάσκαλο τον Βασίλη Βασιλειάδη. «Η πρώτη μου αντίδραση ήταν «ντρέπομαι», επιπλέον η συγγένεια ήταν αποτρεπτικός παράγοντας. Ο Μυράτ συνεργαζόταν με τους άριστους της σκηνογραφίας. Τον Γιώργο Ανεμογιάννη, τον Γιάννη Καρύδη, τον Τζον Στεφανέλη, ονόματα που είχαν ιστορία στο ελεύθερο θέατρο, και βεβαίως νεότερους, όπως ο Βασίλης και ο Διονύσης Φωτόπουλος. Δεν χαριζόταν, έπρεπε να περάσω από εξετάσεις για να κερδίσω. Οταν πήγα τα σχέδιά μου τελικά και τα είδε, μου ανέθεσε να κάνω τις μακέτες για την παράσταση «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε». Δεν του ταίριαζαν όμως και τις απέρριψε γιατί ήθελε κάτι πιο λιτό. Επέλεξε λοιπόν τον Μίμη Μυταρά. Μου πρότεινε ωστόσο να κάνω την «Πικραγαπημένη» και όταν είδε τα προσχέδιά μου έμεινε πολύ ευχαριστημένος. Αυτή ήταν η πρώτη μου δουλειά στο θέατρο» θα πει ο Πέτρος Ζουμπουλάκης. «Θυμάμαι ότι είχα να κάνω περί τις τριάντα πολύπτυχες φούστες, τις οποίες έπρεπε να ζωγραφίσω για να μοιάζουν σαν κέντημα για να θυμίζουν το ισπανικό φολκλόρ του 19ου αιώνα».

Ανάπλαση του χώρου

Χρόνια μετά, όταν ο Δημήτρης Μυράτ είχε ερωτηθεί για την αγαπημένη του συνεργασία τους, δεν ήξερε ποια να πρωτοθυμηθεί. «»Το παιχνίδι του έρωτα και του θανάτου» όπου σκηνικά και κοστούμια θύμιζαν εικόνες της Γαλλικής Επαναστάσεως, ή το «Φονικό στην εκκλησιά» όπου μέσα στο αχανές Ηρώδειο προκάλεσε όλο το δέος του μεσαιωνικού καθεδρικού ναού. Αλλά και στα μοντέρνα έργα, πόσο γούστο, πόση «φιλοκαλία μετ’ ευτελείας» και, προπάντων, πόση έλλειψη kitsch, που ενδημεί τόσο στην Ελλάδα, κυρίως στις θεατρικές εκδηλώσεις. Ο Πέτρος Ζουμπουλάκης μεταφέρει στη σκηνογραφία και στα κοστούμια όλο το μεγάλο, αναγνωρισμένο ζωγραφικό του ταλέντο, για τούτο είναι πάντα μια σπάνια αισθητική απόλαυση η συνεργασία μαζί του». Το «Φονικό στην εκκλησιά» του Τ.Σ. Ελιοτ που ανέβασε ο θίασος Δ. Μυράτ το 1982 ήταν και για τον ίδιο τον Πέτρο Ζουμπουλάκη το πιο επιτυχημένο σκηνικό του. Είχε ταξιδέψει μάλιστα στην Αγγλία και στη Γαλλία για να μελετήσει in situ τους γοτθικούς καθεδρικούς ναούς και να μετατρέψει στη συνέχεια το Ηρώδειο στο εσωτερικό του καθεδρικού ναού του Καντέρμπουρι. Το πνεύμα της δουλειάς του είχε περιγράψει πολύ εύστοχα ο ιστορικός τέχνης Μάνος Στεφανίδης με αφορμή τη συμμετοχή στην έκθεση «Ζωγραφική – Θέατρο» το 1984, σε μια σύνοψη που αντηχεί και την επιμελητική του προσέγγιση με την τωρινή έκθεση «Το καμαρίνι». «Ο Ζουμπουλάκης χαρακτηρίζεται για την προσωπική, αλλά και ακριβή προσέγγιση στο έργο, και την ικανότητά του όσον αφορά στην αποκατάσταση-αναπαράσταση της ιστορικής εικόνας και κάτι περισσότερο. Την υποβολή που δημιουργεί με την ανάπλαση του ιστορικού χώρου ως ενός μέρους της συλλογικής μνήμης».

πότε & πού:

«Το καμαρίνι» στην γκαλερί Αργώ, Νεοφύτου Δούκα 5, από 16/11 ως 10/12.