Ο κήπος με τα αγάλματα

Ο Ηρακλής, το επιβλητικό άγαλμα από το ναυάγιο των Αντικυθήρων, στηρίζεται πάνω στο ρόπαλό του και είναι καλυμμένος από τη λεοντή. Είναι ακέφαλος, αλλά έστω κι έτσι, μοιάζει να ρεμβάζει στον κήπο και στο μικρό μονοπάτι που απλώνεται μπροστά του πλαισιωμένο από θάμνους, πολύχρωμους βολβούς, αρωματικά, φαρμακευτικά και διακοσμητικά φυτά και οδηγεί στο καφέ του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Μικρά δρομάκια ανάμεσά τους επιτρέπουν στον κόσμο να περπατάει και να παρατηρεί τους θάμνους, τα δέντρα, τα λουλούδια και τις βοτανικές ταμπέλες που τη συνοδεύουν. Δεν είναι υπερβολή να πει κανείς ότι ο ανανεωμένος κήπος του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, ο οποίος άνοιξε στις 17 Ιουνίου, είναι μια όαση.

Μινιόν, όπως και το αίθριο του επιβλητικού κτιρίου επί της οδού Πατησίων, αλλά μια ευχάριστη, ανακουφιστική νότα ομορφιάς στην καρδιά της απαξιωμένης πόλης. Η ανάπλαση του μικρού αυτού κήπου των 250 τ.μ., που είχε φυτευτεί μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έγινε και με αφορμή τη συμπλήρωση των 150 χρόνων από τη θεμελίωση του μουσείου με τη χορηγία της ιαπωνικής πολυεθνικής εταιρείας JTI (Japan Tobacco International), όπως επίσης και η τριετής συντήρησή του.

Το πράσινο των αρχαίων

Ο σχεδιασμός και η ανανέωσή του έγινε από την εταιρεία αρχιτεκτονικής τοπίου Ecoscapes, με επικεφαλής τον βιολόγο και δρα Βοτανικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Αντώνη Σκορδίλη. «Εγιναν κάποιες γεωμετρικές φυτεύσεις που ακολουθούν τον κλασικό τρόπο φύτευσης των κτιρίων που είχαν κατασκευαστεί την περίοδο 1850-1900. Παράλληλα, θάμνοι και βολβοί φυτεύτηκαν σε πιο ελεύθερη διάταξη για να παραπέμπουν σε έναν ελεύθερο κήπο. Θέλαμε να είναι διακριτικές οι παρεμβάσεις και να μην αποπειρώνται να επισκιάσουν τον περιβάλλοντα χώρο με τα αγάλματα». Οι ελιές και τα πεύκα καθαρίστηκαν και κλαδεύτηκαν, οι ξεχαρβαλωμένες πλάκες του μονοπατιού που οδηγούν στο άγαλμα του Ηρακλή ξηλώθηκαν, καθαρίστηκαν και επανατοποθετήθηκαν. 700 περίπου φυτά από 50 είδη φυτεύτηκαν και μικρά μονοπάτια χαράκτηκαν ανάμεσά τους από stabilized earth (πατημένη γη), ένα υλικό από τριμμένο κεραμίδι το οποίο είναι σκληρό όσο περίπου και το τσιμέντο αλλά σε θέση να απορροφά νερό και να κρατά την υγρασία του εδάφους ώστε να συμβάλλει στο πότισμα των φυτών ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει στον επισκέπτη να περπατά σε αυτό χωρίς να λασπώνεται, ακόμη και όταν βρέχει.

Ενας κήπος οικολογικός, ο οποίος ωστόσο αποσκοπεί πρωτίστως να αναδείξει «την ελληνική χλωρίδα, την ίδια που έβλεπαν οι αρχαίοι Ελληνες και έπαιξε μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη του πολιτισμού μας και καταγράφηκε από την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία» εξηγεί ο κ. Σκορδίλης. «Οι αρχαίοι την είχαν θεοποιήσει και σχεδόν κάθε ένα από τα φυτά συνοδεύεται από έναν μύθο».

Τα παρτέρια των μύθων

Σε έξι μικρά θεματικά παρτέρια του αιθρίου αναδεικνύονται αυτές οι σχέσεις. Συγκεκριμένα, για το κρινάκι της θάλασσας, το δίκταμο, τη μυρτιά, το νούφαρο, τον ίταμο και τη λυγαριά χάρη σε ισάριθμους σελιδοδείκτες που διατίθενται στο κοινό. Μαθαίνουμε, για παράδειγμα, ότι η θεά προστάτιδα του γάμου, Ηρα, γεννήθηκε κάτω από έναν θάμνο λυγαριάς. Εκτοτε οι γυναίκες στις νυχτερινές τελετές προς τιμήν της Δήμητρας ξάπλωναν πάνω σε κλαδιά λυγαριάς για να προστατέψουν την αγνότητά τους. Τα ευλύγιστα κλωνάρια της λυγαριάς, εκτός από την καλαθοπλεκτική, χρησιμοποιούνταν ως «δεσμοί». Οταν ο Προμηθέας απελευθερώθηκε από τον Κένταυρο Χείρων, στεφανώθηκε με κλαδιά λυγαριάς για να θυμάται τα δεσμά του.

Σημειωτέον, κάθε τέσσερις μήνες θα φυτεύονται στα παρτέρια εποχικά βότανα και θάμνοι προκειμένου να παραμένει ο κήπος ολάνθιστος και καταπράσινος καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. «Θα είναι ένας κήπος τεσσάρων εποχών. Είναι πολύ σημαντικό ότι συνδέεται ο κήπος με το ίδιο το μουσείο καθώς και με την προσθήκη άλλων δράσεων, είτε μουσικών εκδηλώσεων, είτε σύγχρονων εικαστικών εκθέσεων, θα μπορούμε να δίνουμε μια πιο ολοκληρωμένη εμπειρία στους επισκέπτες μας» λέει η διευθύντρια του μουσείου κυρία Μαρία Λαγογιάννη. «Θα θέλαμε να κάνουμε δράσεις που να ξεκινούν από το μουσείο με αποτυπώσεις του μύθου και να φτάνουν στον κήπο και το αντίστροφο. Αυτό που είδατε είναι μόνο η αρχή. Θεωρώ ότι θα έχουμε πολύ περισσότερα στο μέλλον και με τον κ. Σκορδίλη και με την JTI. Ο κόσμος έχει δείξει μεγάλο ενθουσιασμό αλλά και οι δικοί μας οι εργαζόμενοι χαίρονται πάρα πολύ». Για παράδειγμα, μέσα στα επόμενα τρία χρόνια, όσο δηλαδή θα συντηρείται ο κήπος με τη συνδρομή της JTI, τα φυτά που εναλλάσσονται στα παρτέρια θα φτάσουν αθροιστικά περίπου τα εκατό. «Η φιλοδοξία μας είναι να κάνουμε ένα λεύκωμα για τα φυτά της μυθολογίας σε συνεργασία με το μουσείο» λέει ο κ. Σκορδίλης.

Η χορηγία της JTI

Χωρίς τη συνδρομή της πολυεθνικής εταιρείας η ανανέωση δεν θα ήταν εφικτή. Οπως εξηγεί η διευθύντρια Εταιρικών Υποθέσεων & Επικοινωνίας, κυρία Πέγκυ Δόριζα, «είμαστε ιαπωνική εταιρεία και ως γνωστόν οι Ιάπωνες δίνουν μεγάλη σημασία στην πολιτιστική παράδοση. Πάντοτε στηρίζαμε πρωτοβουλίες με μια έμφαση στον αρχαίο πολιτισμό, χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι είναι απαγορευτική η συμβολή μας στην ανάδειξη της πιο πρόσφατης κληρονομιάς μας. Για παράδειγμα, είχαμε διοργανώσει την έκθεση των ευρημάτων από τις πανεπιστημιακές ανασκαφές στην Αρχαία Ελεύθερνα στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης το 2004 ενώ εφέτος ενισχύσαμε την προσπάθεια του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου για να ψηφιοποιήσει μέρος του αρχείου τους. Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο είναι ένα πολύ σημαντικό μουσείο του κόσμου και θέλαμε να συμβάλουμε και εμείς στην ανάπλαση και στη συντήρηση του κήπου του. Είχαμε ένα κοινό όραμα με το Μουσείο και τη διευθύντριά του κυρία Λαγογιάννη. Αυτό είναι άλλο ένα μήνυμα που θέλουμε να περάσουμε: είναι πολύ σημαντικό στη σημερινή Ελλάδα να γίνονται συνεργασίες. Μπορούν να γίνουν θαύματα».

Θα ήταν βεβαίως ευχής έργον να γίνει η ανανέωση και αποκατάσταση του εξωτερικού κήπου και του περιβάλλοντος χώρου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και –γιατί όχι –να επεκταθεί το κόνσεπτ της σύνδεσης των φυτών με την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία και τα εκθέματα του μουσείου. «Η διαμόρφωση της μεγάλης πλατείας της Πατησίων είναι ένα γιγαντιαίο έργο. Οι Αθηναίοι θέλουν να ξαναβρούν την πόλη τους» λέει η κυρία Λαγογιάννη. «Προς το παρόν ας μείνουμε σε αυτόν τον πολύ ωραίο κήπο ο οποίος είναι πολυδιάστατος καθώς έχει ενδιαφέρον από πλευράς βοτανικής, μυθολογίας αλλά και Ιστορίας της Τέχνης όταν βλέπουμε τον ίδιο τον μύθο πώς αποτυπώνεται στα έργα του μουσείου και στην ίδια τη βοτανική».

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
Μια σκέψη που όλοι εύχονται να ευοδωθεί είναι να χρησιμοποιηθεί η τεχνολογία, κοινώς ο κώδικας QR, προκειμένου να βλέπουν οι επισκέπτες μέσα από τα κινητά τους πώς συνδέονται τα φυτά του αιθρίου και με τα εκθέματα. «Θα έχουμε έτσι ένα ζωντανό βοτανικό μουσείο μέσα στο μουσείο» λέει ο κ. Σκορδίλης.