Μπορείτε να αναπληρώσετε τον χαμένο ύπνο;

Παρ’ όλες τις καλές προθέσεις μας δεν κοιμόμαστε πάντα αρκετά. Τι συμβαίνει λοιπόν όταν γλεντάμε μέχρι τα χαράματα ή όταν χάνουμε μια-δυο ώρες ύπνου κάθε νύχτα;

Η ανάγκη για ύπνο ελέγχεται από ένα σύστημα δύο ταχυτήτων. Το κιρκαδικό ρολόι βασίζεται στο φως για να διατηρεί το μοτίβο ύπνου/ξύπνιου μας μέσα σε περίπου 24 ώρες. Υστερα υπάρχει η υπνική ορμή ή πίεση για ύπνο. Οσο περισσότερο μένετε ξύπνιοι τόσο περισσότερο ένα χημικό, γνωστό ως αδενοσίνη, συσσωρεύεται στον εγκέφαλό σας στέλνοντας σήματα τα οποία αυξάνουν την επιθυμία σας για ύπνο. «Υστερα από 16 ώρες θα πρέπει να είναι σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα, τα οποία σημαίνουν ότι θα πρέπει να κοιμηθείτε» λέει ο Μάθιου Γουόκερ, ο οποίος ερευνά τον ύπνο στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ. «Μόλις αυτό συμβεί, η βαλβίδα απελευθερώνεται».

Η καφεΐνη σάς κρατάει στην τσίτα μπλοκάροντας τους υποδοχείς της αδενοσίνης στον εγκέφαλο, όμως οι επιπτώσεις της παράκαμψης της υπνικής ορμής εμφανίζονται γρήγορα. Το να μείνετε ξύπνιοι επί 24 ώρες θα σας οδηγήσει στα ίδια επίπεδα μειωμένης γνωσιακής λειτουργίας με το να είχατε 0,1% περιεκτικότητα σε αλκοόλ στο αίμα σας –περισσότερο από το όριο για ασφαλή οδήγηση σε πολλές χώρες. Η χρόνια έλλειψη ύπνου έχει και αυτή κόστος. Σε μια μελέτη ερευνητές παρακολούθησαν φοιτητές οι οποίοι κοιμήθηκαν μόλις 4 ώρες κάθε νύχτα επί έξι νύχτες κατά σειρά. Οι εθελοντές εμφάνισαν αυξημένη αρτηριακή πίεση, ανεβασμένα επίπεδα της ορμόνης του στρες κορτιζόλης και ινσουλινοαντίστασης, η οποία είναι προάγγελος του διαβήτη τύπου 2. Επίσης παρήγαγαν τα μισά σε σχέση με τον φυσιολογικό αριθμό αντισώματα ως απόκριση σε ένα εμβόλιο γρίπης.

Ευτυχώς αυτές οι άμεσες επιπτώσεις αναστράφηκαν όταν οι φοιτητές αναπλήρωσαν τις ώρες του ύπνου που είχαν χάσει. Αν λοιπόν η πίεσή σας για ύπνο είναι έντονη, η απλή λύση είναι να πληρώσετε το τίμημα το συντομότερο δυνατόν ξυπνώντας αργότερα το πρωί ή παίρνοντας έναν υπνάκο μέσα στη μέρα. «Οπωσδήποτε μπορείτε να ανακάμψετε από τις άμεσες επιπτώσεις του ανεπαρκούς ύπνου με το να κοιμηθείτε περισσότερο στη συνέχεια» λέει ο Ντερκ-Γιαν Ντάικ από το Πανεπιστήμιο του Σάρεϊ στη Βρετανία. «Πολλοί από εμάς το κάνουν κάθε Σαββατοκύριακο».

Αυτό ωστόσο απαιτεί να αναγνωρίσετε ότι χρειάζεστε περισσότερο ύπνο και όσο περισσότερο στερείστε ύπνο τόσο περισσότερο υποτιμάτε το πόσο κουρασμένοι είστε στην πραγματικότητα. Αν υποφέρετε από χρόνια απώλεια ύπνου –ύστερα από μια περίοδο πυρετώδους δουλειάς, για παράδειγμα –κάντε για ένα διάστημα πραγματικές διακοπές για να σπάσετε τον κύκλο, λέει ο Ντάικ. «Αυτός είναι ένας τρόπος για να επαναρυθμίσετε την αξιολόγησή σας σχετικά με το ποιο είναι το καλύτερο».

Υπάρχει ωστόσο μια σοβαρότερη ανησυχία. Ακόμη δεν έχει κριθεί αμετάκλητα το αν το να παίρνουμε έναν υπνάκο ή να αργούμε να ξυπνήσουμε το πρωί μπορεί να μετριάσει τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του μειωμένου ύπνου στην υγεία. Ξέρουμε ότι η εργασία με βάρδιες και το τζετ λαγκ, τα οποία «ξεκουρδίζουν» το βιολογικό ρολόι μας, έχουν επίσης ολέθριες συνέπειες για την υγεία μας. Το να κοιμόμαστε τακτικά σε λάθος ώρα μπορεί να οδηγήσει σε διαβήτη, παχυσαρκία, καρκίνο και άλλα προβλήματα. Τώρα φαίνεται ότι το να αναπληρώνουμε τον ύπνο το Σαββατοκύριακο, ένα φαινόμενο γνωστό ως κοινωνικό τζετ λαγκ, ενδέχεται να προκαλεί τα ίδια προβλήματα υγείας με την εργασία σε βάρδιες.

Ετσι, παρά το γεγονός ότι όλοι μπορούμε να ανακάμψουμε από τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις μιας λευκής νύχτας μία στο τόσο, μια μακροπρόθεσμη συνήθεια να αναπληρώνουμε τον ύπνο τα Σαββατοκύριακα μπορεί τελικά να μας πάει πολύ πίσω.