Πρόκειται για ένα από τα καλά κρυμμένα «μυστικά» της αρχαιολογικής έρευνας στην Ελλάδα. Ο προϊστορικός οικισμός Παυλοπέτρι βρίσκεται απέναντι από την Ελαφόνησο, θεωρείται από τους αρχαιότερους του κόσμου και για την διάσωση και ανάδειξή του έχει ξεκινήσει μία διεθνής προσπάθεια. Το in.gr μίλησε με την μη κυβερνητική οργάνωση ARCH που ηγείται της προσπάθειας αυτής.
Τι είναι το Παυλοπέτρι
«Το Παυλοπέτρι είναι ένας οικισμός της Εποχής του Χαλκού που βυθίστηκε, πιθανότατα ως αποτέλεσμα ενός σεισμού ή αρκετών σεισμών» λέει στο in.gr η Δρ. Σέριλ Μπερνάρντ, πρόεδρος της ARCH International.
«(Ο οικισμός) διατηρήθηκε κάτω από την άμμο. Είναι πολύ σημαντικό για αρκετούς λόγους. Πρώτα απ’ όλα, οι περισσότερες πόλεις είναι αρχαιοελληνικές ή ρωμαϊκές. Το Παυλοπέτρι είναι πολύ παλαιότερο. Θεωρείται, μάλιστα, ως μία από τις πρώτες «σχεδιασμένες πόλεις», με γειτονιές, εμπορική συνοικία, λιμάνι κ.ά. Επίσης, ήταν πιθανότατα ένα πολύ σημαντικό σημείο στην εμπορική οδό στο Αιγαίο. Η μελέτη του οικισμού θα μπορούσε να διδάξει κάποιον πολλά για την ανταλλαγή των αγαθών, την επιστήμη και τον πολιτισμό της εποχής» σημειώνει η Σέριλ Μπερνάρντ.
Η έρευνα στον αρχαιολογικό χώρο, που βρίσκεται απέναντι από την Ελαφόνησο, στην περιοχή Βιγκλαφίων Νεάπολης Βοιών, ξεκίνησε το 1967 από την Εφορεία Πελοποννήσου και τη Βρετανική Σχολή.
Από την έρευνα της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων (η οποία επικεντρώθηκε τα τελευταία χρόνια στην ψηφιακή αποτύπωση της θέσης του οικισμού και των ταφικών καταλοίπων) αποκαλύφθηκαν και αποτυπώθηκαν νέα κτηριακά συγκροτήματα στο βόρειο και νότιο τμήμα του οικισμού σε έκταση μεγαλύτερη των 9.000 τ.μ., νέα ταφικά σύνολα και τμήμα αμμολιθικού σχηματισμού (beach rock).
Από την ανέλκυση και καταγραφή των οστράκων (κεραμικής) διαπιστώθηκε, ότι η περιοχή κατοικήθηκε από την Ύστερη Νεολιθική Περίοδο και καθ’ όλη τη διάρκεια της Εποχής του Χαλκού. Επίσης, περισυλλέχθηκε κεραμική της Γεωμετρικής, Κλασσικής, Ελληνιστικής και Βυζαντινής Εποχής.
Στόχος της ARCH International είναι πρώτον η περαιτέρω αρχαιολογική έρευνα, προκειμένου να ανακαλυφθεί το μέγεθος του οικισμού και οι δομές σε αυτόν, να ανασυρθούν από το βυθό τα αντικείμενα που έχουν θαφτεί και τα οποία, σύμφωνα με την Σέριλ Μπερνάρντ, «μπορούν να μας δώσουν περισσότερες πληροφορίες για το ποιοι ζούσαν στην περιοχή, πώς ζούσαν και πώς δούλευαν».
«Δεύτερον, αυτή τη γνώση θα πρέπει να τη μοιραστούμε με το κοινό, κυρίως με τα παιδιά, μέσα από σχολικά βιβλία και ιστορίες. Τρίτον, ο αρχαιολογικός χώρος πρέπει να αναπτυχθεί για τους επισκέπτες -για παράδειγμα να κατασκευαστεί ένα κέντρο επισκεπτών, να υπάρξει μία έκθεση, να δημιουργηθεί μια ξύλινη αποβάθρα, καθώς και να υπάρξουν δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης, όπως ξεναγήσεις με σκάφη που έχουν διαφανή πάτο, καθώς και υποβρύχιες ξεναγήσεις με αναπνευστήρα» συμπληρώνει.
Οι κίνδυνοι που απειλούν το Παυλοπέτρι
Εδώ και χρόνια υπάρχουν από τοπικούς φορείς καταγγελίες για το ανεξέλεγκτο αγκυροβόλιο πλοίων στον όρμο των Βατίκων.
«Οι κύριοι κίνδυνοι είναι η ρύπανση και οι ζημιές που προκαλούν τα πλοία που αγκυροβολούν παράνομα στον όρμο των Βατίκων. Οι άγκυρες καταστρέφουν τον βυθό της θάλασσας και έχουμε συγκεντρώσει στοιχεία που δείχνουν ότι τα πλοία μπορεί να καθαρίζουν την καρίνα τους στον Κόλπο, απελευθερώνοντας τοξικό υλικό στο νερό» σημειώνει η πρόεδρος του ARCH International. «Αυτό προκαλεί μεγάλα προβλήματα στο θαλάσσιο περιβάλλον, στα θαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας, στην ποιότητα του νερού, ενώ πλήττει και την τουριστική βιομηχανία, η οποία εξαρτάται από τις καθαρές παραλίες» τονίζει η ίδια.
Όσο για την αντίδραση της Πολιτείας, η πρόεδρος της ARCH International λέει: «Δεν είναι εύκολο να συνεργαστούμε με τις ελληνικές Αρχές».
Σύμφωνα με την Σ.Μπερνάρντ, απαιτείται Ειδικός Κανονισμός Λιμένα, προκειμένου να προστατευτεί το Παυλοπέτρι. «Κανείς στην Αθήνα δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται» τονίζει η πρόεδρος της ARCH International. «Ακόμα και τα μικρά πράγματα είναι δύσκολο να γίνουν. Για παράδειγμα χρειάζονται χρήματα για τη δημιουργία πάρκινγκ, καθώς και μια ξύλινη αποβάθρα για την προστασία των ευρημάτων που βρίσκονται στην ακτή -η αποβάθρα θα προστατεύει και το φυσικό περιβάλλον, καθώς και το σημείο όπου οι χελώνες αφήνουν τα αβγά τους. Οι Αρχές θα μπορούσαν να λάβουν την απόφαση εάν θέλουν την κατασκευή αυτή, πού θέλουν να κατασκευαστεί, ποιος θα πρέπει να την κατασκευάσει, πώς θα πρέπει να είναι. Ο ρόλος μας θα ήταν μόνο να βρούμε χρηματοδότηση. Και όμως, μοιάζει αδύνατο να βρούμε ποιος είναι υπεύθυνος να λάβει την απόφαση και (δεν μπορούμε) να πάρουμε μια απάντηση για το εάν η Πολιτεία θέλει να χτιστεί η αποβάθρα ή όχι» τονίζει.
«Η κατάσταση με τους έλληνες πολίτες είναι διαφορετική: Είναι υπέροχοι, κατανοούν την αξία της απίστευτης ιστορίας τους και είναι έτοιμοι να προστατεύσουν τον αρχαιολογικό χώρο» συμπληρώνει. Άλλωστε, οι κάτοικοι της περιοχής είναι αυτοί που προσέγγισαν την οργάνωση, ζητώντας τη βοήθειά της.
Η ARCH είναι ένας μη κυβερνητικός οργανισμός με έδρα την Ουάσινγκτον. Πρόκειται για μία «ακτιβιστική οργάνωση για θέματα πολιτιστικής κληρονομιάς». Η ομάδα της ARCH περιλαμβάνει αρχαιολόγους, ιστορικούς, μηχανικούς, οικονομολόγους και δικηγόρους.
Δεν είναι, όμως, η μόνη οργάνωση που έχει εμπλακεί με την υπόθεση του αρχαίου οικισμού.
Το Διεθνές Ταμείο Μνημείων (World Monuments Fund), ένας από τους σημαντικότερους οργανισμούς για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, συμπεριέλαβε το Παυλοπέτρι στην λίστα του με τα μνημεία που απειλούνται.
Επόμενος στόχος της ARCH International είναι η ευαισθητοποίηση του κοινού και η ενημέρωσή του. Μέσα στο καλοκαίρι, μαζί με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων διοργάνωσαν υποβρύχιες ξεναγήσεις στο Παυλοπέτρι, ομιλίες, ενώ έγινε και η πόντιση σημαντήρων για την προστασία του αρχαιολογικού χώρου από τα σκάφη.
* Περισσότερα για το Παυλοπέτρι μπορεί να βρει κανείς στην ιστοσελίδα της ARCH International.
