«Ακούστε, παιδιά, ποιος στον διάολο θα πάει να δει μια ταινία με τίτλο «Ο τρίτος άνθρωπος»;».
Μα ποιος άσχετος, θα σκεφτείτε, θα μπορούσε να θέσει αυτό το ερώτημα για μια ταινία που, όπως αποδείχθηκε (εκ των υστέρων φυσικά), θα αποκτούσε μια θέση στα αριστουργήματα ης 7ης Τέχνης;
Κάθε άλλο παρά άσχετος!
Το ερώτημα είχε τεθεί από έναν από τους σημαντικότερους παραγωγούς της χρυσής εποχής του Χόλιγουντ, τον Ντέιβιντ Ο. Σέλζνικ, τον άνθρωπο που δημιούργησε την κινηματογραφική μεταφορά του «Οσα παίρνει ο άνεμος» (1939). Και είχε τεθεί στον ίδιο τον συγγραφέα του «Τρίτου ανθρώπου», τον Γκράχαμ Γκριν, στην πρώτη, πολύ δυσάρεστη συνάντησή του με τον Σέλζνικ, παρόντος του σκηνοθέτη Κάρολ Ριντ, ο οποίος εν τέλει γύρισε την ταινία το 1947.
Ως ανάγνωσμα, η συνάντηση είναι μια απόλαυση στην οποία αντιπαρατίθενται το πνεύμα και το φλεγματικό χιούμορ των δύο βρετανών καλλιτεχνών με την «μπρουταλιτέ» αλαζονεία του αμερικανού παραγωγού, ο οποίος μάλιστα χαρακτήρισε «πολύ αδελφίστικη» την υπόθεση του «Τρίτου ανθρώπου».
Η ιστορία αυτής της συνάντησης περιγράφεται από τον ίδιο τον Γκριν στο αυτοβιογραφικό βιβλίο του «Ways of escape», που εκδόθηκε το 1980 αλλά δεν μεταφράστηκε ποτέ στην Ελλάδα (είχε προηγηθεί και το «A short life» στις αρχές της δεκαετίας του 1970). Απόσπασμά της όμως απόλαυσα ξεφυλλίζοντας το τελευταίο τεύχος του λογοτεχνικού περιοδικού «Το Δέντρο» (Σεπτέμβριος 2016) σε απόδοση Ευαγγελίας Γιάννου. Ο,τι και να έγραφε ο Γκριν, που μάλιστα υπήρξε εξαιρετικά βιτριολικός αλλά και δίκαιος κριτικός κινηματογράφου, ήταν τελικά απολαυστικό.
Το παραπάνω απόσπασμα εντάσσεται σε ένα αρκετά μεγάλο αφιέρωμα του «Δέντρου» προς τον συγγραφέα αξέχαστων μυθιστορημάτων του 20ού αιώνα, όπως τα «Η δύναμη και η δόξα» (ίσως το αριστούργημά του), «Ουσία της υπόθεσης» (έχει εκδοθεί και ως «Ουσία και βάθος» από τις εκδ. Ψυχογιός) και «Brighton Rock» (όλα έχουν γίνει ταινίες, γιατί όλα τα μυθιστορήματα του Γκριν έχουν μεταφερθεί στο σινεμά).
Στο αφιέρωμα θα βρούμε επίσης ένα καταπληκτικό κείμενο του Μπερνάρντο Βάλι με τίτλο «Γκράχαμ Γκριν: Ο συγγραφέας που σχεδίασε τους αντιήρωες του 20ού αιώνα», ένα του βιογράφου του Γκριν, Νόρμαν Σέρι (Σαμπάνια και πεπρωμένο), αλλά και μια κριτική του Τζορτζ Οργουελ για την «Ουσία της υπόθεσης», η οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «The New Yorker» τον Ιούλιο του 1947.
Ο Γκράχαμ Γκριν γεννήθηκε το 1904 στο Μπέρκαμστεντ του Χερτφορντσάιρ της Αγγλίας και σπούδασε στην Οξφόρδη πριν κάνει τα πρώτα του επαγγελματικά βήματα στη δημοσιογραφία. Ο «Ανθρωπος και ο εαυτός του», το πρώτο έργο του, γράφτηκε όταν ο Γκριν ήταν μόλις 25 ετών και η παγκόσμια φήμη θα ερχόταν στα 28 του με το «Οριαν Εξπρές». Ενα από τα πιο χαρακτηριστικά και αρεστά μυθιστορήματά του είναι και το «Τέλος μιας σχέσης» (The end of the affair), όπου ο Γκριν μετέφερε σχεδόν ημερολογιακά τις εμπειρίες του με την Αμερικανίδα Κάθριν Γουόλστον: πρόκειται για το πλέον αυτοβιογραφικό μυθιστόρημά του, εκείνο στο οποίο ο γκρίζος ρεαλισμός ενός προσηλυτισμένου στον καθολικισμό, άγγλου διανοουμένου, συνδυάζεται ζωηρά με την τρέλα, το ερωτικό πάθος, ακόμα και τη μεταφυσική. Οι περισσότεροι ήρωες του Γκριν είναι μοναχικοί και αντικοινωνικοί, μεταφέρουν το όραμα του διαπρεπούς συγγραφέα για τη ζωή, το οποίο υπήρξε θρησκευτικό, πικρό και τραγικό.
«Βρίσκω δύσκολη την προσαρμογή στην έκτη δεκαετία της ζωής μου» θα γράψει στην αυτοβιογραφία του «A sort of life» (1971) ο καταθλιπτικός συγγραφέας. «Τολμώ να ομολογήσω ότι το ίδιο ένιωθα όταν γινόμουν πενήντα χρόνων. Τίποτε καλό δεν συμβαίνει στη ζωή μου όσο μεγαλώνω. Παρατηρώ πλέον μόνον ατέλειες και ελαττώματα. Γράφω λιγότερο και μετά δυσκολίας βρίσκω την ενέργεια. Η βασική μου «αρρώστια» είναι η ανία». Αυτή η ανία όμως που αποδόθηκε ως «χρόνια κατάθλιψη» ήταν τελικά το κίνητρο που ώθησε τον Γκριν στη μεγαλουργία.
HeliosPlus
