Αμπάς Κιαροστάμι επί δύο στη Λαΐδα

«Το ποιητικό, αλληγορικό σινεμά του είχε φανατικούς οπαδούς αλλά και ένα κοινό που δεν αισθανόταν άνετα ακολουθώντας τα αργόσυρτα πλάνα, τις κρυμμένες έννοιες, τη δυσνόητη, πολλές φορές, ιστορία. Ομως ο Αμπάς Κιαροστάμι ήταν ο άνθρωπος που έκανε το ιρανικό σινεμά της μόδας, μια τεράστια προσωπικότητα ενός ιδιαίτερου κινηματογράφου και ένας δημιουργός που χάρηκε, όσο ζούσε, στιγμές τρομερής δόξας σε όλα τα μεγάλα φεστιβάλ του κόσμου». Με αυτά τα λόγια «Το Βήμα» είχε αρχίσει τον επικήδειο για τον σπουδαίο ιρανό σκηνοθέτη Αμπάς Κιαροστάμι, ο οποίος πέθανε τον περασμένο Ιούλιο έχοντας διαγνωστεί με γαστρεντερικό καρκίνο τον Μάρτιο του 2016 και υποβληθεί σε σειρά εγχειρήσεων.

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος τιμά τον μεγάλο αυτόν δημιουργό με την προβολή δύο ταινιών του σε παράλληλο πρόγραμμα, ένα δίπτυχο αφιέρωμα που θα αρχίσει την Πέμπτη 25 Αυγούστου και για μία εβδομάδα θα περιλαμβάνει καθημερινά τις ταινίες «Ο άνεμος θα μας πάρει» στις 21.00 και «Γνήσιο αντίγραφο» στις 23.00. Το αφιέρωμα έγινε σε συνεργασία της Ταινιοθήκης με την Mk2 και τη Seven Films.

Στο «Ο άνεμος θα μας πάρει» που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο κινηματογραφικό Φεστιβάλ Βενετίας 1999, ένας ασήμαντος καβγάς ανάμεσα σε ένα ηλικιωμένο ζευγάρι Κούρδων για κάτι τόσο ασήμαντο όσο το σερβίρισμα του τσαγιού διαρκεί περίπου πέντε λεπτά. Μια τέτοια σκηνή μπορεί να κινήσει ακόμη και την περιέργεια, αρκεί ο θεατής να διαθέτει αποθέματα υπομονής και με την προϋπόθεση, φυσικά, ότι είναι έτοιμος να αποδεχθεί μια πέρα για πέρα ασυνήθιστη κινηματογραφική γλώσσα που αρχίζει από τον στοχασμό και σκέψεις βαθύτερες. Επίσης, ίσως να χρειασθεί να βάλει λιγάκι το χεράκι του για να γεμίσει ο ίδιος τα λευκά τετραγωνίδια ενός «σταυρολέξου» που ποτέ δεν ενοχλεί.

Με μοναδικά «εργαλεία» το τζιπ και το κινητό τηλέφωνό του, ένας ιρανός αστός φθάνει για κάποιον λόγο σε κάποιο ξεχασμένο, άγονο χωριό στα σύνορα Ιράν – Κουρδιστάν. Τον συνοδεύει κάποιος που σύντομα εξαφανίζεται, ενώ ο λόγος της επίσκεψης δεν θα διευκρινισθεί ποτέ. Ακούμε τον επισκέπτη να μιλά στο κινητό τηλέφωνο, αλλά ποτέ τι του λένε οι συνομιλητές του. Κάτι λένε για μια γιαγιά. Υπάρχει δόλος; Ποιος ξέρει…

Ο Κιαροστάμι δεν ενδιαφέρεται για εξηγήσεις. Το ασκητικό σινεμά του διασημότερου ιρανού κινηματογραφιστή αντλεί σασπένς από το βήμα μιας χελώνας ή το άρμεγμα μιας αγελάδας και χιούμορ μέσα από τον σαρκαστικό, επαναλαμβανόμενο σχολιασμό για το χάος της κινητής τηλεφωνίας. Ο σκηνοθέτης συγκινείται από την παρατήρηση και την καταγραφή απλών γεγονότων που συμβολίζουν αξίες υπό εξαφάνιση και έχουν μια ανεξήγητα ποιητική διάθεση (ακόμη και ο κάπως αόριστος τίτλος είναι εμπνευσμένος από ένα ποίημα της σημαντικής ιρανής ποιήτριας Φορού Φαροκζάντ που πέθανε πρόωρα σε τροχαίο πριν από 33 χρόνια).

Περί τα μέσα της δεκαετίας του 2000 ο Αμπάς Κιαροστάμι άρχισε να «δυτικοποιείται». Αφήνοντας πίσω του την πατρίδα του, το Ιράν, όπου σίγουρα έχει γυρίσει τις καλύτερες ταινίες του («Η γεύση του κερασιού», «Μέσα στους ελαιώνες»), πήγε στην Ευρώπη για να συν-σκηνοθετήσει το σπονδυλωτό «Tickets» (με τον Κεν Λόουτς και τον Ερμάνο Ολμι) και το «Γνήσιο αντίγραφο» («Copie conforme», Ιταλία/Γαλλία/Ιράν, 2010), μια ταινία βουτηγμένη στον ήλιο και στη μελαγχολική ομορφιά της φύσης της Τοσκάνης. Ο Κιαροστάμι σκηνοθετεί τη Γαλλίδα Ζιλιέτ Μπινός (βραβείο ερμηνείας στο Φεστιβάλ των Καννών 2010) και τον Βρετανό Γουίλιαμ Σίμελ σε ένα οδοιπορικό που ταυτοχρόνως μοιάζει με πολύ παράξενο παιχνίδι με τον χρόνο.

Μια γυναίκα (Μπινός) παρακολουθεί μαζί με τον γιο της τη διάλεξη ενός συγγραφέα (Σίμελ) για την Ιστορία της Τέχνης. Συστήνονται, κουβεντιάζουν. Μετά περπατούν παρέα. Επειτα μπαίνουν στο αυτοκίνητο της γυναίκας και φεύγουν μαζί. Συνομιλούν για τα πάντα. Για τον έρωτα, για τις σχέσεις, για τους ανθρώπους. Κάνουν στάσεις, τρώνε. Ωσπου κάποια στιγμή αρχίζεις να αναρωτιέσαι αν αυτή η περιήγηση στην Τοσκάνη γίνεται σε κανονικό χρόνο (την ώρα που τη βλέπουμε) ή είναι κάτι σαν μια διαδρομή μέσα στον χρόνο της ως τώρα ζωής των δύο αυτών ανθρώπων. Κάτι σαν ανασκόπηση όλης της σχέσης τους που μετριέται σε δεκαπέντε χρόνια. Φλερτ, έρωτας, αγάπη, σύμβαση, γκρίνια, καβγάς, απογοήτευση. Ολα τα στάδια ενός ζεύγους.

Τρυφερή και συνάμα αληθινή, η ταινία θυμίζει μια διασταύρωση από το «Ταξίδι στην Ιταλία» του Ρομπέρτο Ροσελίνι, τις «Σκηνές από έναν γάμο» του Ινγκμαρ Μπέργκμαν και το «Πριν το ηλιοβασίλεμα» του Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ, ενταγμένη στο ποιητικό περιβάλλον του ιρανού σκηνοθέτη.