Ο κίνδυνος της αναιμικής ανάπτυξης, χωρίς νέες θέσεις εργασίας

Υστερα από επτά χρόνια κρίσης, έξι χρόνια σε καθεστώς Μνημονίου με διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις υψηλού κοινωνικού και οικονομικού κόστους και τρία πακέτα διάσωσης, κατά τη διάρκεια των οποίων χάθηκε το 27% του ΑΕΠ, η ελληνική οικονομία, σύμφωνα με κορυφαίους αναλυτές που παρακολουθούν στενά τα ελληνικά δρώμενα, δείχνει να βρίσκεται εγκλωβισμένη σε μια γκρίζα ζώνη, στο κενό, σε μια παρατεταμένη περίοδο αναμονής, έχοντας πολλά ακόμη ανοιχτά μέτωπα να αντιμετωπίσει.

Καθώς «το κυρίαρχο πρόβλημα έγκειται στον τρόπο με τον οποίο το πολιτικό σύστημα αντιλαμβάνεται την οικονομία», η Ελλάδα απέχει, λένε, ακόμη από το να βγει από τη στενωπό και, δυστυχώς, η οικονομία θα σέρνεται και η παραοικονομία θα οργιάζει.

Με δεδομένο, μάλιστα, ότι η ελληνική «Μεγάλη Υφεση» μπορεί να συγκριθεί εν καιρώ ειρήνης μόνο με τη Μεγάλη Υφεση στις ΗΠΑ το 1929, ενώ είναι μία από τις ισχυρότερες που έχουν καταγραφεί ιστορικά από το 1870, κορυφαίοι οικονομολόγοι θεωρούν πως για να μη βιώσει η χώρα τα επόμενα χρόνια μια αναιμική ανάπτυξη, θέτοντας σε κίνδυνο την κατάρρευση μιας κοινωνίας με διαχρονικά υψηλά επίπεδα ανεργίας και αδυναμία αποταμίευσης, είναι απαραίτητο ένα ρεαλιστικό πρόγραμμα οικονομικής ανασυγκρότησης, το οποίο όμως απαιτεί την άμεση στήριξη των δανειστών και εταίρων.

Κάτι τέτοιο όμως, όπως υποστηρίζεται, δεν μοιάζει ρεαλιστικό σε αυτή τη φάση. Το οικονομικό κλίμα παραμένει στο ναδίρ, η απελπισία στους πολίτες και στις επιχειρήσεις αυξάνει, η παγίωση της βεβαιότητας σχετικά με την ουσιαστική εφαρμογή του μεταρρυθμιστικού πακέτου στην οικονομία απέχει ακόμη, ενώ οι αναγκαίες επενδύσεις, κυρίως από εξωτερικό, δεν έρχονται, καθώς το βαθύ ρήγμα εμπιστοσύνης που έχει ανοίξει τα τελευταία χρόνια μεταξύ της επενδυτικής κοινότητας και της ελληνικής οικονομίας δύσκολα καλύπτεται, την ώρα που ένα έλλογο, και κυρίως φιλικό, επενδυτικό περιβάλλον φαντάζει ακόμη ουτοπία.

Επιπροσθέτως, οι δεσμεύσεις των δανειστών για τη μελλοντική ελάφρυνση του χρέους που θα μπορούσε να δώσει σήμα θετικών εξελίξεων για την Ελλάδα στη διεθνή επενδυτική κοινότητα είναι γενικόλογες και οι δημοσιονομικοί στόχοι που έχουν τεθεί παραμένουν μη ρεαλιστικοί, ενώ τελική λύση δύσκολα θα επιτευχθεί πριν από τις γερμανικές εκλογές.

Παράλληλα, ο πρόεδρος της Ευρωτράπεζας δήλωσε πως «στην παρούσα συγκυρία δεν μπορεί να προσδιοριστεί ένα ακριβές χρονοδιάγραμμα για τις ενδεχόμενες αγορές χρεογράφων που εκδίδει ή εγγυάται η ελληνική Δημοκρατία» στο πλαίσιο του προγράμματος αγοράς τίτλων του δημόσιου τομέα.

Σύμφωνα και με την BofA Merrill Lynch, αν και η χρονική στιγμή της συμμετοχής της Αθήνας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης παραμένει άγνωστη, είναι μάλλον απίθανο να γίνει αυτό προτού η ΕΚΤ εκτιμήσει τη βιωσιμότητα του χρέους μετά την τελευταία συμφωνία με τους πιστωτές. Η εκτίμηση αυτή δεν μπορεί να γίνει, υποστηρίζει, προτού η Κομισιόν και το ΔΝΤ λύσουν τις διαφορές τους, μια διαμάχη στην οποία η ΕΚΤ θα μείνει αμέτοχη.

Οι τράπεζες

Την ίδια ώρα, ούτε το εγχώριο τραπεζικό σύστημα μπορεί να χρηματοδοτήσει, έστω και μερικώς, την οικονομία, καθώς για κάθε 100 ευρώ χορηγήσεων θα πρέπει να δεσμεύσει το απαγορευτικό ποσό των 50 ευρώ, ενώ για τα επόμενα χρόνια το ενδιαφέρον θα επικεντρωθεί στην διαχείριση των «κόκκινων δανείων». Η ανάκτηση μέρους των 120 δισ. ευρώ (σχεδόν 65% του ΑΕΠ) αποτελεί εξάλλου και το πιο δυνατό asset (ενεργητικό) του κλάδου.

Για τη Citigroup, η πτώση της εγχώριας ζήτησης, καθώς και της ιδιωτικής και δημόσιας κατανάλωσης, παράλληλα με τη μείωση των εξαγωγών, συνθέτει ένα δυσμενές σκηνικό. Οπως σημειώνει, το υψηλό επίπεδο αβεβαιότητας γύρω από τις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές και το αδύναμο ξεκίνημα της τουριστικής περιόδου επηρέασαν το ΑΕΠ το πρώτο εξάμηνο του 2016, ενώ οι εξαγωγές δεν έχουν καταφέρει να ανακάμψουν, πιθανώς ως αποτέλεσμα και των capital controls.

Ο τουρισμός ίσως δεν είναι αρκετός για να γλιτώσει την ελληνική οικονομία από την ύφεση εφέτος, χωρίς να αποκλείεται η επανεμφάνιση της πολιτικής αβεβαιότητας στη χώρα.

Σύμφωνα και με την BofA, παρότι η δεύτερη αξιολόγηση που θα ξεκινήσει το αμέσως επόμενο διάστημα είναι σίγουρα πιο εύκολη από την προηγούμενη, σε καμία περίπτωση δεν θα είναι περίπατος. Οπως αναφέρει, η πλειοψηφία του Αλέξη Τσίπρα παραμένει ισχνή και κατά τη διάρκεια της δεύτερης αξιολόγησης θα εφαρμοστούν αρκετά αμφιλεγόμενα μέτρα. Ετσι, το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών εξακολουθεί να βρίσκεται στο τραπέζι.

Συνεπώς, η χώρα διατρέχει σοβαρό κίνδυνο τα επόμενα χρόνια να έχει μια αναιμική ανάπτυξη, χωρίς νέες θέσεις εργασίας. Για παράδειγμα, η μέση εκτίμηση των οικονομολόγων είναι ότι το 2016 η ύφεση θα κυμανθεί στο 0,7%, με τη χώρα να συμπληρώνει οκτώ χρόνια ύφεσης τα τελευταία εννέα χρόνια (+0,7% το 2014), προτού «γυρίσει» σε (ισχνή όμως) ανάπτυξη, γύρω στο 1,5%, για το 2017.

Η ελληνική οικονομία αναπτύχθηκε, εξάλλου, με ρυθμό 0,2% το δεύτερο τρίμηνο του έτους σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο, αν και η ανάπτυξη ήταν μικρότερη σε σχέση με τα προκαταρκτικά στοιχεία, λόγω της αδύναμης κατανάλωσης και των χαμηλότερων καθαρών εξαγωγών.

Η πτώση των εξαγωγών πηγάζει αποκλειστικά από τον τομέα των υπηρεσιών (π.χ., τουρισμός, μεταφορές) που συνεισφέρει και μέγιστα στη σύνθεση του ΑΕΠ, ενώ η ενίσχυση του ακαθάριστου σχηματισμού πάγιου κεφαλαίου προήλθε από τις κατηγορίες των άλλων κατασκευών και του μεταφορικού εξοπλισμού και των οπλικών συστημάτων.