«Ηλεκτροθεραπεία» αναστρέφει μερικώς την τύφλωση

Η απώλεια της όρασης που μπορεί να οφείλεται σε γλαύκωμα ή σε βλάβη του οπτικού νεύρου θεωρείται γενικώς μη αναστρέψιμη. Και όμως τώρα μια τυχαιοποιημένη πολυκεντρική κλινική δοκιμή δείχνει ότι μπορεί να επιτευχθεί βελτίωση της όρασης σε μερικώς τυφλούς ασθενείς ύστερα από υποβολή τους σε μη παρεμβατική ηλεκτρική διέγερση στην περιοχή των ματιών. Οι ασθενείς ανέφεραν μάλιστα βελτίωση στην ποιότητα ζωής τους σε ό,τι αφορούσε την οξύτητα της όρασης, το διάβασμα, την κινητικότητα και τον προσανατολισμό.

Οπως αναφέρεται στην επιθεώρηση PLOS ONE, η θεραπεία ACS (alternating current stimulation, διέγερση με εναλλασσόμενο ρεύμα) είναι ασφαλής και αποτελεσματική στη μερική αποκατάσταση της όρασης ύστερα από βλάβη του οπτικού νεύρου. «Η ACS πιθανότατα τροποποιεί την πλαστικότητα του εγκεφάλου και επανασυγχρονίζει εγκεφαλικά δίκτυα τα οποία είχαν αποσυγχρονιστεί εξαιτίας της απώλειας όρασης. Η κλινική δοκιμή μας είναι η πρώτη μεγάλου εύρους πολυκεντρική κλινική δοκιμή στο πεδίο της μη επεμβατικής τροποποίησης του εγκεφάλου με χρήση ηλεκτρικού ρεύματος και μαρτυρεί ότι τα οπτικά πεδία μπορούν να βελτιωθούν με έναν κλινικά σημαντικό τρόπο» σχολίασε ο επικεφαλής της δοκιμής Μπέρναρντ Σάμπελ από το Ινστιτούτο Ιατρικής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Οτο Φον Γκέρικε του Μαγδεβούργου στη Γερμανία. Στη δοκιμή που διεξήχθη σε τρία γερμανικά κέντρα (Πανεπιστήμιο του Γκέτιγκεν, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Σαριτέ του Βερολίνου και Πανεπιστήμιο του Μαγδεβούργου) συμμετείχαν 82 ασθενείς –οι 33 εξ αυτών εμφάνιζαν σοβαρά προβλήματα στην όραση εξαιτίας γλαυκώματος ενώ οι 32 εξαιτίας ισχαιμικής οπτικής νευροπάθειας η οποία οφειλόταν σε φλεγμονή, σε συμπίεση του οπτικού νεύρου (λόγω όγκων ή ενδοκρανιακής αιμορραγίας), σε συγγενείς ανωμαλίες ή σε κληρονομική οπτική νευροπάθεια Leber. Οι υπόλοιποι ασθενείς παρουσίαζαν ατροφία του οπτικού νεύρου εξαιτίας περισσότερων του ενός αιτίων.

Οι ασθενείς χωρίστηκαν σε δύο ομάδες. Η πρώτη ομάδα περιελάμβανε 45 άτομα που υποβλήθηκαν σε συνολικά 10 εφαρμογές της θεραπείας ACS επί 50 λεπτά τη φορά για μια περίοδο περίπου δύο εβδομάδων. Η δεύτερη ομάδα περιελάμβανε 37 ασθενείς οι οποίοι υποβλήθηκαν σε εικονική ηλεκτρική διέγερση (για την ακρίβεια, στους συγκεκριμένους ασθενείς ακολουθήθηκε ένα πρωτόκολλο εφαρμογής ελάχιστης διέγερσης). Η θεραπεία ACS εφαρμόστηκε με ηλεκτρόδια στο δέρμα κοντά στα μάτια. Η όραση των ασθενών ελέγχθηκε πριν από την έναρξη της θεραπείας και 48 ώρες μετά την ολοκλήρωσή της, ενώ έγινε και ένας επανέλεγχος δύο μήνες αργότερα προκειμένου να φανεί αν υπήρχαν μακροπρόθεσμες αλλαγές.

Οπως προέκυψε, οι ασθενείς που έλαβαν την ACS εμφάνισαν σημαντικά μεγαλύτερη βελτίωση στην αντίληψη αντικειμένων σε ολόκληρο το οπτικό πεδίο σε σύγκριση με όσους έλαβαν εικονική θεραπεία. Συγκεκριμένα, όταν μετρήθηκε το οπτικό πεδίο, παρατηρήθηκε βελτίωση της τάξεως του 24% στην ομάδα της ηλεκτρικής διέγερσης σε σύγκριση με βελτίωση της τάξεως του 2,5% στην ομάδα της εικονικής θεραπείας. Μάλιστα τα οφέλη της ηλεκτρικής διέγερσης αποδείχθηκε ότι παρέμεναν σταθερά δύο μήνες αργότερα, καθώς η ομάδα της ACS παρουσίασε 25% βελτίωση στο οπτικό πεδίο, ενώ στην ομάδα της εικονικής θεραπείας η βελτίωση ήταν αμελητέα (μόλις 0,28%). Καθ’ όλη τη διάρκεια της δοκιμής τηρήθηκαν αυστηρά μέτρα ασφαλείας ενώ η ένταση του ηλεκτρικού ρεύματος που χρησιμοποιήθηκε αξιολογήθηκε με χρήση εξελιγμένων μοντέλων προσομοίωσης σε υπολογιστή. Κανένας από τους συμμετέχοντες δεν ανέφερε δυσφορία κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, ενώ σε σπάνιες περιπτώσεις αναφέρθηκαν παροδική ζάλη και ήπιοι πονοκέφαλοι μετά την εφαρμογή της.

Τα νέα αυτά ευρήματα έρχονται να προστεθούν σε εκείνα μικρότερου εύρους μελετών οι οποίες διερευνούσαν την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της «ηλεκτρικής» θεραπείας. Εκείνες οι μελέτες είχαν αποκαλύψει ότι για την αποκατάσταση της όρασης είναι ζωτικής σημασίας η ύπαρξη καλά συγχρονισμένων δυναμικών λειτουργικών εγκεφαλικών δικτύων. Παρότι η απώλεια της όρασης οδηγεί σε αποσυγχρονισμό των νευρικών δικτύων, η θεραπεία ACS δείχνει ότι επανασυγχρονίζει αυτά τα δίκτυα «πυροβολώντας» ρυθμικά τα γαγγλιακά κύτταρα του αμφιβληστροειδούς. Ο δρ Σάμπελ προσέθεσε πως «παρότι απαιτούνται και άλλες μελέτες οι οποίες θα εξερευνήσουν περαιτέρω τους μηχανισμούς δράσης της ACS, τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι η θεραπεία μπορεί να αποκαταστήσει μερικώς την όραση σε άτομα που την έχουν χάσει εξαιτίας βλάβης του οπτικού νεύρου».