Bob ο μάστορας ή κατα-σκευαστική απάτη;

«Καλημέρα σας, κύριοι, αν και δεν μπορώ να πω ότι χαίρομαι που σας βλέπω», μας «υποδέχτηκε» ο διευθύνων σύμβουλος μεγάλης κατασκευαστικής εταιρείας.

«Γνωρίζετε πόσο κόστισε αυτό το κτίριο στην εταιρεία μας; Αρκετά εκατομμύρια ευρώ –σχεδόν τα διπλάσια από την αρχική εκτίμηση. Το χειρότερο είναι ότι ακόμη χρηματοδοτούμε την επένδυση και οι εκτιμώμενες δαπάνες αλλάζουν σχεδόν κάθε ημέρα!».

Τίποτε το ασυνήθιστο, αφού ο κανόνας είναι ότι «οι μεγάλες απάτες πραγματοποιούνται μόνο με μεγάλες και λαμπερές επενδύσεις».

Οπως συνήθως συμβαίνει σε τέτοιου είδους περιπτώσεις, η διαχείριση του έργου υπήρξε ανεπαρκής. Τη διαχείρισή του ανέλαβε μια ομάδα, η οποία στο παρελθόν είχε ασχοληθεί με σημαντικά, αλλά πολύ μικρότερου μεγέθους έργα. Δεύτερον, η εταιρεία δεν ακολουθούσε συγκεκριμένες επιχειρησιακές διαδικασίες. Πολλές πτυχές του έργου ήταν συγκεχυμένες και απροσδιόριστες.

Η ανάλυση των προσφορών που κατατέθηκαν και η όλη διαδικασία αξιολόγησης υποδείκνυαν ότι ο διαγωνισμός είχε νοθευτεί. Η έρευνά μας αποκάλυψε ότι κάποιοι από τους μηχανικούς, οι οποίοι είχαν εργαστεί στο συγκεκριμένο έργο, είχαν προβεί σε επισκευές στις κατοικίες τους.

Η συνολική αξία των χρημάτων που υπεξαιρέθηκαν άγγιζε το ποσό αρκετών εκατομμυρίων ευρώ. Η συγκεκριμένη περίπτωση ανήκει στις πιο συχνά εμφανιζόμενες: η επένδυση έχει ήδη ολοκληρωθεί ή είναι προς το τέλος της, ενώ τα πραγματικά κόστη της κατασκευής είναι πολύ μεγαλύτερα από τις αρχικές εκτιμήσεις και, κατά συνέπεια, ο επενδυτής έρχεται αντιμέτωπος με δύσκολες καταστάσεις.

Η αποτυχία ενός επενδυτικού σχεδίου βασίζεται σε συγκεκριμένους παράγοντες που διαφέρουν από περίπτωση σε περίπτωση. Ομως, υπάρχουν κάποια συχνά εμφανιζόμενα στοιχεία που, ξεκάθαρα, συμβάλλουν στην πραγματοποίηση της απάτης.

Σε αυτούς τους παράγοντες περιλαμβάνεται η έλλειψη κατάλληλων διαδικασιών εποπτείας των λειτουργιών του σχεδιασμού, της αποδοχής και της υλοποίησης μιας επένδυσης. Μια αποτυχημένη επένδυση είναι «ορφανή» και η απόδειξη της κυριότητάς της είναι ανέφικτη, όταν απουσιάζουν διαδικασίες εποπτείας.

Ο δεύτερος σημαντικός παράγοντας αφορά την ανάλυση της αποδοτικότητας της επένδυσης. Συχνά, έχουν καταγραφεί περιπτώσεις στις οποίες δεν είχε γίνει η κατάλληλη ανάλυση, ώστε να αποδεικνύεται ότι η επένδυση θα ήταν βιώσιμη. Ορισμένες φορές αυτές οι αναλύσεις διαστρεβλώνονταν από άτομα που, για διάφορους λόγους, επιθυμούσαν να μη γίνουν κατανοητά η έννοια και το περιεχόμενο της επένδυσης.

Ενας ακόμη στρατηγικής σημασίας παράγοντας είναι ο βαθμός ανεξαρτησίας που δίνεται στον εργολάβο. Σε πολλές περιπτώσεις, μόνο μια μικρή ομάδα ατόμων γνωρίζει τα συμβαίνοντα στην πρόοδο της κατασκευής, ενώ οι επικεφαλής της εταιρείας που επενδύει συμμετέχουν μονάχα σε συναντήσεις για ενημέρωση της προόδου του έργου.

Σημαντικό ρόλο παίζει και η μη επαρκής επιτήρηση. Σε πολλές περιπτώσεις που ελέγχθηκαν, η επιτήρηση είχε ανατεθεί σε εργαζομένους που στο παρελθόν είχαν ασχοληθεί μόνο με μικρής αξίας επενδυτικά σχέδια.

Ο τελευταίος παράγοντας αφορά την έλλειψη ελέγχου του προϋπολογισμού της επένδυσης. Οι συνέπειες τού να δίνονται υπερβολικές εξουσίες/αρμοδιότητες σε άτομα που αναλαμβάνουν την εκτέλεση μιας κατασκευής, μερικές φορές φαίνονται εκ των υστέρων –όταν είναι πλέον εμφανές ότι ο εργολάβος δεν συμμορφώθηκε με τις προβλεπόμενες από το συμβόλαιο υποχρεώσεις του.

Πώς μπορείς να τα αντιμετωπίσεις όλα αυτά; Αρχικά, ο σχεδιασμός της επένδυσης θα πρέπει να είναι πλήρης και να έχουν προβλεφθεί οι κατάλληλες διαδικασίες. Η διαχείριση του έργου θα πρέπει να ανατεθεί σε άτομα με τα κατάλληλα προσόντα, με σαφή διαχωρισμό καθηκόντων και ευθυνών. Η υλοποίηση της επένδυσης πρέπει να ελέγχεται συστηματικά, με ιδιαίτερη προσοχή στο κεφάλαιο και στο χρονοδιάγραμμα.