Ανώτατο όριο 1.500 ευρώ για μεταπτυχιακές σπουδές

Μεταπτυχιακά ως 1.500 ευρώ τον χρόνο θεσπίζει η κυβέρνηση, με μεγαλύτερη αλλαγή στον χάρτη της λεγόμενης «τεταρτοβάθμιας ανώτατης εκπαίδευσης» της χώρας το οριζόντιο «πλαφόν» στα δίδακτρα. Οι αλλαγές στις μεταπτυχιακές σπουδές έρχονται να συνδυαστούν με νέο σχέδιο «Αθηνά Νο 2», καθώς από τις διοικήσεις των ΤΕΙ έχει ζητηθεί ήδη να δηλώσουν ποια τμήματά τους θεωρούν ότι δεν μπορούν να λειτουργήσουν ομαλά και πρέπει να κλείσουν. Η αναπληρώτρια υπουργός Παιδείας κυρία Σία Αναγνωστοπούλου δηλώνει στο «Βήμα» ότι αν τα πανεπιστήμια έχουν κάτι διαφορετικό να προτείνουν, τώρα ήρθε η ώρα να το πουν, καθώς το σχετικό νομοσχέδιο θα είναι διαθέσιμο για διαβούλευση ως τις 10 Οκτωβρίου.

Το θέμα ίσως αποτελέσει αρχή για νέες αντιδράσεις στον χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης, αφού πρυτάνεις θα «κονταροχτυπηθούν» τις επόμενες ημέρες με πολιτικούς με διακύβευμα την αυτοτέλεια των πανεπιστημίων και τη δυνατότητά τους να ρυθμίζουν κατ’ εξαίρεσιν προγράμματα μεταπτυχιακών με μεγάλες δαπάνες. Παράλληλα πρυτάνεις αναρωτιούνται γιατί δεν υπάρχει πρόβλεψη για τους φοιτητές που έχουν ήδη προκαταβάλει τα δίδακτρά τους για τη χρονιά που έχει ξεκινήσει.

Οι πρυτάνεις των ΑΕΙ συναντώνται σε έκτακτη σύνοδό τους πιθανότατα την 1η Οκτωβρίου, αλλά σε αυτή τη συνάντηση δεν θα παρουσιαστούν ενωμένοι. Πανεπιστήμια (κυρίως τα οικονομικά) που παρείχαν στους φοιτητές τους ακριβά και εξειδικευμένα προγράμματα σπουδών με διεθνείς πιστοποιήσεις οδηγούνται, όπως λένε, σε αδυναμία να τα υποστηρίξουν οικονομικά. Από την άλλη, σε πανεπιστήμια –πολυτεχνεία, ιατρικές, θεωρηρικές σχολές –με επίσης υψηλού επιπέδου και διεθνώς αναγνωρισμένα μεταπτυχιακά οι σπουδές είναι δωρεάν. Μάλιστα πανεπιστημιακοί μιλώντας στο «Βήμα» επισημαίνουν ότι «η δωρεάν φοίτηση στα μεταπτυχιακά προγράμματα βοηθά στην άνοδο του επιπέδου των προγραμμάτων αυτών καθώς δίνει τη δυνατότητα σε φοιτητές που ενδιαφέρονται και δεν έχουν την οικονομική ευχέρεια να αποκτήσουν έναν σημαντικό τίτλο και εξειδίκευση. Τα 1.500 ευρώ είναι προσιτό ποσό και μπορούν να δώσουν μια «ανάσα» στις σχολές. Δεν μπορεί όταν οι πολίτες έχουν φθάσει σε δεινότατη οικονομική κατάσταση να επιβαρύνονται με υψηλό τίμημα οι σπουδές των παιδιών τους». Σημειώνουν δε ότι τα μοντέλα σε αυτούς τους κύκλους σπουδών στην ηπειρωτική Ευρώπη είναι να παρέχονται οι μεταπτυχιακές σπουδές χωρίς δίδακτρα.

Πρυτάνεις που βρίσκονται στη «μέση» δηλώνουν ότι «ας προσδιορίσουμε πρώτα το ακριβές κόστος των μεταπτυχιακών προγραμμάτων και μετά ας ασχοληθούμε με το ποιος θα τα πληρώνει. Και κάτι τέτοιο με αυτό το νομοσχέδιο δεν γίνεται».

Το υπουργείο Παιδείας διατηρεί τη ρύθμιση για τα τμήματα που θα λειτουργήσουν προγράμματα μεταπτυχιακών σπουδών (ΠΜΣ) να αναζητήσουν πόρους από διάφορους φορείς αλλά και από χορηγίες από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Εκείνο που έχει αλλάξει στα χρόνια της κρίσης και έχει δυσχεράνει τη λειτουργία των μεταπτυχιακών είναι ότι το κράτος χρηματοδοτούσε παλαιότερα τα προγάμματα ενώ τώρα έχει κόψει τα κονδύλια. Ετσι πολλά πανεπιστήμια είχαν καταφύγει στην «αναγκαία λύση» για τα λειτουργικά τους έξοδα να χρησιμοποιούν μέρος των εσόδων από τα μεταπτυχιακά τους.

«Οδηγούμαστε σε αφανισμό των μεταπτυχιακών προγραμμάτων με σοβαρότατες επιπτώσεις και στα οικονομικά των πανεπιστημίων, καθώς η κρατική χρηματοδότηση έχει φτάσει σε εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο» λέει σχετικά στο «Βήμα» ο κ. Αχιλλέας Ζαπράνης, πρύτανης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, προεδρεύων αυτή την περίοδο της Συνόδου Πρυτάνεων. «Τα πανεπιστήμια στηρίζονται σήμερα στους ειδικούς λογαριασμούς έρευνας όπου κατατίθενται ποσά και από τα μεταπτυχιακά τους προγράμματα και στα έσοδα των εταιρειών αξιοποίησης της περιουσίας τους» αναφέρει.

Τζίρος €40 εκατ. ετησίως

Τα τελευταία 20 χρόνια η αύξηση των μεταπτυχιακών σπουδών στη χώρα ήταν αλματώδης. Από τα πρώτα νούμερα των 4.000-4.500 φοιτητών σε ελληνικά μεταπτυχιακά προγράμματα το 1994 οι αριθμοί αυτοί ξεπέρασαν τις 70.000 δέκα χρόνια μετά, με τους υποψήφιους διδάκτορες σε ελληνικά πανεπιστήμια (είδος… ανύπαρκτο στο παρελθόν) να ξεπερνούν τις 20.000.

Πανελλαδικά υπολογίζεται ότι τα μεταπτυχιακά όλων των ελληνικών ΑΕΙ κάνουν «τζίρο» ετησίως γύρω στα 40 εκατ. ευρώ, που δίνονται σε αμοιβές καθηγητών, λειτουργικά έξοδα των ιδρυμάτων και δραστηριότητες των προγραμμάτων αυτών (εργαστήρια, διαλέξεις, ξεναγήσεις κ.τ.λ.). Συνολικά στην Ελλάδα ως και τον Δεκέμβριο του 2015 είχαν ιδρυθεί και λειτουργούν 735 ΠΜΣ, από τα οποία 627 σε πανεπιστήμια και 108 σε ΤΕΙ. Το σύνολο των ΠΜΣ στα ΤΕΙ έχουν δίδακτρα, ενώ στα πανεπιστήμια 211 ΠΜΣ παρέχονται δωτεάν και 416 με δίδακτρα. Η πλειονότητα πάντως των προγραμμάτων δεν ξεπερνά τις 3.000-4.000 ευρώ ετησίως.

«Εμείς στο Πολυτεχνείο έχουμε αποφασίσει ότι τα μεταπτυχιακά μας πρέπει να είναι δωρεάν επειδή είναι μέρος της δημόσιας εκπαίδευσης και αυτή την περίοδο με την οικονομική κρίση πολλοί νέοι δεν μπορούν να ανταποκριθούν έτσι κι αλλιώς στο κόστος των σπουδών τους» σημειώνει στο «Βήμα» ο αντιπρύτανης του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου κ. Αγγελος Σιόλας.

Στην Ιατρική Σχολή Αθηνών έχει τεθεί όριο που δεν ξεπερνά τις 1.750 ευρώ. Ο πρύτανης του ιδρύματος κ. Θάνος Δημόπουλος δηλώνει ότι χρειάζεται μια αξιολόγηση ανάλογα με το κάθε μεταπτυχιακό για να εκτιμηθεί η αξία του. «Οταν έχεις μεταπτυχιακά που καλύπτουν συγκεκριμένα επαγγέλματα με εξειδίκευση (τράπεζες, υπαλλήλους κ.τ.λ.) είναι διαφορετικό από τις ανθρωπιστικές σπουδές, όπου κατά παράδοση δεν χρεώνουν δίδακτρα» σημειώνει.

Τα μεταπτυχιακά στην Ελλάδα

Στη χώρα μας λειτουργούν σήμερα μεταπτυχιακά προγράμματα διεθνούς κύρους (ειδικά σε οικονομικά πανεπιστήμια), με δίδακτρα ύψους 11.000-12.000 ευρώ τον χρόνο για τα πιο ακριβά από αυτά, τα οποία, όπως λένε οι εκπρόσωποί τους, θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα. Λειτουργούν όμως και άλλα ύψους 1.500 ευρώ τον χρόνο ή εντελώς δωρεάν, όπως εκείνα του ΕΜΠ ή του ΑΠΘ.

Οι διδακτορικές σπουδές σε κάθε περίπτωση ήταν και παραμένουν δωρεάν.

Στα οικονομικά πανεπιστήμια αλλά και σε περιφερειακά ιδρύματα που πρόσφεραν εξειδικευμένα και υψηλού κύρους ΠΜΣ έχει σημάνει «συναγερμός» και, όπως ανέφεραν οι πρυτάνεις τους στο «Βήμα», θα αντιδράσουν δυναμικά καθώς ξηλώνεται, όπως αναφέρουν, «υποδομή δεκαετιών».

«Σε μια εποχή που οι μεταπτυχιακές σπουδές διεθνώς γνωρίζουν μεγάλη ανάπτυξη και οι εθνικές πολιτικές αποσκοπούν στην ανάδειξη κέντρων αριστείας και προσέλκυσης φοιτητών από όλον τον κόσμο, το σχέδιο νόμου που δόθηκε στη δημοσιότητα έχει ως κύριο μέλημα τη δημιουργία «φτηνών» μεταπτυχιακών» επισημαίνει στο «Βήμα» ο πρύτανης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Εμμανουήλ Γιακουμάκης.

«Αγνοεί την ύπαρξη διεθνώς αναγνωρισμένων ελληνικών μεταπτυχιακών προγραμμάτων που λειτουργούν περισσότερο από 30 έτη, επιβάλλει μια ισοπεδωτική ομοιομορφία, δεν σέβεται το αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων με διατάξεις «υπερρύθμισης», υποκρίνεται ότι δεν γνωρίζει τις συνθήκες οικονομικής ανέχειας, αποστελέχωσης και στελεχιακής γήρανσης που ζουν τα ελληνικά πανεπιστήμια. Δυστυχώς στην περίπτωση που γίνει νόμος του κράτους πολλά επιτυχημένα μεταπτυχιακά προγράμματα θα κλείσουν, τα πανεπιστήμια θα συρρικνωθούν και θα αντιμετωπίσουν πρόσθετες λειτουργικές δυσκολίες. Ειδικά δε στον χώρο των σπουδών διοίκησης και οικονομίας θα ευνοηθούν ιδιώτες ανταγωνιστές των δημοσίων πανεπιστημίων» καταλήγει ο κ. Γιακουμάκης.

Ο πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Περικλής Μήτκας δηλώνει στο «Βήμα» πως «το υπουργείο Παιδείας με τις τελευταίες νομοθετικές πρωτοβουλίες του πλήττει διαρκώς το αυτοδιοίκητο των πανεπιστημίων και περιορίζει τις δυνατότητές τους να αποφασίζουν με ακαδημαϊκά κριτήρια και να χαράζουν τη δική τους στρατηγική. Σε μια περίοδο που τα πανεπιστήμια όλου του κόσμου συναγωνίζονται για να ξεχωρίσουν, τα ελληνικά πρέπει να ομογενοποιούνται και να καθηλώνονται. Σε πρώτη ανάγνωση, το νέο νομοσχέδιο για τις μεταπτυχιακές σπουδές δυστυχώς κινείται προς την ίδια κατεύθυνση».

Σε σχέση με τους μισθούς των καθηγητών που διδάσκουν στα ΠΜΣ, πανεπιστημιακοί εξηγούν ότι κανείς δεν είναι δυνατόν να λάβει αμοιβή που να ξεπερνά το «πλαφόν» που έχει θεσπιστεί για τους λειτουργούς του Δημοσίου, δηλαδή τον μισθό του γενικού γραμματέα υπουργείου. Αυτό δε –για ορισμένες περιπτώσεις καθώς υπάρχουν πολλοί που διδάσκουν χωρίς επιμίσθιο –εφόσον δουλέψουν στα μεταπτυχιακά προγράμματα υπερωριακά εκτός των υποχρεωτικών ωρών διδασκαλίας τους. Παράλληλα επισημαίνεται από άλλους ότι για μεγάλες μετακινήσεις ή για τις περιπτώσεις κλήσεων πανεπιστημιακών από το εξωτερικό προκειμένου να υποστηριχθεί ένα περιφερειακό ΠΜΣ θα ήταν ευπρόσδεκτη αλλά σίγουρα απαραίτητη μια πρόσθετη αμοιβή.

Σχέδιο νόμου
Τι προβλέπεται για δίδακτρα, αμοιβές, συνεργασίες
Τα κύρια σημεία του νομοσχεδίου που ετέθη σε διαβούλευση ως τις 10 Οκτωβρίου είναι:

Η χρηματοδότηση των ΠΜΣ προέρχεται: α) από τον προϋπολογισμό του ΑΕΙ που είναι υπεύθυνο για τον σχεδιασμό τους, β) από το υπουργείο Παιδείας, σε περιπτώσεις κατά τις οποίες τα προγράμματα εντάσσονται σε τομείς προτεραιότητας κατόπιν εισήγησης του ΕΣΥΠ (Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας) και σύμφωνα με την υπουργική απόφαση έγκρισής τους η οποία καθορίζει και τις προϋποθέσεις χρηματοδότησής τους βάσει κριτηρίων ποιότητος, γ) από δωρεές, παροχές, κληροδοτήματα, χορηγίες φορέων του Δημοσίου ή ιδιωτικού τομέα, από παροχές νομικών προσώπων, πόρους από ερευνητικά προγράμματα, ευρωπαϊκούς πόρους και κάθε άλλη νόμιμη πηγή και δ) από μέρος των οφειλών των υπόχρεων των ΕΛΚΕ (ειδικοί λογαριασμοί) των ΑΕΙ έπειτα από απόφαση της Συγκλήτου.

Σε εξαιρετικές περιπτώσεις κατά τις οποίες τα λειτουργικά έξοδα ενός ΠΜΣ δεν είναι δυνατόν να καλυφθούν εξ ολοκλήρου από τις πηγές χρηματοδότησης που αναφέρονται παραπάνω, μόνο τότε δύναται να προβλεφθεί καταβολή εκ μέρους των φοιτητών τέλους εγγραφής.

i) Το ποσό του τέλους εγγραφής προσδιορίζεται για όλη τη διάρκεια των σπουδών του μεταπτυχιακού φοιτητή και το ύψος του δεν πρέπει να καθιστά αδύνατη ή δυσχερή τη συμμετοχή φοιτητών περιορισμένης εισοδηματικής ικανότητας.

ii) Το τέλος εγγραφής δεν υπερβαίνει σε καμία περίπτωση το τριπλάσιο του εκάστοτε νομοθετικά οριζόμενου κατώτατου ακαθάριστου μηνιαίου μισθού, μπορεί να καταβάλλεται τμηματικά και προορίζεται αποκλειστικά για την κάλυψη του κόστους λειτουργίας του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών.

iii) Πρόσθετες επιβαρύνσεις που δεν μπορούν να υπερβαίνουν το 1/3 του τέλους εγγραφής μπορεί να προβλέπονται για το κόστος συμμετοχής μεταπτυχιακών φοιτητών σε εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητες, πέρα από τη συμμετοχή τους στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα.

Απόφαση επιβολής τέλους εγγραφής σε ΠΜΣ λαμβάνεται από τη Σύγκλητο ή τη Συνέλευση του ΑΕΙ με ειδική πλειοψηφία 2/3. Προϋπόθεση για την έγκριση αυτή είναι η ειδικά αιτιολογημένη και διεξοδικά τεκμηριωμένη πρόταση της Συνέλευσης του αρμόδιου Τμήματος.

Με την ίδια πλειοψηφία προσδιορίζονται οι αμοιβές των καθηγητών που συμμετέχουν σε ΠΜΣ. Για τις αμοιβές αυτές ισχύουν οι εκ του νόμου προβλεπόμενες παρακρατήσεις υπέρ του ΕΛΚΕ. Για διδασκαλία σε μόνο ένα ΠΜΣ δεν νοείται κανενός είδους αμοιβή. Το όριο των απολαβών των διδασκόντων από την εν γένει συμμετοχή τους σε ΠΜΣ δεν μπορεί να υπερβαίνει το 20% των ακαθάριστων αποδοχών της βαθμίδας τους.

Η διαχείριση των εσόδων των μεταπτυχιακών προγραμμάτων γίνεται από τον Ειδικό Λογαριασμό Κονδυλίων Ερευνας (ΕΛΚΕ) και κατανέμονται ως εξής:

i. 50% για λειτουργικά έξοδα του προγράμματος και για αμοιβές – αποζημιώσεις τακτικού προσωπικού για εργασία που υπερβαίνει τις κατά νόμο υποχρεώσεις μεταπτυχιακής διδασκαλίας και έκτακτου προσωπικού, καθώς και τεχνικού και διοικητικού προσωπικού των ΑΕΙ,

ii. 25% για κάλυψη λειτουργικών εξόδων του ιδρύματος που αφορούν τις σπουδές δεύτερου και τρίτου κύκλου του Τμήματος στο οποίο εδρεύει και

iii. 25% για τη χορήγηση ανταποδοτικών υποτροφιών.

Η ανωτέρω κατανομή δεν ισχύει στην περίπτωση χορηγίας ή δωρεάς για συγκεκριμένο σκοπό, καθώς και για κρατικές επιχορηγήσεις, οι οποίες κατανέμονται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις.

ΑΕΙ της ημεδαπής μπορούν να δημιουργούν μόνα τους ή σε συνεργασία μεταξύ τους αυτοδύναμα αυτοχρηματοδοτούμενα ΠΜΣ στο εξωτερικό.

Τέλος, τα θερινά προγράμματα μπορούν να έχουν ειδικούς όρους αποζημίωσης των διδασκόντων και τέλη εγγραφής για τους ενδιαφερομένους.

ΣΤΟ… ΠΕΡΙΜΕΝΕ
Στο νομοσχέδιο που έθεσε προς διαβούλευση το υπουργείο Παιδείας την Παρασκευή επρόκειτο να προστεθούν και οι διατάξεις για τα νέα πρυτανικά συμβούλια, με τη συμμετοχή και φοιτητών στη διοίκηση των ΑΕΙ, αλλά κρίθηκε τελικά ότι αυτή η διάταξη μπορεί προς το παρόν να… περιμένει.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ