Εμπειρος, σκεπτόμενος, διακριτικός: ο Στέλιος Μάινας ανήκει σε μια γενιά καλλιτεχνών που προβληματίζονται, αντιδρούν, παίρνουν θέση –με τον δικό του τρόπο. Μέσα από τον ρόλο του Κρέοντα, στην «Αντιγόνη» του Ζαν Ανούιγ που σκηνοθετεί η Ελένη Ευθυμίου για το Φεστιβάλ Αθηνών, ο γνωστός ηθοποιός εκφράζει τις απόψεις του.
Ποιος είναι ο Κρέων του Ανούιγ που ερμηνεύετε;
«Είναι ένας διαχειριστής της εξουσίας που πάει με τα νερά του κόσμου. Ως ηθοποιός έχω υποχρέωση να βρω τα ψήγματα του ρόλου που θα μου δώσουν το ελατήριο για να τον ισχυροποιήσω. Ο Κρέων είναι ένας μέσος άνθρωπος που υπερασπίζεται την πόλη του και φτάνει στο σημείο να θυσιάσει ακόμα και το ίδιο του το παιδί».
Εχουμε σήμερα Κρέοντες και Αντιγόνες;
«Μικρούς Κρέοντες και μικρές Αντιγόνες –υπάρχουν παντού, εν σπέρματι. Οχι όμως στο μέγεθος της τραγωδίας. Κι αν οι Κρέοντες είναι πολλοί, οι Αντιγόνες λιγοστεύουν».
Ποιο είναι το κίνητρο αυτής της Αντιγόνης;
«Μια προσωπική αίσθηση καθήκοντος και αυτολύτρωσης. Κι αυτό είναι που δεν κατανοεί ο Κρέων. Η Αντιγόνη ό,τι κάνει δεν το κάνει για να το πει ή να το διαφημίσει. Αυτές ήταν πράξεις γενναιότητας και αυτοθυσίας άλλων εποχών».
Οι εποχές γεννάνε τους ανθρώπους;
«Οχι. Οι άνθρωποι γεννάνε τις εποχές. Ολοι έχουμε σπέρματα από τους πατεράδες και τους παππούδες μας, αλλά είμαστε τρομαγμένοι. Ο τρόμος σε συνέχειες είναι ο χειρότερος σύμβουλος γιατί μας κάνει να γινόμαστε όλο και πιο άτολμοι, πιο φοβισμένοι. Είναι ο χειρότερος εχθρός μας».
Πώς φτάσαμε ως εδώ;
«Δημιουργήθηκε μια μεσαία τάξη, πιο ισχυρή, που ανέτρεψε τα παγκόσμια δεδομένα. Διότι μεσαία τάξη έχει δημιουργηθεί την τελευταία εικοσαετία και στον Τρίτο Κόσμο. Οταν η Κίνα δημιουργεί τον μέσο Κινέζο, είναι σαφές ότι θα συμπιεστεί το κέρδος του μέσου Ευρωπαίου και του μέσου Αμερικάνου, και μαζί συμπιέζει την ελπίδα για κάτι καλύτερο».
Δεν ήρθαν καλύτερες μέρες με την πρώτη φορά Αριστερά;
«Οταν είσαι στριμωγμένος στον τοίχο, όταν δεν έχεις πολλές εναλλακτικές, προσπαθείς να πιαστείς εκεί όπου πιστεύεις πως υπάρχει ελπίδα κι έτσι πας στην πρώτη ευκαιρία που νομίζεις ότι βρήκες. Αυτό που έκανε ο Ελληνας και ψήφισε πρώτη φορά Αριστερά είναι, συνειδησιακά, ένα πολύ μεγάλο άλμα. Γιατί παραδοσιακά ήταν ψηφοφόρος του μεσαίου χώρου».
Αλλαξε δηλαδή ο Ελληνας;
«Οχι, δεν έγινε ξαφνικά ριζοσπαστικός. Ηταν και παραμένει του μεσαίου χώρου. Εδωσε όμως μια ευκαιρία στον εαυτό του να αλλάξει έχοντας την ελπίδα ότι θα αλλάξει για κάτι καλύτερο. Εχω την αίσθηση πως όταν αποδομηθεί αυτή του η ελπίδα θα γυρίσει και πάλι στον μεσαίο χώρο, πλην των φαινομένων εθνικισμού και ακρότητας, που βλέπουμε σε όλη την Ευρώπη».
Εχει ταβάνι η Ακρα Δεξιά; Εχουμε και το παράδειγμα της Γαλλίας…
«Ναι, έχει. Αλλά μην ξεχνάμε ότι η Γαλλία είναι η πρώτη δημοκρατική χώρα στην Ευρώπη που τηρεί τους θεσμούς και τους αναπτύσσει από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά. Πιο δημοκρατική χώρα από τη Γαλλία δεν υπάρχει στην Ευρώπη. Είναι στο DNA του λαού της. Το φαινόμενο Λεπέν είναι το φαινόμενο μιας ευρωπαϊκής αντίδρασης, όπως και το φαινόμενο Brexit. Το Brexit είναι αδελφός του γαλλικού εθνικισμού, χωρίς καμία σχέση με τα δικά μας».
Πού αποδίδετε το Brexit;
«Στην εκδίκηση των παλαιότερων γενεών απέναντι στους νεότερους. Δεν έχει ξαναγίνει αυτό. Οι ηλικιωμένοι εκδικούνται τα παιδιά και τα εγγόνια τους, συνειδητά. Είναι σαν να τους λένε ότι δεν θα σας αφήσουμε να ζήσετε. Κάτι ανάλογο με αυτό της Αντιγόνης του Ανούιγ».
Βρίσκετε κοινά στοιχεία;
«Θα σας πω κάτι. Την επομένη του Brexit βλέπω τον Κάμερον να βγαίνει από το γραφείο του και να λέει: «Δεν θα κυβερνήσω εγώ αυτό το καράβι. Αυτό το καράβι έτσι όπως το πάτε για τα βράχια, να πάει να το ρίξει άλλος, όχι εγώ». Ναι, κάτι αντίστοιχο λέει ο Κρέων: «Κάποιοι επιτέλους πρέπει να κυβερνούν το καράβι, κάποιοι επιτέλους πρέπει να λένε Ναι, μπροστά στα Οχι της Αντιγόνης. Γιατί πρέπει να κυβερνηθεί ένα καράβι που είναι ακυβέρνητο κι έχουν σπάσει τα κατάρτια του κι έχουν σκιστεί τα πανιά του».
Ετσι όμως ψήφισε ο λαός…
«Δεν είναι πάντα «ο σοφός λαός» ή μάλλον δεν είναι πάντα στη σωστή στιγμή του ο λαός. Δεν είναι πάντα ψύχραιμος ούτε θα έπρεπε ποτέ να είναι εκδικητική η ψήφος του».
Και το κοινό μπορεί να κάνει λάθος;
«Φυσικά. Αν το πετύχεις σε έκρηξη θυμού, μπορεί να κάνει λάθος. Τι είναι το κοινό; Μια συλλογικότητα που αντιπροσωπεύει και εκφράζει τη μονάδα. Είναι τόσο εύκολο σήμερα να χάσεις τον μπούσουλα με όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Εύκολα μπορεί να στραφούμε στο λάθος και να το επιλέξουμε. Ευτυχώς, ως έθνος, διαθέτουμε διανοητές όπως ο Καστοριάδης. Δίνει έναν καταπληκτικό ορισμό για το τι είναι ο ηγέτης».
Ποιος είναι αυτός ο ορισμός;
«Λέει λοιπόν ο Καστοριάδης ότι ηγέτης είναι αυτός που έχει το προσόν να εκφράζει αυθόρμητα αυτό που θέλει να πει ο περισσότερος κόσμος. Αυθόρμητα όμως, όχι από υπολογισμό ούτε από την άποψη του τι θέλει ο κόσμος. Είναι σημαντικό το «θέλω» του ηγέτη να ταυτίζεται με το «θέλω» που έχει στο βάθος του μυαλού του ο λαός και που φοβάται να το πει. Υπάρχει ένα πεδίο αγνότητας μέσα σε όλους μας κι όποιος καταφέρνει να το επικοινωνήσει, τότε ναι, είναι ηγέτης».
Ποια είναι η ματιά της παράστασης;
«Aν κι αυτό αφορά τη σκηνοθέτρια, ένα νέο, ταλαντούχο κορίτσι, την Ελένη Ευθυμίου, ωστόσο μπορώ να πω ότι η ματιά της παράστασης είναι πως οι γηραιότεροι θυσιάζουν τους νεότερους στον βωμό της προσωπικής τους ύπαρξης. Κάποια στιγμή πρέπει να πάρουν τη σκυτάλη οι νεότεροι. Οχι γιατί εμείς δεν έχουμε τις δυνάμεις, αλλά γιατί αυτή είναι η τάξη των πραγμάτων. Κάθε γενιά πρέπει να παίρνει την ευθύνη της».
Σκοτώνουν τα άλογα όταν γεράσουν δηλαδή;
«Οχι, οι νέοι δεν πρέπει να πετάνε στα σκουπίδια τους παλαιότερους. Σήμερα υπάρχει μια νεολαγνεία. Η νεότητα δεν είναι μόνο βιολογική. Θα ήταν φασιστικό να πούμε πως ό,τι νέο είναι καλό και θετικό».
Σοφοκλής και Ανούιγ.
«Ο Κρέων του Ανούιγ είναι ένας εκτελεστής της εξουσίας. «Εγώ κάνω ένα επάγγελμα καθημερινό και διόλου διασκεδαστικό. Δεν είναι περιπέτεια το επάγγελμά μου» λέει. Στην πρωτότυπη τραγωδία, ο Σοφοκλής δημιουργεί δύο πόλους, χωρίς να συμφωνεί με κανέναν από τους δύο, και μιλάει για τον άνθρωπο εκείνο που βάζει το συμφέρον της πόλης πάνω από το δικό του. Ο Σοφοκλής διερευνά την έννοια της πόλης μέσα από δύο χαρακτήρες. Ο ένας είναι ο υψίπολις και ο άλλος είναι ο άπολις. Αν πρέπει να ακολουθούμε πιστά τον νόμο ή αν η ηθική είναι πέραν του νόμου. Και οι δύο παραβαίνουν έναν μεγάλο ηθικό νόμο που αφορά την πόλη και την οικογένεια. Γιατί χωρίς οικογένεια δεν μπορεί να υπάρξει πόλη. Σύμφωνα με τον Χέγκελ όταν πεθάνει ένας άνθρωπος δεν ανήκει πλέον στον κράτος αλλά στην οικογένειά του και υπό αυτό το σκεπτικό η Αντιγόνη δικαιούται να θάψει τον αδελφό της».
πότε & πού:
Θέατρο Ρεξ – Σκηνή Κοτοπούλη, 21-22 Ιουλίου (στις 21.00).
H TAYTOTHTA THΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Μετάφραση: Στρατής Πασχάλης.
Σκηνοθεσία και μουσική: Ελένη Ευθυμίου.
Παίζουν: Βασιλική Τρουφάκου, Στέλιος Μάινας, Ανέζα Παπαδοπούλου, Ερρίκος Λίτσης, Ιωάννα Μαυρέα, Φαίδων Καστρής, Γιώργος Φριντζήλας, Ερρίκος Μηλιάρης, Νίκος Ντάλλας, Μαίρη Λιαμή.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
