«Η Ελλάδα άγγιξε το τέλειο!». Οι έπαινοι για τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας από τα διεθνή μέσα ενημέρωσης, τα οποία είχαν κρατήσει ιδιαίτερα επικριτική στάση στη διάρκεια της προετοιμασίας, φάνταζαν ανεπαρκείς να περιγράψουν το κατόρθωμα που συνεπήρε ολόκληρη τη χώρα τον Αύγουστο του 2004.
Η Ελλάδα άγγιξε το τέλειο στον αθλητισμό, στον πολιτισμό, στον εθελοντισμό, στη λειτουργία της πόλης, στη φιλοξενία, ήταν μια χώρα που κατέκτησε το δικαίωμα να συγκαταλέγεται στις πιο ανεπτυγμένες του κόσμου.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες διαρκούν μόνο δεκαπέντε ημέρες, τόσο κράτησε και η λάμψη της Αθήνας. Ο κόσμος εξακολουθούσε να κοιτάζει την Ελλάδα με θαυμασμό αλλά οι Ελληνες αποφάσισαν να καταστρέψουν ό,τι κατέκτησαν με μόχθο, σε πείσμα όλων.
Η ολυμπιακή κληρονομιά σπαταλήθηκε γρήγορα, η εθνική αυτοπεποίθηση χάθηκε, οι μνήμες του θριάμβου έσβησαν κάτω από τη βαριά κατηγορία ότι οι δαπανηροί Ολυμπιακοί Αγώνες ευθύνονται για την κρίση που ξέσπασε έξι χρόνια μετά.
Μια νέα μελέτη (The Oxford Olympics Study 2016) καταρρίπτει αυτή τη μυθολογία και εμφανίζει τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας ως τους Αγώνες με το χαμηλότερο κόστος συνολικά, ανά αθλητικό γεγονός και ανά αθλητή, άρα δεν μπορούν να ευθύνονται για τη διόγκωση του δημόσιου χρέους και για την οικονομική κατάρρευση της χώρας.
Η ψεύτικη εικόνα
Οι μύθοι, ωστόσο, πεθαίνουν δύσκολα. Η εικόνα της κατασπατάλησης δημοσίων πόρων συντηρήθηκε από τη ΝΔ, αλλά και από τον ΣΥΡΙΖΑ, και εξακολουθεί να εξάγεται στο εξωτερικό με αφορμή κάθε επόμενη διοργάνωση. Πριν από λίγες ημέρες, με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες στο Ρίο, η ιστοσελίδα «The Daily Beast» δημοσίευσε μια λίστα με τις πέντε χειρότερες διοργανώσεις όλων των εποχών, στην οποία η Αθήνα καταλαμβάνει την τέταρτη θέση, εξαιτίας του κόστους των Αγώνων που, όπως αναφέρει, συνέβαλαν στην οικονομική κρίση. «Ο προϋπολογισμός των 4,6 δισ. δολαρίων τριπλασιάστηκε, μια σπατάλη ύψους 60.000 δολαρίων για κάθε έλληνα πολίτη» επισημαίνεται στο άρθρο. Αυτά στο φόντο της διοργάνωσης του Ρίο, με τα εκατοντάδες προβλήματα σε υπηρεσίες, ασφάλεια και υποδομές και της αποκάλυψης του μέχρι σήμερα κρυμμένου μυστικού του μεγάλου κόστους των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου.
Ποιος θα υπερασπιστεί την Ελλάδα του 2004 όταν το ΠαΣοΚ που τη δημιούργησε την έχει απαρνηθεί; Οταν οι πρωτεργάτες της ολυμπιακής διοργάνωσης έχουν βαρεθεί να τους θυμούνται κάθε τέσσερα χρόνια για να εξιστορήσουν περασμένα μεγαλεία και προτιμούν τη σιωπή; Η ΝΔ λοιδορούσε τη διοργάνωση και κατήγγειλε τη «μεγάλη σπατάλη των 15-20 δισ. ευρώ». Ο ΣΥΡΙΖΑ δαιμονοποίησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες ως την πηγή όλων των σκανδάλων και της παρακμής. Ομως η έρευνα της Οξφόρδης καταμέτρησε το κόστος των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 σε 2,94 δισ. δολάρια, που είναι μικρότερο από το κόστος της Βαρκελώνης, της Ατλάντας, του Σίδνεϊ, του Πεκίνου, του Λονδίνου (που πραγματικά εκτροχιάστηκε) και του Ρίο. Η μελέτη έχει αναγάγει τα ποσά σε τιμές 2015 ώστε να είναι συγκρίσιμα και επικεντρώνεται στο κόστος των έργων που θεωρούνται υποχρεωτικά για τη διοργάνωση των Αγώνων. Εξαιρείται, επίσης, το κόστος των έργων που δρομολογήθηκαν από τις διοργανώτριες πόλεις για τη βελτίωση των υποδομών τους.
Τον Ιανουάριο του 2015 το ΙΟΒΕ δημοσίευσε μελέτη για «το αποτύπωμα των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην ελληνική οικονομία». Από την ανάλυση αυτή προκύπτει ότι οι δημόσιες δαπάνες για τους Αγώνες ήταν 4,1 δισ. ευρώ, αν ληφθούν υπόψη τα υποχρεωτικά ολυμπιακά έργα και οι δαπάνες για την ασφάλεια. Οι δαπάνες διαμορφώνονται στα 6,5 δισ. ευρώ, αν προστεθούν έργα που είχαν χαρακτηρισθεί ολυμπιακά χωρίς να είναι υποχρεωτικά για τους Αγώνες. Και σε αυτή την περίπτωση όμως δαπάνες ύψους 6,5 δισ. ευρώ αντιστοιχούν σε μόλις 1% των κρατικών δαπανών της αντίστοιχης περιόδου και σε λιγότερο από 2% του ακαθάριστου χρέους της γενικής κυβέρνησης στο τέλος του 2013.
Θετική επίδραση
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ «οι Αγώνες είχαν αισθητά θετική επίδραση στην οικονομική δραστηριότητα και στην απασχόληση», αν δεν είχαν γίνει «το επίπεδο του ΑΕΠ θα ήταν κατά 2,5% χαμηλότερο, ενώ η απασχόληση θα ήταν μειωμένη κατά περίπου 44.000 θέσεις εργασίας. Σημαντική ήταν και η αύξηση των τουριστών ως και το 2008, που η ανοδική πορεία ανακόπτεται λόγω της δυσμενούς διεθνούς οικονομικής συγκυρίας. Σε σύγκριση με την τετραετία 2000 – 2004, την περίοδο 2005 – 2009 ο αριθμός των επιπλέον τουριστών ξεπέρασε τα 14 εκατομμύρια αφήνοντας έσοδα ύψους 10,7 δισ. ευρώ ετησίως.
Από την πλευρά του δημοσιονομικού οφέλους, εκτιμάται ότι περίπου 1,5 δισ. ευρώ επέστρεψαν στα ταμεία του κράτους υπό τη μορφή άμεσων και έμμεσων φόρων και εργοδοτικών εισφορών. Αν μάλιστα ληφθεί υπόψη ότι στην κατηγορία κατασκευαστικά έργα, σε κάθε 1 ευρώ τα 0,38 επέτρεψαν στα δημόσια ταμεία, το παραπάνω ποσό φθάνει στα 2,9 δισ. ευρώ! «Το κυριότερο θετικό αποτέλεσμα των Ολυμπιακών Αγώνων στην ελληνική οικονομία πηγάζει κυρίως από τη θετική σηματοδότηση (signaling) που στέλνει η χώρα με την ανάληψη και την επιτυχημένη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων» επισημαίνει η μελέτη.
Η Ελλάδα ήταν η μικρότερη χώρα που διοργάνωσε ποτέ Ολυμπιακούς Αγώνες, ήταν η πρώτη φορά που αναλάμβανε μια τόσο σύνθετη διοργάνωση και, επιπροσθέτως, οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας ήταν οι πρώτοι που διοργανώθηκαν υπό το αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο της ΕΕ.
Τα λάθη της κυβέρνησης Καραμανλή
Αφήσαμε τις εγκαταστάσεις να σαπίσουν
Δεν είχαν οι Αγώνες της Αθήνας ένα σκοτεινό πρόσωπο; Η μελέτη της Οξφόρδης επισημαίνει ότι όλες οι ολυμπιακές διοργανώσεις υπερβαίνουν τον προϋπολογισμό τους επειδή η νομική δέσμευση που αναλαμβάνει η διοργανώτρια πόλη και χώρα ότι εγγυώνται την κάλυψη των επιπλέον εξόδων λειτουργεί σαν «λευκή επιταγή για υπέρβαση των δαπανών». Για την Αθήνα η υπέρβαση του αρχικού προϋπολογισμού υπολογίστηκε στο 49%. Στο Μόντρεαλ η υπέρβαση ήταν 720%, στη Βαρκελώνη 266%, στην Ατλάντα 151%, στο Σίδνεϊ 90%, στο Πεκίνο 2% (με την υποσημείωση ότι η Κίνα δεν φημίζεται για την αξιοπιστία των στοιχείων της), στο Λονδίνο 76% και στο Ρίο 51%. Κατά μέσο όρο η υπέρβαση δαπανών στους θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες υπολογίστηκε στο 176% του αρχικού προϋπολογισμού τους.
Στην Αθήνα πολλά από έργα που χρηματοδοτήθηκαν από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων «βαφτίστηκαν» ολυμπιακά, αλλά στην πραγματικότητα δεν ήταν. Γιατί έγινε αυτό; Οπως εξηγούν συντελεστές της προσπάθειας, για να κερδίσουν τα έργα από τη δυναμική των Αγώνων και να ολοκληρωθούν, μολονότι εκ των υστέρων αναγνωρίζουν ότι ίσως να ήταν τελικά μια λάθος προσέγγιση, καθώς δόθηκε η εντύπωση ότι τα Ολυμπιακά έργα ήταν πολύ περισσότερα. Η μεγαλύτερη αποτυχία των Αγώνων του 2004 ήταν η επιλογή της κυβέρνησης Καραμανλή να αφήσει τις ολυμπιακές εγκαταστάσεις να σαπίσουν, αντί να χαράξει μια στρατηγική αξιοποίησης της υλικής και άυλης κληρονομιάς των Αγώνων.
Σύμφωνα με το ΙΟΒΕ «η ελλιπής αξιοποίηση της ολυμπιακής κληρονομιάς μετά το πέρας των Αγώνων απομείωσε το ΑΕΠ μακροχρόνιας ισορροπίας της χώρας κατά περίπου 0,2%». Στη διάρκεια της προετοιμασίας, η διοίκηση απέδιδε καλύτερα, οι προθεσμίες ήταν σαφείς, η πόλη ανταποκρινόταν σε νέους κανόνες λειτουργίας, είχαν αναπτυχθεί συνέργειες αδιανόητες για την ελληνική πραγματικότητα, οι απαλλοτριώσεις κόστιζαν λιγότερο. Ολα χάθηκαν γρήγορα, η δυναμική της οικονομίας, η καλή εικόνα στο εξωτερικό, η ολοκλήρωση του ευρύτερου σχεδίου αστικής αναζωογόνησης της πρωτεύουσας, το κύμα των εθελοντών… Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν το πολιτικό άλλοθι για τα δημοσιονομικά προβλήματα, για το ξεπερασμένο και υπερβολικά κοστοβόρο Ασφαλιστικό (ο Τάσος Γιαννίτσης εκτιμά ότι τα 70 από τα 90 δισ. ευρώ επιβάρυνσης του δημόσιου χρέους στο διάστημα 2004-2009 αντιστοιχούν στο κακό ασφαλιστικό σύστημα) και εντέλει για το υπέρογκο δημόσιο χρέος.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
