Ο Σαίξπηρ στον 21ο αιώνα

Μια φάλαινα έμελλε να φέρει… Τρικυμία στη Royal Shakespeare Company. Πριν από έναν περίπου χρόνο ο Γκρέγκορι Ντόραν, καλλιτεχνικός διευθυντής του κορυφαίου θεατρικού οργανισμού στην Αγγλία, παρακολούθησε ένα τρίλεπτο εταιρικό βίντεο της Intel Corporation με πρωταγωνίστρια μια απίθανη ιπτάμενη φάλαινα. Στο βίντεο, το εντυπωσιακό θηλαστικό διασχίζει κολυμπώντας τρεις οθόνες, τη μία δίπλα στην άλλη, προτού ξεπηδήσει από την τελευταία και αρχίσει να αιωρείται πάνω από τα κεφάλια εκατοντάδων ανθρώπων καθισμένων σε ένα αμφιθέατρο. «Αυτό θέλω για την «Τρικυμία»!» αναφώνησε ο Ντόραν, εννοώντας φυσικά ότι θα ήθελε να χρησιμοποιήσει αυτού του είδους την προηγμένη τεχνολογία στη νέα παράσταση που ετοιμάζει η Royal Shakespeare Company για να τιμήσει τα 400 χρόνια από τον θάνατο του μεγάλου βάρδου.

Η πολυαναμενόμενη πρεμιέρα θα δοθεί στις 8 Νοεμβρίου, στο «αρχηγείο» της Royal Shakespeare Company στο Στράτφορντ-Απόν-Εϊβον, τη γενέτειρα του Σαίξπηρ, δημοφιλή τουριστικό προορισμό με πέντε εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως. Τον ρόλο του Πρόσπερο θα ερμηνεύσει ο σημαντικός σαιξπηρικός ηθοποιός Σάιμον Ράσελ Μπιλ και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο ίδιος ο Ντόραν. Στόχος του, να φέρει τον Σαίξπηρ στον 21ο αιώνα με τη βοήθεια της πλέον σύγχρονης τεχνολογίας. «Θα δείτε τον Αριελ (σ.σ.: το ξωτικό-βοηθό του Πρόσπερο) να πετάει, το πλοίο να βουλιάζει και την Ηρα να κατεβαίνει με τον άρμα της που το τραβούν παγώνια. Είναι καινοτόμο, είναι συναρπαστικό, και απολύτως ταιριαστό με το έργο» δήλωσε σε πρόσφατη συνέντευξή του στο whatsonstage.com.

«Την εποχή του Σαίξπηρ υπήρχαν οι αποκαλούμενες «μάσκες» (masques), multimedia θεάματα της ελισαβετιανής περιόδου, που χρησιμοποιούσαν πρωτοποριακή τεχνολογία από την Ευρώπη για να δημιουργήσουν απίστευτα εφέ, με κινούμενα φώτα και σκηνικούς μηχανισμούς που μπορούσαν να κάνουν τους ανθρώπους να πετάνε ή να κατεβαίνουν από τα σύννεφα. Σε μια τέτοια μάσκα, απ’ ό,τι φαίνεται, ο Ομπερον (σ.σ.: από το «Ονειρο Καλοκαιρινής Νύχτας») εισέβαλε στη σκηνή με ένα άρμα που το έσερνε μια πολική αρκούδα. Ηθελα λοιπόν να δω τι θα γινόταν αν η τελευταία λέξη της τεχνολογίας μπορούσε να εφαρμοστεί στο έργο του Σαίξπηρ σήμερα» λέει ο Ντόραν στον «Telegraph».

Ο Μάγος και η τρέλα

Ο κεντρικός ήρωας της «Τρικυμίας», ο Πρόσπερο, αυτοεξόριστος δούκας του Μιλάνου που ζει τώρα με την κόρη του σε ένα μακρινό νησί, είναι ένας ιδιαίτερα ισχυρός μάγος, που ελέγχει τα στοιχεία της φύσης και προκαλεί την τιτάνια τρικυμία στην έναρξη του έργου. Αφού σκοτεινιάσει τον ουρανό, καλεί τους ανέμους και «ανάμεσα στην πράσινη θάλασσα και τον γαλάζιο θόλο» προκαλεί «μαινόμενο πόλεμο». Ανάβει φωτιά στους κεραυνούς, καλεί ξωτικά και πνεύματα, προκαλεί τρέλα στους εχθρούς του. Η ίδια η κόρη του, η Μιράντα, τον θεωρεί προικισμένο με θεϊκές δυνάμεις. Τις δυνάμεις αυτές ο Πρόσπερο τις απέκτησε μετά από χρόνια απομόνωσης και μελέτης. Για χάρη της γνώσης, όμως, έχασε το δουκάτο του: ενώ παρέμενε χωμένος στη βιβλιοθήκη του, ο αδελφός του Αντόνιο συνωμότησε με τους εχθρούς του. Ο Πρόσπερο και η τρίχρονη τότε Μιράντα δραπέτευσαν άρον-άρον και βρέθηκαν σε τούτο το «ακατοίκητο νησί», όπου εκτυλίσσεται η δράση της «Τρικυμίας».

Αυτή την επίδειξη μαγικής ισχύος καθώς και ολόκληρο τον υπερφυσικό κόσμο του έργου θα επιχειρήσουν να ζωντανέψουν επί σκηνής οι συντελεστές της παράστασης σε συνεργασία με την Intel και τα Imaginarium Studios, ηγέτες στον τομέα της ψηφιακής τεχνικής capture performance, οι οποίοι συνεργάστηκαν στον «Αρχοντα των δαχτυλιδιών», στον «Πλανήτη των πιθήκων» και στο «Hobbit». Χάρη στη μέθοδο αυτή, ηθοποιοί εκτός σκηνής θα καθοδηγούν ψηφιακά avatar, τα οποία θα βρίσκονται επί σκηνής και θα αλληλεπιδρούν με «κανονικούς» ηθοποιούς σε πραγματικό χρόνο. Ταυτόχρονα, με την ίδια μέθοδο, θα επιτυγχάνονται φαινομενικά αδύνατα για το θέατρο κατορθώματα, όπως η εξαφάνιση πραγμάτων ή η εμφάνιση πλασμάτων από το πουθενά.

Οι θεατές βουλιάζουν!

«Για την εναρκτήρια σκηνή της τρικυμίας, αντί να καθόμαστε στις θέσεις μας και να την παρακολουθούμε από απόσταση, ήθελα να βυθίσω τους θεατές μέσα της» λέει ο επικεφαλής σκηνογράφος Στίβεν Μπρίμσον Λούις στον «Telegraph». «Ετσι, όταν το καράβι αρχίζει να πλημμυρίζει, το κοινό θα νομίζει ότι βουλιάζει μαζί του στον πάτο της θάλασσας». Και συνεχίζει: «Τη στιγμή που αρχίσαμε να δίνουμε στον Αριελ τρισδιάστατη μορφή και τον κάναμε να πετάει, να εκρήγνυται σε φλόγες, να μετατρέπεται σε νερό ή να διασπάται σε ένα εκατομμύριο σωματίδια και να εξαφανίζεται μπροστά στα μάτια μας –τη στιγμή που πήραμε την πρώτη, αμυδρή γεύση αυτού του πράγματος, όλοι είπαμε «ω, θεέ μου, μπορεί να γίνει!»» θυμάται.

Υπάρχει φυσικά ο φόβος ότι όλη αυτή η τεχνολογική πανδαισία θα επισκιάσει τον λόγο του Σαίξπηρ και την ερμηνεία των ηθοποιών. Ολοι όμως εργάζονται με πάθος ώστε να αποφευχθεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Ο σεβασμός της Royal Shakespeare Company για τον σαιξπηρικό λόγο είναι, άλλωστε, δεδομένος. Ο Γκρέγκορι Ντόραν δεν σταματάει να τονίζει «την πρωτοκαθεδρία των λέξεων… Τα εφέ δεν πρέπει να τις πνίγουν… δεν πρέπει να μας υπαγορεύουν τι να κάνουμε, αλλά να αναδεικνύουν αυτό που κάνουμε» δήλωσε στον «Guardian».

«Το ζητούμενο δεν είναι το καινούργιο για χάρη του καινούργιου» υποστηρίζει από τη μεριά του ο Τόνι Σλίσκι, διευθυντής Ερευνας στην Intel. «Το ζητούμενο είναι να δημιουργήσεις την αίσθηση ότι βυθίζεσαι σε έναν κόσμο χωρίς να σκέφτεσαι το πώς και το γιατί. Απλώς χάνεσαι μέσα του. Και αυτό είναι μοναδικό».

«H Tρικυμία» είναι ένα από τα τελευταία έργα που έγραψε ο Σαίξπηρ, ίσως το τελευταίο του. Στο κλείσιμο του έργου λύνονται τα μάγια της απομόνωσης. Η οργή δίνει τη θέση της στη συγχώρεση και ο Πρόσπερο απαρνιέται το ραβδί του προκειμένου να επιστρέψει στην κοινωνία των ανθρώπων. «Είναι νομίζω το πιο μαγικό έργο που έχει γραφτεί σε οποιαδήποτε γλώσσα» λέει ο Μπρίμσον Λούις: «Μας συνδέει με εκείνη την παιδική ανάγκη που έχουμε να πιστέψουμε στα θαύματα».

«Ολες αυτές οι μέθοδοι έχουν χρησιμοποιηθεί στο σινεμά, αλλά ποτέ στο θέατρο. Θα ήταν υποκριτικό εκ μέρους μας να μην ανοιχθούμε σε αυτές τις δυνατότητες» υποστηρίζει ο Ντόραν. «Αυτή είναι η αφήγηση για τον 21ο αιώνα. Θα ταξιδέψει τη φαντασία των θεατών σε νέα επίπεδα».