Ποτίζοντας μικρόβια τις καλλιέργειες

Είναι γνωστή η ύπαρξη στα νοσοκομεία πολλών παθογόνων μικροβίων, ανθεκτικών σε πολλά αντιβιοτικά και σε υψηλές δόσεις. Νοσοκομειακές μολύνσεις από τέτοια μικρόβια προκαλούν εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους ετησίως.

Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών οδήγησε στα ανθεκτικά μικρόβια. Οταν ένα μικρόβιο γινόταν ανθεκτικό σε, π.χ., 1 χιλιοστογραμμάριο αντιβιοτικού, φαινόταν εύλογο να ανεβάσουν τη δόση στα 2 χιλιοστογραμμάρια. Τα βακτήρια γίνονταν ανθεκτικά και στα 2, κ.ο.κ. Το ίδιο συνέβαινε και σε νέα αντιβιοτικά που μπήκαν ως νέα όπλα.

Τα βακτήρια, δυστυχώς, αλλάζουν μεταξύ τους γονίδια. Ετσι, φτάσαμε σήμερα, κυρίως στα νοσοκομεία, να έχουμε τα σούπερ ανθεκτικά παθογόνα σε πολλά αντιβιοτικά, ακυρώνοντας ουσιαστικά με τον τρόπο αυτόν τη δυνατότητα αντιμετώπισής τους με τα συγκεκριμένα αντιβιοτικά. Εξ ου και οι εκατοντάδες χιλιάδες θάνατοι.

Με τα αποχετευτικά δίκτυα, σε περιπτώσεις που λύματα από τα νοσοκομεία –χωρίς προηγούμενη επεξεργασία –πέφτουν στην αποχέτευση, καταλήγουν μαζί με τα αστικά λύματα στον Βιολογικό της πόλης, όπου υφίστανται διάφορες βιολογικές και χημικές κατεργασίες προκειμένου: (α) διάφορα οργανικά συστατικά να μεταβολισθούν πριν πάνε σε ποτάμια, λίμνες, θάλασσες, όπου οδηγούσαν γρήγορα σε υπερτροφισμούς των εκεί οργανισμών, (β) τη χημική επεξεργασία τοξικών χημικών, όπως π.χ. ο μόλυβδος κ.ά. προκειμένου να κατακρημνισθούν από το νερό στη λάσπη του Βιολογικού. Στο τέλος, το νερό απαλλαγμένο από οργανικές και τοξικές ουσίες (όχι όμως από μικρόβια, αφού δεν απολυμαίνεται) καταλήγει σε ποτάμια, θάλασσες κ.ά.

Πρόσφατα όμως, ένεκα έλλειψης αρδευτικού νερού, φορτηγά με νερό Βιολογικών ποτίζουν οπωρώνες ελιάς, κήπους κ.ά. Σε πρόσφατο μάλιστα άρθρο είχα επισημάνει πως η πρακτική αυτή χρειάζεται προσοχή, σύνεση και φυσικά έλεγχο και παρακολούθηση. Ειδικά ως προς τα νοσοκομειακά μικρόβια που μπορεί να διασπείρει. Η επισήμανση έγινε με την ευκαιρία των μεταγονιδιωματικών εξελίξεων και των δυνατοτήτων ανάλυσης των λεγόμενων φιλικών προβιοτικών μικροβίων που κατά εκατοντάδες τρισεκατομμύρια συμβιώνουν στις ρίζες των φυτών, στο περιβάλλον έδαφος, αλλά και στο σώμα μας, το οποίο (σε στομάχι, στόμα, δέρμα κ.ά.) φιλοξενεί >300 τρισ. τέτοια φιλικά (προβιοτικά) μικρόβια έναντι μόνο 3 τρισ. ανθρώπινων κυττάρων! Δηλαδή έχουμε 100 φορές πιο πολλά συμβιωτικά μικρόβια απ’ ό,τι ανθρώπινα κύτταρα!

Το ίδιο και τα ζώα και φυτά. Γνωρίζοντας τα σούπερ ανθεκτικά νοσοκομειακά παθογόνα που πέφτουν στους Βιολογικούς, και την ευκολία ανταλλαγής και διασποράς γονιδίων μεταξύ διαφορετικών μικροβίων, εύλογα εγείρονταν ανησυχίες για τυχόν κατάκλιση των προβιοτικών μικροβίων με αντοχές και μέσω αυτών τη διασπορά ανθεκτικών μικροβίων παντού, σε φυτά, ζώα, και άνθρωπο. Διασπορά, δηλαδή, παντού ανθεκτικών και άρα δυσκολοεξόντωτων νοσοκομειακών λοιμώξεων.

Πριν καλά-καλά στεγνώσει η μελάνη εκείνης της επισήμανσης δημοσιεύθηκαν στο έγκυρο περιοδικό «Nature» αποτελέσματα τέτοιων μεταγονιδιωματικών αναλύσεων του συνόλου των μικροβίων (παθογόνων και φιλικών) από δείγματα του περιβάλλοντος (νερά, εδάφη, Βιολογικούς κ.λπ.), όπως και ανθρώπινων κοπράνων για τη μέτρηση των προβιοτικών μικροβίων του σώματος. Οι περιοχές που διαλέχτηκαν αφορούσαν αστικά ή περιαστικά περιβάλλοντα, και των κατοίκων, αλλά και απόμακρες, φτωχικές περιοχές του κόσμου σε πρωτόγονες σχεδόν καταστάσεις, όπου δηλαδή δεν έφτασε ακόμη η αστική ανάπτυξη (άρα δεν θα περίμενε κανείς να υπάρχουν τα σούπερ ανθεκτικά νοσοκομειακά βακτήρια των αστικών κέντρων). Η έρευνα διεξήχθη από πολλά αμερικανικά πανεπιστήμια μαζί με πανεπιστήμια φτωχότερων χωρών, όπως Σαλβαδόρ και Χιλής. Θυμίζω ότι σε τέτοιες φτωχές περιοχές ζει σήμερα περίπου το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Τα αποτελέσματα εντυπωσιακά. Ενεκα της σημασίας τους μάλιστα εμφανίστηκαν και στο εξώφυλλο του περιοδικού. Γονίδια συνδυασμένης αντοχής στα αντιβιοτικά, όπως των νοσοκομειακών λοιμώξεων έχουν περάσει παντού: σε άλλα βακτήρια του περιβάλλοντος, σε παθογόνα, αλλά και σε προβιοτικά. Βρέθηκαν ακόμη και στις φτωχικές, απόμακρες περιοχές χωρίς νοσοκομεία ή ευρεία χρήση αντιβιοτικών.

Οι ερευνητές επισημαίνουν ειδικά τις μεταφορές γονιδίων αντοχής μεταξύ μικροβίων που συμβαίνουν στα νερά Βιολογικών, που δέχονται νοσοκομειακά απόβλητα. Γι’ αυτό συνιστούν στενή παρακολούθηση αυτής της διασποράς. Στις κύριες πηγές διασκορπισμού, μάλιστα, πέραν των νοσοκομειακών αποβλήτων, εντάσσουν τις μεγάλες κτηνοτροφικές μονάδες, όπου επίσης η ευρεία χρήση αντιβιοτικών για προστασία αλλά και πάχυνση των ζώων τους οδηγεί στη δημιουργία των υπερανθεκτικών παθογόνων.