Από το μέτωπο κατά της λιτότητας στην ευρωπαϊκή συνοχή…

Μία ημέρα πριν από την παρουσία του Αλ. Τσίπρα στη ΔΕΘ ο Πρωθυπουργός υποδέχθηκε στην Αθήνα τους προέδρους της Γαλλίας και της Κύπρου, τους ομολόγους του της Ιταλίας, της Πορτογαλίας και της Μάλτας, καθώς και έναν εκπρόσωπο της υπηρεσιακής κυβέρνησης της Ισπανίας. Στόχος αρχικά ήταν να σχηματιστεί ένα μέτωπο κατά της λιτότητας. Εν τέλει προέκυψαν κατά βάση διαβεβαιώσεις για τη συνοχή της Ενωσης.

Οι Φρανσουά Ολάντ, Ματέο Ρέντσι, Νίκος Αναστασιάδης, Αντόνιο Κόστα, Τζόζεφ Μουσκάτ και ο απεσταλμένος του Μαριάνο Ραχόι, Φερνάντο Εγκιδάθου, συναντήθηκαν στο Ζάππειο την Παρασκευή με αντικείμενο συζήτησης κάποια από τα πραγματικά προβλήματα της Ενωσης, αλλά ο καθένας με το βλέμμα στραμμένο και στα εσωτερικά προβλήματα της κυβέρνησης και της χώρας του.

Η Σύνοδος των Μεσογειακών Κρατών που συγκάλεσε η ελληνική κυβέρνηση στην Αθήνα την προηγούμενη Παρασκευή είχε σχεδιαστεί ως το επικοινωνιακό κρεσέντο της κυβέρνησης για τη λήξη της θερινής περιόδου. Υπήρχε μια φιλοδοξία να διαμορφωθεί ένα μέτωπο κατά της λιτότητας και παράλληλα να τεθούν το Προσφυγικό και η συνεργασία στο πεδίο της ασφάλειας. Εν τέλει, η σύνοδος διαμόρφωσε ένα πλαίσιο με ισχυρό συμβολισμό και η επιτυχία της θα κριθεί από τη συνέχεια.

Μία ημέρα πριν από την έναρξη της συνόδου, η ελληνική κυβέρνηση επιχείρησε πάντως να μετριάσει τις φιλοδοξίες για το περιεχόμενο και τα αποτελέσματα της συνόδου, καθώς είχε λάβει τα σχετικά μηνύματα.

Το χαρακτηριστικότερο στοιχείο από το οποίο φάνηκε ότι ο πήχης των προσδοκιών είχε τοποθετηθεί πολύ ψηλά τις προηγούμενες εβδομάδες και έπρεπε να κατεβεί φανερώθηκε σε ένα από τα γνωστά κυβερνητικά non paper το απόγευμα της Πέμπτης. Ενώ κατά το προηγούμενο διάστημα φιλοκυβερνητικά έντυπα και άλλα ΜΜΕ περιέγραφαν τη σύνοδο της Αθήνας ως την αρχή ενός «μετώπου του Νότου», η ίδια η ελληνική κυβέρνηση διά των εκπροσώπων της άλλαξε ρητορική:

«Η σύνοδος αυτή δεν στοχεύει στη διαμόρφωση ενός «μετώπου του Νότου» ή της ευρωπαϊκής περιφέρειας σε αντιπαράθεση με τον Βορρά και τον «πυρήνα» της ΕΕ. Αντιθέτως, συμπεριλαμβάνει ιδρυτικά κράτη-μέλη, όπως η Γαλλία και η Ιταλία, που ταυτοχρόνως ανήκουν και στον Νότο και στον Βορρά, συμμετέχουν στον σκληρό πυρήνα της ΕΕ ενισχύοντας έτσι την επιρροή της συνόδου αυτής. Ομοίως, δεν αποτελεί ένα κλειστό πολιτικό κλαμπ σοσιαλιστικών ή αριστερών κυβερνήσεων αλλά συμπεριλαμβάνει δυνάμεις από την Αριστερά ως την Κεντροδεξιά» αναφερόταν σε μια άτυπη ανακοίνωση που έμοιαζε να έχει απολογητικό χαρακτήρα.

Σε ανάλογο πνεύμα, σχεδόν όλοι οι συμμετέχοντες θέλησαν να αποσαφηνίσουν μετά τη λήξη των συζητήσεων ότι δεν πρόκειται για μια νέα ομαδοποίηση, που θα ήταν «η χειρίστη προσφορά», όπως τόνισε ο πρόεδρος της Κύπρου Ν. Αναστασιάδης.

Είχε προηγηθεί μια πρόσκληση της Ανγκελα Μέρκελ προς τον κ. Τσίπρα, την οποία ο Πρωθυπουργός απέρριψε και προτίμησε να προφασιστεί τη συνέντευξη Τύπου στη Θεσσαλονίκη την Κυριακή, προκειμένου να αποφύγει ένα ταξίδι στο Βερολίνο.

Εκεί η γερμανίδα καγκελάριος έχει προσκαλέσει μια ομάδα ηγετών σε μια συζήτηση προετοιμασίας της συνόδου κορυφής της επόμενης εβδομάδας στην Μπρατισλάβα.

Και επιπλέον, την ώρα που οι «ηγέτες της Μεσογείου» υποτίθεται ότι συζητούσαν τις γνωστές θέσεις κατά της λιτότητας, που επανειλημμένως έχουν ακουστεί, η ελληνική κυβέρνηση δεχόταν συστάσεις και πιέσεις από το Εurogroup για επιτάχυνση της εφαρμογής του προγράμματος λιτότητας που έχει συνυπογράψει και ψηφίσει.

Την ίδια στιγμή ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε προτίμησε να αναφερθεί περιφρονητικά στη σύνοδο της Αθήνας, λέγοντας στο περιθώριο του Εurogroup ότι «όταν συναντώνται οι σοσιαλιστές ηγέτες συνήθως δεν προκύπτει κάτι έξυπνο».

Κάποιες πηγές με εμπειρία από τις διαδικασίες σχηματισμού και εξέλιξης της Ενωσης μιλούσαν παρασκηνιακά και δημοσίως για μια πρωτοβουλία που μπορεί μεν να εξυπηρετούσε το προφίλ που ο ένας ή ο άλλος από τους συμμετέχοντες επιθυμεί στη συγκεκριμένη συγκυρία να καλλιεργήσει, όμως εφιστούσαν την προσοχή σε δύο στοιχεία: αφενός την ανάγκη να αποφευχθεί πάση θυσία η εντύπωση ότι ένα νέο μέτωπο δημιουργείται στο εσωτερικό της Ενωσης και αφετέρου ότι υιοθετείται και παγιώνεται πλέον η τακτική των επί μέρους, ατύπων συνόδων που τα τελευταία χρόνια εγκαινιάστηκε, με πρωτοβουλία κατ’ αρχάς της Γερμανίας.

Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, τέτοια μηνύματα και εισηγήσεις έφθασαν στο Μέγαρο Μαξίμου και έτσι χαμήλωσαν οι προσδοκίες για τον χαρακτήρα και το αποτέλεσμα της Συνόδου της Αθήνας αλλά υπήρξαν και ρητές περί αυτού διευκρινίσεις.

Οπως πάντως παρατηρούσαν διεθνείς και εγχώριες διπλωματικές πηγές, ο μεσογειακός χαρακτήρας και ο προσδιορισμός των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου δεν συνιστά κατ’ ανάγκη συνεκτικό κρίκο που να διευκολύνει την κοινή πολιτική δράση. Σημείωναν, για παράδειγμα, ότι η Κύπρος έχει βγει από τα μνημόνια και ακολουθεί πλέον άλλη πορεία, η Πορτογαλία επίσης βρίσκεται σε άλλη τροχιά και επ’ ουδενί επιθυμεί τη σύγκρουση με τη Γερμανία, ενώ Ιταλία και Γαλλία, λόγω του μεγέθους των οικονομιών τους, ούτως ή άλλως δεν έχουν πολλά κοινά σημεία με την Ελλάδα.

Παρά ταύτα, οι ίδιες πηγές σημείωναν ότι σχεδόν για όλες τις χώρες που εκπροσωπήθηκαν στην άτυπη σύνοδο υπάρχει ένας κοινός παρονομαστής και ένα πεδίο στο οποίο είναι δυνατά και αναγκαία ο συντονισμός και η συνεργασία: το προσφυγικό πρόβλημα και τα ζητήματα ασφάλειας.