Από το 2009 μέχρι σήμερα έχουμε εξοικειωθεί πλέον με την έννοια της κρίσης: κρίσης οικονομικής, πολιτικής, ηθικής, κοινωνικής, αισθητικής. Κρίσης που έχει τις πιο βαθιές της ρίζες στην κακή διαχείριση των πόρων που διαθέταμε για να οργανώσουμε τη ζωή μας. Διανύοντας το έβδομο πλέον έτος και ζώντας τις πιο τρομερές εκφάνσεις του φαινομένου αυτού ακούμε ότι «η κρίση γεννά ευκαιρίες» ή για στροφή σε διαφορετικά μοντέλα παραγωγής, διοίκησης κ.α.
Στον αισθητικό μας περίγυρο ένα από τα πιο εμφανή συμπτώματα κατασπατάλησης των διαθέσιμων πόρων είναι η ασχήμια του ελληνικού δομημένου περιβάλλοντος και η αδιαφορία για την προστασία και ανάδειξη του φυσικού. Γενιές μεγάλωσαν και πλούτισαν είτε εις βάρος του περιβάλλοντος και του δημόσιου χώρου – έννοια που παραμένει πρακτικά άγνωστη στην πλειονότητα των Ελλήνων -, είτε παράγοντας ακαλαίσθητη αρχιτεκτονική, που σε μερικές περιπτώσεις συνάντησε και κάποια ακαδημαϊκή νομιμοποίηση.
Η εικαστική παιδεία στην Ελλάδα είναι ελλιπέστατη αν όχι ανύπαρκτη: η εικαστική παιδεία που δεχόμαστε στην καθημερινότητα μέσω της επαφής με την ομορφιά. «Όποιος δεν φοβάται το πρόσωπο του τέρατος, πάει να πει ότι του μοιάζει. Και η πιθανή προέκταση του αξιώματος είναι να συνηθίσουμε τη φρίκη, να μας τρομάζει η ομορφιά» έγραφε ο Χατζιδάκις το 1978 στα «Σχόλια του Τρίτου». Αυτή η συνεχής επαφή με την – απούσα – ομορφιά είναι η αισθητική παιδεία που μας λείπει.
Κι όμως, από την άλλη ακούμε και μιλάμε συνεχώς για το μεγάλο δυναμικό της χώρας μας. Δυναμικό που αναμφισβήτητα υπάρχει, αλλά φαίνεται να μη μπορούμε να το εντοπίσουμε και να αναλωνόμαστε σε γενικές ρητορείες. Να λοιπόν, ποια θα μπορούσε να είναι η πρόκληση, το δυναμικό και η ευκαιρία για τη Νέα Αρχιτεκτονική: ο μετασχηματισμός του δομημένου μας περιβάλλοντος, ο εξωραϊσμός των προσόψεων, η οικονομική ενεργειακή αναβάθμιση των απαρχαιωμένων πολυκατοικιών, ο μετασχηματισμός των υπόγειων και ημιυπόγειων κενών επαγγελματικών χώρων, εν ολίγοις η στροφή από το νέο σχεδιασμό στην ανάπλαση και αναβάθμιση του υπάρχοντος δυναμικού.
Πολλοί και ικανοί Έλληνες έχουν μαθητεύσει επαγγελματικά στο εξωτερικό κι έχουν γυμνάσει τις ικανότητες και την αντίληψή τους και ζητούν μια ευκαιρία να τα εφαρμόσουν στη χώρα τους. Και αν είναι εύκολο να σκεφτόμαστε – είτε αρχιτεκτονικά, είτε σε οποιοδήποτε άλλο πλαίσιο – με υποθέσεις συνολικής κατεδάφισης, είναι ο εντοπισμός και η αξιοποίηση του υπάρχοντος δυναμικού αυτό που γεννά τις ευκαιρίες μέσα στην κρίση.
Ο κ. Καραγιάννης Ευάγγελος είναι ιστορικός τέχνης
