ΤΟ ΒΗΜΑ – The Project Syndicate
Eνα στρατιωτικό πραξικόπημα εναντίον μιας εκλεγμένης κυβέρνησης πυροδοτεί συνήθως πλημμύρα αναλύσεων για τη μελλοντική κατεύθυνση της χώρας μετά την ρήξη στη δημοκρατική διακυβέρνηση. Αλλά και τα αποτυχημένα πραξικοπήματα μπορεί να έχουν εξίσου σοβαρές συνέπειες. Η κακότεχνη προσπάθεια από στοιχεία του τουρκικού στρατού για την ανατροπή του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν την 15η Ιουλίου, θα έχει εκτεταμένες συνέπειες για τις εξωτερικές σχέσεις και τον περιφερειακό ρόλο της Τουρκίας. Προαναγγέλλει μια νέα και δύσκολη φάση στη σχέση Τουρκίας-ΗΠΑ, επειδή οι τουρκικές αρχές την συνέδεσαν με τον Φετουλάχ Γκιουλέν, τον ισλαμιστή ιεροκήρυκα που ζει εξόριστος κοντά στη Φιλαδέλφεια από το 1999, αλλά διατηρεί ομάδες οπαδών στην Τουρκία.
Η διαμονή του Γκιουλέν στην Πενσυλβάνια έχει αυξήσει τον αντι-αμερικανισμό στην Τουρκία. Το αποτυχημένο πραξικόπημα θα ενισχύσει αυτή την τάση. Οι ΗΠΑ θα υποστούν σημαντική πίεση να αναθεωρήσουν την στάση του laissez-faire απέναντι στον Γκιουλέν. Το πραξικόπημα έφερε μια νέα επιτακτική ανάγκη για την επίλυση αυτής της διαφοράς. Μια αποτυχία θα αποδυναμώσει τις προοπτικές συνεργασίας σε πολλά επίπεδα. Η αποτελεσματικότητα της κοινής πάλης ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος (ISIS), η οποία στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στις αεροπορικές επιδρομές από την αεροπορική βάση Ιντσιρλίκ στη νότια Τουρκία, σίγουρα θα απειληθεί.
Ευρύτερα, μια ρήξη ‘Αγκυρας – Ουάσιγκτον θα αποδυνάμωνε τη συνοχή του ΝΑΤΟ απέναντι στη Ρωσία, με την Τουρκία να επιδιώκει να προχωρήσει πέρα από το συγκρουσιακό πλαίσιο που καθορίστηκε κατά την πρόσφατη σύνοδο κορυφής της Συμμαχίας στη Βαρσοβία.
Οι συνέπειες του αποτυχημένου πραξικοπήματος είναι επίσης πιθανό να επηρεάσουν τη σχέση της Τουρκίας με την Ευρώπη. Τον Μάρτιο, η Τουρκία και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) συμφώνησαν σε μια φιλόδοξη δέσμη μέτρων με στόχο να ανακόψουν τη ροή των προσφύγων προς την Ευρώπη. Όμως, ενώ η συμφωνία έχει επιχειρησιακή επιτυχία, παραμένει πολιτικά ευάλωτη. Για την Τουρκία, το μεγαλύτερο έπαθλο ήταν η δέσμευση της ΕΕ για την άρση των περιορισμών στη βίζα για τους Τούρκους πολίτες που ταξιδεύουν στον χώρο Σένγκεν, μια κίνηση που είχε προγραμματιστεί για τον Ιούνιο. Αντ ‘αυτού, η απελευθέρωση των θεωρήσεων αναβλήθηκε μέχρι τον Οκτώβριο, λόγω της άρνησης της Τουρκίας να συμμορφωθεί με λίγους εναπομείναντες όρους.
Στο επίκεντρο του διπλωματικού αδιεξόδου είναι η απαίτηση της ΕΕ να τροποποιήσει η Τουρκία την αντιτρομοκρατική νομοθεσία της για να εξασφαλίσει ότι αντικατοπτρίζει καλύτερα τους κανόνες που καθορίζονται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ο στόχος είναι να περιοριστεί η εφαρμογή της νομοθεσίας μόνο στις πραγματικές υποθέσεις τρομοκρατίας και να αποτραπεί η χρήση της για τον περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης. Όμως, το μετά το πραξικόπημα περιβάλλον θα μειώσει την προθυμία της κυβέρνησης να τροποποιήσει το αντι-τρομοκρατικό πλαίσιο της Τουρκίας.
Ως αποτέλεσμα είναι πιθανή μια διπλωματική κρίση από τον Οκτώβριο, με την Τουρκία να υποστηρίζει ότι η ΕΕ απέτυχε να τηρήσει τις δεσμεύσεις της. Το σύνολο της συμφωνίας για τους πρόσφυγες, βάσει της οποίας η Τουρκία εξακολουθεί να φιλοξενεί περισσότερους από 2,8 εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία, θα μπορούσε να απειληθεί στη συνέχεια, με συνέπειες για τη ροή των αιτούντων άσυλο.
Ο κ.Sinan Ülgen είναι πρόεδρος του Κέντρου Οικονομικών και Εξωτερικών Πολιτικών Μελετών (EDAM) στην Κωνσταντινούπολη και επισκέπτης καθηγητής στο Carnegie Europe στις Βρυξέλλες.
