Παναγιώτης Ρίζος
Ικετηρία
Εκδόσεις Παπαδόπουλος,
σελ. 95, τιμή 10 ευρώ

Με την πρώτη συλλογή διηγημάτων του, που κυκλοφόρησε προ διετίας υπό τον τίτλο Τηγανητές γοργόνες, ο Παναγιώτης Ρίζος (γεν. 1964) μας έδωσε μια σειρά από ιστορίες για τις λοξές όψεις της καθημερινότητας: από τα ματαιωμένα όνειρα και τις μικροσυμφεροντολογικές συγκρούσεις μέχρι τις ακυρωμένες επιθυμίες και τους αφανείς πόθους που κατατρύχουν τους ανθρώπους σε όλες τις φάσεις του βίου τους. Κινούμενος μεταξύ παραμυθιού και μαγικού ρεαλισμού, ο Ρίζος φρόντισε να αποτίσει στο παρθενικό του βιβλίο φόρο τιμής και στο χιούμορ –έναν παράγοντα λυτρωτικής αποσυμπίεσης των ηρώων του από τις προκαταλήψεις, τις φοβίες και τις ιδεοληψίες τους.

Με τα διηγήματα της Ικετηρίας ο Ρίζος θα στραφεί στο πιο καυτό ζήτημα των ημερών μας: τους πρόσφυγες του πολέμου της Συρίας, που χάνουν κατά εκατοντάδες τη ζωή τους στα ταραγμένα νερά τα οποία χωρίζουν την Ελλάδα από την Τουρκία. Με τη λέξη «ικετηρία» οι αρχαίοι Ελληνες ονόμαζαν το κλαδί ελιάς που κρατούσαν όσοι αναζητούσαν καταφύγιο σε ξένη χώρα. Ενα κλαδί ελιάς που εν προκειμένω θα βυθιστεί (μαζί με όσους το κρατούν) στον μαύρο πάτο της θάλασσας, βάζοντας πρόωρα τέλος σε κάθε τους προσδοκία. Ακολουθώντας και πάλι έναν λοξό δρόμο, ο συγγραφέας αποφεύγει ευθύς εξαρχής τους κινδύνους που εγκυμονεί μια τέτοια θεματική: δεν καταγγέλλει τα κράτη και τις εξουσίες, δεν αναλώνεται σε πολιτικές διακηρύξεις, δεν ξοδεύεται σε μεγαλόστομες κοινωνικές ευαισθησίες. Ανατρέποντας τη φορά των πραγμάτων και επιστρατεύοντας τη ρεαλιστική του φαντασία (είναι δύσκολο να μιλήσουμε τώρα για μαγικό ρεαλισμό), εικονογραφεί τη μοιραία πορεία των πρωταγωνιστών του (είτε πεθαίνουν είτε όχι) μέσω μιας τρομώδους υπερβολής –μιας υπερβολής ικανής να αποκαλύψει σε αναπεπταμένο πεδίο την προσφυγική τραγωδία.
Εκείνο που αναλαμβάνει κυρίαρχο ρόλο στα διηγήματα της Ικετηρίας δεν είναι πλέον το χιούμορ αλλά το βαρύ, αποπνικτικό δράμα, συνδυασμένο με τους ανατριχιαστικούς τόνους της μαύρης κωμωδίας. Οικογένειες που όταν φεύγουν από την Ελλάδα σπεύδουν να προσφέρουν πολύτιμα κοσμήματα στο ζευγάρι το οποίο τους έχει φιλοξενήσει στην Κρήτη, με τον σύζυγο να διαμαρτύρεται ότι του διέλυσαν το σπίτι (η μοχθηρία του απέναντί τους θα τον φέρει σε οριστική ρήξη με τη γυναίκα του). Διακινητές που κάνουν μπίζνες με τους πρόσφυγες και από τις δυο μεριές του Αιγαίου ή θάβουν όσους ξεβράζονται πίσω στην Τουρκία για να μην το πάρουν είδηση οι επόμενοι πελάτες τους. Αξιωματικοί της διεθνούς φύλαξης των θαλάσσιων συνόρων που τινάζουν στον αέρα τα πλοιάρια των δυστυχισμένων και άλλοι δυστυχισμένοι που παίζουν το κεφάλι τους σε ρώσικη ρουλέτα για μια θέση στις βάρκες της διαφυγής. Καπετάνιοι που πυροβολούν εν ψυχρώ τα απεγνωσμένα πλήθη (από κοντά και οι τρελαμένες γοργόνες που πέφτουν επάνω τους). Επίσης, πλωτά μουσεία που επιδεικνύουν σε τουρίστες από όλη την υδρόγειο τα εκθέματα των πνιγμένων, συναυλίες που υποδέχονται εν θριάμβω τους πεθαμένους ή περίπολα που τους σκοτώνουν για δεύτερη φορά. Και, τέλος, νεκροί που αναζητούν ένα ύστατο μνημόσυνο –μια τελευταία (έστω και εν τη απουσία τους) ευκαιρία.
Ενας παράλογος, εξωφρενικός κόσμος, μια σχεδόν υπερρεαλιστική υπέρβαση της πραγματικότητας, που θέλει να αποκαλύψει την αόρατη, εν δυνάμει θηριωδία της, χωρίς να οχυρωθεί πίσω από το οποιοδήποτε ρητορικό ή ιδεολογικό σχήμα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ