Σε μια χώρα που αρέσκεται να ζει με μύθους, οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις δεν θα μπορούσαν να εξαιρεθούν από το πέπλο συνωμοσιολογίας που συνήθως καλύπτει παρασκηνιακές διαβουλεύσεις και μυστικές συνομιλίες. Στην περίπτωση των σχέσεων του ΣΥΡΙΖΑ με τις Ηνωμένες Πολιτείες, το πρότυπο που έχει ακολουθηθεί είναι το ίδιο. Ηδη από το 2012 και μετά, όταν το κόμμα του Αλέξη Τσίπρα άρχισε να εδραιώνεται στην αξιωματική αντιπολίτευση, δεν ήταν λίγοι όσοι, πίσω από κλειστές πόρτες, επέμεναν ότι οι Αμερικανοί θα στηρίξουν τον ΣΥΡΙΖΑ ως δήθεν «πολιορκητικό κριό» κατά της γερμανικής λιτότητας.
Φυσικά ο ίδιος ο ΣΥΡΙΖΑ άφησε να καλλιεργείται αυτή η εντύπωση, που εδράζεται σε βάσεις σαθρές. Επεδίωξε μάλιστα να τη διευρύνει περισσότερο με κινήσεις επικοινωνιακού χαρακτήρα όπως π.χ. η συνομιλία του κ. Τσίπρα με τον πρώην πρόεδρο Μπιλ Κλίντον στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Νέα Υόρκη. Δυστυχώς όμως αυτό το στοίχημα έληξε άδοξα λόγω της εμφανούς έλλειψης προετοιμασίας…
Στην πρόσφατη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Βαρσοβία, ο Πρωθυπουργός συνάντησε για πρώτη φορά τον Μπαράκ Ομπάμα. «Ηταν μια επαγγελματική συνάντηση» σημειώνει άνθρωπος που ήταν παρών. Και πράγματι ο αμερικανός πρόεδρος, όταν η συζήτηση άγγιξε το Συριακό και ο κ. Τσίπρας αναφέρθηκε στην ανάγκη συνεργασίας με τη Ρωσία, γύρισε προς τον έλληνα πρωθυπουργό και του είπε: «Πες στον φίλο σου τον Πούτιν». Το διπλωματικό… καρφί δεν είχε πάντως συνέχεια.
Παρά δε τα όσα έγραψαν οι «Financial Times» περί διαφωνίας των δύο ανδρών στο δείπνο των ηγετών, όπου συζητήθηκαν οι σχέσεις ΝΑΤΟ – Ρωσίας, η πιο σκληρή γραμμή Ομπάμα δεν είχε στόχο τον έλληνα πρωθυπουργό. Αλλωστε ο κ. Τσίπρας δεν ήταν ο μόνος που κινήθηκε στη γραμμή της διατήρησης ανοιχτών διαύλων με τη Μόσχα. Το Βερολίνο και, ακόμη περισσότερο, το Παρίσι θέλουν να αποφύγουν την υπερβολική σκλήρυνση έναντι της Ρωσίας και ο κ. Ομπάμα θέλησε να… σφίξει τα λουριά.
Η πραγματικότητα των ελληνοαμερικανικών σχέσεων την εποχή ΣΥΡΙΖΑ είναι ωστόσο λιγότερο ρομαντική. Το νόημά της συμπυκνώνεται σε μία λέξη: σταθερότητα. Και αυτή αναλύεται σε τρεις πυλώνες: οικονομική, πολιτική και γεωπολιτική. Ο ρεαλισμός του Μπαράκ Ομπάμα δεν καθοδηγείται άλλωστε από συναισθηματισμούς και αυτό είχε την ευκαιρία να το διαπιστώσει ιδίοις όμμασι ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς. «Κατά βάση ο Ομπάμα είναι παγερός προς την Ελλάδα. Το βασικό ενδιαφέρον του ήταν η αποτροπή κατάρρευσης της ευρωζώνης και μη νομίζετε ότι τρέφουν κάποια ιδιαίτερη συμπάθεια προς την παρούσα κυβέρνηση. Ολα υποτάσσονται στην ανάγκη για σταθεροποίηση» τονίζει έμπειρος παρατηρητής των ελληνοαμερικανικών σχέσεων.
Ο Λιου «δίαυλος» με τον Τσίπρα
Ο «οικονομικός φάκελος», επί ΣΥΡΙΖΑ, ανατέθηκε εξ ολοκλήρου στον ικανότατο Τζακ Λιου. Ο ρόλος του υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ, ο οποίος κατά πάσα πιθανότητα θα βρεθεί πολύ σύντομα στη χώρα μας (ορισμένες πληροφορίες κάνουν λόγο ακόμη και για έλευσή του εντός των προσεχών ημερών), υπήρξε καταλυτικός. Ηδη μάλιστα από τις αρχές του 2015 η Ουάσιγκτον επεδίωξε να βολιδοσκοπήσει τις προθέσεις της νέας κυβέρνησης και το έργο ανέλαβε ο Ντάλιπ Σινγκ, τότε υφυπουργός Οικονομικών αρμόδιος για θέματα Ευρώπης, που ήρθε στην Ελλάδα. Οι Αμερικανοί ενδιαφέρονταν για την κατάσταση ρευστότητας της ελληνικής οικονομίας και δυστυχώς δεν εμπιστεύονταν τα στοιχεία που τους παρέχονταν…
Ηταν η εποχή που, άγνωστο με ποια εξουσιοδότηση και υπό ποία ακριβώς ιδιότητα, ο Τζέιμς Γκαλμπρέιθ, συνεργάτης του Γιάνη Βαρουφάκη, έστελνε ενημερωτικά e-mail στη Σάρα Μπλουμ Ράσκιν, αναπληρώτρια υπουργό Οικονομικών, «καρφώνοντας» παράλληλα τον αμερικανό πρέσβη στην Αθήνα Ντέιβιντ Πιρς ως μη συνεργάσιμο και υπερβολικά γραφειοκράτη. Ο κ. Γκάλμπρεϊθ είχε προφανώς ενοχληθεί από την υπόδειξη του κ. Σινγκ ότι η Αθήνα δεν μπορούσε να αποφύγει τη συνεννόηση με τους Ευρωπαίους και το Ταμείο… Ανθρωποι που είχαν τότε συναντηθεί με την αμερικανική αποστολή σημειώνουν ότι και μόνο από τη γλώσσα του σώματος δεν κρυβόταν η ενόχλησή τους για την κυβέρνηση Τσίπρα.
Ο κ. Λιου υπήρξε ο απευθείας δίαυλος με τον κ. Τσίπρα όταν ο έλληνας πρωθυπουργός ζητούσε τη διαμεσολάβηση της Ουάσιγκτον, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την εξεύρεση λύσης για να πληρωθούν τελικά τα 750 εκατ. ευρώ στο ΔΝΤ τον Μάιο του 2015. Την υπόθεση παρακολουθούσε από κοντά και η Καρολάιν Ατκινσον, πρώην στέλεχος του Ταμείου που είχε αναλάβει τον χειρισμό οικονομικών θεμάτων στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας του Λευκού Οίκου. Ηταν επίσης ο κ. Λιου που διαδραμάτισε καίριο ρόλο, με παρεμβάσεις τόσο προς το Ταμείο όσο και προς άλλους παίκτες, όπως ο γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ, για να αποφευχθεί το ιστορικό ατύχημα της εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη πέρυσι τέτοιες ημέρες. Οταν μάλιστα «ο κόμπος έφθασε στο χτένι» και η χώρα ατένιζε την άβυσσο, τη σκυτάλη ανέλαβε προσωπικά, όταν χρειάστηκε, η σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Σούζαν Ράις. Εκείνη ήταν που τα δραματικά 24ωρα μετά το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου 2015 έκανε πολλά από τα κρίσιμα τηλεφωνήματα σε ευρωπαίους ηγέτες.
Οι εκτιμήσεις των Αμερικανών
Από την άλλη πλευρά, η Ουάσιγκτον αναγνωρίζει ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ πέρασε μεταρρυθμίσεις που δύσκολα θα υιοθετούσε οποιαδήποτε άλλη ελληνική κυβέρνηση. Στην ψυχρή ανάλυση της αμερικανικής κυβέρνησης, αυτό είναι πολύ σημαντικό και από αυτή την άποψη η πρόσφατη επίσκεψη του υπουργού Επικρατείας Νίκου Παππά στην Ουάσιγκτον πήγε καλά. Σύμφωνα με την ίδια ανάλυση, η υποταγή του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα συστημικό πλαίσιο θα μπορούσε να διαμορφώσει έναν νέο δικομματισμό, όπως αυτός που κυριάρχησε μεταπολιτευτικά. Ισως βέβαια τα κυβερνητικά σχέδια για απλή αναλογική να διαλύσουν τέτοιες ελπίδες…
Το γεωπολιτικό παιχνίδι, ο Ξηρός, η Σούδα και η Αγκυρα
Το γεωπολιτικό παιχνίδι, ο Ξηρός, η Σούδα και η Αγκυρα
Το άκομψο φλερτ της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ με τη Μόσχα, σε μία περίοδο που επικρατούσε χαμηλό βαρομετρικό στις σχέσεις Δύσης – Ρωσίας, δεν έχει ξεχαστεί στην Ουάσιγκτον. Η κυβέρνηση Ομπάμα δέχθηκε πιέσεις στο Κογκρέσο για τη θετική στάση απέναντι στην Αθήνα, ενώ η κυβέρνηση «φλέρταρε» με τον ρωσικό παράγοντα και το άνοιγμα σε… νέες θάλασσες. Αν προσθέσει κανείς και τη… ρουκέτα που «εκτοξεύθηκε» όταν η κυβέρνηση προσπάθησε την άνοιξη του 2015 να περάσει νομοθεσία που θα επέτρεπε την αποφυλάκιση του Σάββα Ξηρού (ενώ μάλιστα ο υπουργός Νίκος Κοτζιάς μετέβαινε στις ΗΠΑ), κατανοεί γιατί υπήρχε επιβάρυνση της ατμόσφαιρας. Η υπόθεση Ξηρού υποχρέωσε ακόμη και τον κατά τα άλλα «αλλεργικό» στα μέσα ενημέρωσης Ντέιβιντ Πιρς να κάνει επίσημες δηλώσεις στην πρεσβεία, μπροστά από την πλακέτα με τους δολοφονηθέντες από τη «17 Νοέμβρη» Αμερικανούς.
Μετά όμως από το Μνημόνιο του περασμένου Ιουλίου και την αμερικανική παρέμβαση προς εξεύρεση λύσης, η κυβέρνηση αναδιπλώθηκε εμφανώς, με οφθαλμοφανέστερη αλλαγή την πλήρη προσαρμογή της στο ενεργειακό δόγμα της Δύσης. Οποιες δεύτερες σκέψεις υπήρχαν για τον αγωγό φυσικού αερίου ΤΑΡ παραμερίστηκαν, ενώ επιταχύνθηκαν οι διαδικασίες για τον ελληνοβουλγαρικό αγωγό IGB.
Πολύ ισχυρή φωνή στο ζήτημα των σχέσεων με την Ελλάδα έχει η υφυπουργός Εξωτερικών, αρμόδια για θέματα Ευρώπης και Ευρασίας Βικτόρια Νούλαντ (και για τους φίλους της, απλώς Τόρια…). Εμπειρη διπλωμάτης και σκληρή έναντι της Ρωσίας, η κυρία Νούλαντ φέρεται να είναι αυτή που επέλεξε ως διάδοχο του κ. Πιρς στην Αθήνα τον Τζέφρι Πάιατ, που προηγουμένως ήταν πρέσβης των ΗΠΑ στο Κίεβο. Η αμερικανίδα διπλωμάτης δεν μπορεί να θεωρείται πολύ θερμή απέναντι στην Αθήνα και σε σειρά θεμάτων, όπως π.χ. στο Σκοπιανό, δεν παύει να εκφράζει την ενόχλησή της για την ελληνική στάση. Γνωρίζει άλλωστε πολύ καλά το θέμα αυτό από την εποχή που υπηρετούσε ως Μόνιμη Αντιπρόσωπος των Ηνωμένων Πολιτειών στο ΝΑΤΟ (επί προεδρίας Τζορτζ Μπους), την περίοδο πριν και μετά τη Σύνοδο Κορυφής του Βουκουρεστίου.
Ωστόσο, καθώς η «γεωπολιτική γειτονιά» της Ελλάδος βράζει, οι Αμερικανοί δεν έχουν την πολυτέλεια μιας ασταθούς χώρας στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ ούτε μιας χώρας που θα αγνοεί τις ισορροπίες αναζητώντας… αντίβαρα. Η βάση της Σούδας είναι απαραίτητη στους αμερικανικούς σχεδιασμούς, όπως επίσης και η εποικοδομητική στάση που αναμένουν από την Αθήνα σε μία λύση του Κυπριακού. Παράλληλα, η Ουάσιγκτον «είδε» στην προσφυγική κρίση την ευκαιρία να έλθει το ΝΑΤΟ στο Αιγαίο, με την επιχείρηση στο αρχιπέλαγος να αποτελεί τον «δοκιμαστικό σωλήνα» της νέας στρατηγικής της Συμμαχίας στη Μεσόγειο. Η συναίνεση της κυβέρνησης στην έλευση της Συμμαχίας υπήρξε χαρακτηριστικά εύκολη.
Βέβαια, οι Αμερικανοί ήξεραν ότι η αποστολή στο Αιγαίο θα μπορούσε να τροφοδοτήσει τις εντάσεις μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας. Γνώριζαν επίσης ότι η Τουρκία δεν είναι παίκτης εμπιστοσύνης, αλλά δεν μπορούσαν να διακινδυνεύσουν ανάφλεξη των εντάσεων στην περιοχή. Οταν οι τουρκικές προκλήσεις στις Οινούσσες προκάλεσαν τον εκνευρισμό της Αθήνας, η Ουάσιγκτον έστειλε σε μυστική αποστολή στην ελληνική πρωτεύουσα την Αμάντα Σλόουτ, βοηθό υφυπουργό για θέματα Ευρώπης και στενή συνεργάτιδα της κυρίας Νούλαντ, για να ακούσει τις ελληνικές θέσεις και να κατευνάσει τις ανησυχίες. Αποφασίστηκε επίσης η ενεργός συμμετοχή των Αμερικανών με πλοίο στη νατοϊκή επιχείρηση για να σταλεί σήμα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες τη στηρίζουν.
Οι Αμερικανοί θα επιθυμούσαν επίσης να προχωρήσει η στάθμευση μη επανδρωμένων αεροσκαφών (drones) σε ελληνικό έδαφος (Κρήτη). Παράγοντες με γνώση σημειώνουν ότι η κυβέρνηση, παρά το «αριστερό πρόσημο», δεν είναι αρνητική και αναζητούνται λύσεις. Ισως να είχαν προχωρήσει περισσότερο αν οι σχέσεις με τον Πάνο Καμμένο ήταν καλύτερες. Το γεγονός ότι ο υπουργός Εθνικής Αμυνας επισκέφθηκε δύο φορές την Ουάσιγκτον και δεν συναντήθηκε με τον αμερικανό ομόλογό του Αστον Κάρτερ είναι δηλωτικό του κλίματος (παλαιότερες δηλώσεις του υπουργού σχετικά με τη Ρωσία είχαν προκαλέσει σφοδρότατη ενόχληση), παρά τη θετική στάση που ο κ. Καμμένος τήρησε για τη νατοϊκή αποστολή στο Αιγαίο.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
