Αγανάκτηση στη Δανία για τη… μείωση των φόρων

Υπάρχει χώρα στον κόσμο που ο πρωθυπουργός της εξαγγέλλει μείωση των φόρων και εξαιτίας της εξαγγελίας αυτής κινδυνεύει να χάσει τη στήριξη της κυβέρνησής του από το Κοινοβούλιο; Βεβαίως και υπάρχει! Είναι η Δανία. Και ο πρωθυπουργός που είχε τη φαεινή –πλην πολιτικά επικίνδυνη –ιδέα να υποσχεθεί μείωση της φορολόγησης φυσικών προσώπων είναι ο φιλελεύθερος Κεντροδεξιός Λαρς Λόκε Ράσμουσεν, που διαδέχθηκε τον Ιούνιο του 2015 τη Σοσιαλδημοκράτισσα Χέλε Θόρνινγκ-Σμιτ.

Το σχέδιο της κυβέρνησης Ράσμουσεν, που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων εντός και εκτός του Κοινοβουλίου, προβλέπει τη μείωση των ανώτερων κλιμακίων συντελεστών φορολόγησης φυσικών προσώπων κατά 5 ποσοστιαίες μονάδες και την αύξηση των φορολογικών εκπτώσεων των μισθωτών με χαμηλότερα εισοδήματα. Στόχος είναι να αυξηθούν οι αποδοχές και η αγοραστική δύναμη των Δανών περίπου κατά 7% κατά μέσον όρο. Ωστόσο, όσοι βρίσκονται στο ανώτατο κλιμάκιο φορολόγησης, έχουν δηλαδή ετήσιο εισόδημα που ξεπερνά το 1 εκατ. κορόνες (134.000 ευρώ), θα συνεχίσουν να φορολογούνται με τον ανώτατο συντελεστή, που είναι 58,3%!

Πλέον των φοροεκπτώσεων και των περικοπών, το σχέδιο προβλέπει μπόνους 30.000 κορονών (4.000 ευρώ) στους μακροχρόνια ανέργους (πάνω από ένα έτος) μόλις βρουν απασχόληση. Η κυβέρνηση Ράσμουσεν υπολογίζει ότι με τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις 100.000 Δανοί θα παρακινηθούν να μπουν στην αγορά εργασίας ή να εργαστούν περισσότερο, αφού θα έχουν περίπου 270 ευρώ επιπλέον κάθε μήνα στην τσέπη τους (κατά μέσον όρο). Το ποσοστό ανεργίας στη Δανία την περίοδο αυτή κυμαίνεται περί το 6,3%.

Η βασική ιδέα της μεταρρύθμισης Ράσμουσεν, που συζητείται τις ημέρες αυτές στο δανέζικο Κοινοβούλιο, είναι να καταστεί ελκυστικότερη η μισθωτή εργασία και να παροτρυνθούν να αναζητήσουν απασχόληση ως μισθωτοί περίπου 40.000 πολίτες της χώρας που δεν έχουν πρόσβαση στην κοινωνική πρόνοια. Δεν είναι δηλαδή καταγεγραμμένοι ως απασχολούμενοι και δεν πληρώνουν φόρους. Σημειωτέον ότι ο πληθυσμός της Δανίας είναι 5,7 εκατομμύρια, άρα ανασφάλιστος και διαβιών πιθανότατα με «μαύρη εργασία» είναι ένας στους 143 κατοίκους της χώρας (ποσοστό μόλις 0,7%)!

Η χρηματοδότηση του όλου προγράμματος προβλέπεται να επιτευχθεί από τη μείωση των επιτοκίων πληρωμών, από την κατάργηση κινήτρων για την χρήση πράσινης ενέργειας και από περικοπές επιδομάτων που χορηγούνται σε σπουδαστές και σε πολύτεκνες οικογένειες.

Αν λάβει κανείς υπόψη του ότι οι φορολογικές μεταρρυθμίσεις της κυβέρνησης Ράσμουσεν προτείνονται να εφαρμοστούν σε μια χώρα που έχει τον υψηλότερο μέσο συντελεστή φορολόγησης εισοδημάτων στον κόσμο (35%) και επίσης στη χώρα στην οποία η συνολική φορολογική επιβάρυνση (τα συνολικά φορολογικά έσοδα της κυβέρνησης από φόρους και κοινωνικές εισφορές μετά τις εκπτώσεις) ξεπερνά κατά 50% το ΑΕΠ της (ποσοστό υψηλότερο σε ολόκληρη την Ευρώπη), θα υπέθετε ότι τα μέτρα θα «περνούσαν» άνετα.

Η Δανία όμως (μαζί με τις άλλες «αδελφές» σκανδιναβικές χώρες, δηλαδή τη Νορβηγία και τη Σουηδία) αποτελεί ξεχωριστή περίπτωση. Οπως αναφέρει σε ανταπόκρισή του από την Κοπεγχάγη το πρακτορείο Bloomberg, ο πρώτος λόγος της δανέζικης και εν γένει σκανδιναβικής ιδιαιτερότητας είναι πολιτισμικός. Η έννοια της ισότητας είναι βαθιά ριζωμένη στις κοινωνίες αυτές, όπου η ατομικότητα και η προσωπική επιτυχία θεωρούνται συμπεριφορές άδικες και ανάρμοστες για τους πολίτες.

Στις χώρες αυτές ισχύει ο περίφημος «νόμος του Γιάντε» (Law of Jante). Πρόκειται για έναν κοινωνιολογικό όρο που προήλθε από τον δανο-νορβηγό συγγραφέα Αξελ Σεντεμούσε (Aksel Sandemose, στα ελληνικά έχει αποδοθεί και ως Σάντιμοζ), ο οποίος στον Μεσοπόλεμο είχε περιγράψει σε βιβλίο του τη ζωή και τις παραδόσεις σε μια φανταστική δανέζικη πόλη, το Γιάντε.

Στη μικρή αυτή πόλη, όπου όλοι οι κάτοικοι γνωρίζονται μεταξύ τους, θα έλεγε κανείς ότι η αριστεία θεωρείται… ντροπή! Ο «νόμος του Γιάντε» (Janteloven στα δανέζικα) διαμορφώνεται από κανόνες όπως «δεν πρέπει να θεωρείς ότι είσαι κάτι σπουδαίο», «δεν είσαι καλύτερος από τους άλλους», «δεν είσαι εξυπνότερος από τους άλλους», «δεν είσαι σπουδαιότερος από τους άλλους», «δεν μπορείς να κάνεις τον δάσκαλο στους άλλους».

Ο Αξελ Σεντεμούσε, δηλαδή, αναφέρεται σε παραδοσιακές αξίες της δανέζικης κουλτούρας –οιονεί θρησκευτικές αξίες, που έρχονται όμως σε πλήρη αντίθεση με την προτεσταντική ηθική που θεωρεί την ατομική προσπάθεια και την προσωπική επιτυχία ως αρετή –που προτάσσουν τη συλλογική δράση από την ατομική. «Ο νόμος του Γιάντε εξηγεί γιατί με το να οδηγείς μια Ferrari στην περιφερειακή λεωφόρο της Κοπεγχάγης σε καμία περίπτωση δεν γίνεται να θεωρηθείς στυλάτος ή cool» γράφει χαρακτηριστικά ο ανταποκριτής του Bloomberg. Κι αυτό διότι η επίδειξη πλούτου ή ικανοτήτων θεωρείται απορριπτέα από μια κοινωνία που θεωρεί απρέπεια και ξιπασιά τον παραμικρό υπαινιγμό κάποιου ότι είναι ξεχωριστός.

Θα παρατηρούσε βέβαια κανείς ότι σε σκανδιναβικές κοινωνίες (στη Σουηδία και στη Νορβηγία συγκεκριμένα) έχουν θεσμοθετηθεί και απονέμονται κάθε χρόνο τα βραβεία Νομπέλ, βραβεία που τιμούν τους ξεχωριστούς και αρίστους των επιστημών, της λογοτεχνίας, ακόμη και της παγκόσμιας κοινωνίας (Νομπέλ Ειρήνης). Και δεν θα μπορούσε, ασφαλώς, κανείς να ισχυριστεί ότι δεν υπάρχουν εγωκεντρικοί Δανοί. Ή ότι οι Δανοί αδιαφορούν για το χρήμα, ότι δεν θέλουν να πλουτίσουν. Θέλουν, αλλά με… διακριτικότητα. Δίχως τυμπανοκρουσίες και φιγούρες.

Πέρα από τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, υπάρχουν και πρακτικοί λόγοι που οι Δανοί είναι επιφυλακτικοί ή και απολύτως εχθρικοί στην πρόταση της κυβέρνησης Ράσμουσεν για μείωση των άμεσων φόρων. Διότι στη Δανία οι πολίτες είναι πεπεισμένοι ότι τα χρήματα που δίνουν για το κοινωνικό σύνολο μέσω της φορολόγησής τους, επιστρέφουν στους ίδιους. Το σύστημα «δουλεύει» δηλαδή στη χώρα αυτή. Και οι υψηλοί φόροι εγγυώνται τη συνέχιση των υψηλής ποιότητας κοινωνικών παροχών και πρόνοιας που απολαμβάνουν οι πολίτες.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Ααρχους Ρούνε Στουμπάγκερ, «το πρόβλημα με τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις είναι ότι ζητείται από τους Δανούς να αποφασίσουν αν προτιμούν να διατηρήσουν το γενναιόδωρο κράτος πρόνοιας ή να πληρώνουν λιγότερους φόρους». Ο δανός καθηγητής θεωρεί ότι η απάντηση των συμπατριωτών του στο ερώτημα αυτό είναι εύκολη, κυρίως όταν συνειδητοποιούν ότι «η μείωση των φορολογικών συντελεστών που προτείνεται αφορά ένα μικρό σύνολο ψηφοφόρων που κερδίζουν ήδη πάρα πολλά χρήματα».

Πολιτικοί επιστήμονες αποδίδουν στις ιδιαιτερότητες αυτές των Σκανδιναβών το γεγονός ότι στις χώρες τους ανθεί και μακροημερεύει όσο πουθενά αλλού στον πλανήτη η Σοσιαλδημοκρατία.

Αλλωστε οι Δανοί εν προκειμένω θεωρούν μεν θανάσιμο αμάρτημα το να ξεχωρίζει κάποιος προσωπικά και να επιδεικνύεται σε μια κοινότητα, δεν θεωρούν όμως μεμπτή την αριστεία σε συλλογικό επίπεδο. Γι’ αυτό και είναι περήφανοι για τις επιδόσεις της πατρίδας τους στις διεθνείς κατατάξεις των χωρών ανάλογα με το βιοτικό επίπεδο, την ευημερία και τον βαθμό ικανοποίησης των πολιτών από την ποιότητα ζωής τους. «Ισως δεν είναι σύμπτωση το ότι η λέξη που χρησιμοποιούν για να ορίσουν την έννοια του φόρου (skat), σημαίνει επίσης και «αγαπούλα» στα δανέζικα» σημειώνει το Bloomberg. Ε, θα λέγαμε ότι και η πρώτη λέξη που έρχεται στον νου των Ελλήνων όταν αναλογίζονται τους φόρους, ηχητικά μοιάζει με τη δανέζικη…