Η συνάντησή μας έγινε την περασμένη Τρίτη το μεσημέρι στην καφετέρια του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Ντυμένος κάζουαλ, με τζιν παντελόνι και κοντομάνικο μακό, με υποδέχτηκε χαμογελαστός και είπαμε διάφορα προτού πατήσω το κουμπί στο κασετόφωνο προκειμένου να καταγράψω την «επίσημη» κουβέντα μας. Ο Μίλτος Λογιάδης δεν έχει ακόμη αναλάβει επισήμως τα καθήκοντά του ως καλλιτεχνικός διευθυντής του οργανισμού –αυτό αναμένεται να γίνει από την 1η Ιουλίου -, ωστόσο η εξοικείωσή του με τον χώρο «φωνάζει» από μακριά: οι κινήσεις του, ο τρόπος που χαιρετά όποιον τον πλησιάζει, όλα μαρτυρούν έναν άνθρωπο «ζυμωμένο» με το συγκεκριμένο περιβάλλον.
Η σελίδα έχει γυρίσει
Του ζητώ να θυμηθεί την πρώτη φορά που εμφανίστηκε ως αρχιμουσικός στο Μέγαρο. Ομολογεί πως δεν θυμάται πότε ακριβώς ήταν. «Σίγουρα στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του, το ’91 ή το ’92. Διηύθηνα μια συναυλία της Ορχήστρας των Χρωμάτων την οποία επρόκειτο αρχικά να δώσει ο Μάνος Χατζιδάκις. Αρρώστησε όμως και έτσι διηύθυνα εγώ». Εκτοτε ακολούθησαν πολλές εμφανίσεις του ως προσκεκλημένου ή συνεργαζόμενου μαέστρου. Τώρα βέβαια ο ρόλος του είναι διαφορετικός: «Πλέον είμαι αυτός που καλείται να καθοδηγήσει καλλιτεχνικά τον νέο οργανισμό. Η συγκυρία είναι πολύ σημαντική: η σελίδα έχει γυρίσει, το Μέγαρο δεν είναι αυτό που ξέραμε, έχει πλέον περάσει στο κράτος, οι χώροι του ανήκουν σε όλον τον κόσμο. Το Μέγαρο είναι χώρος ιστορικός. Εχει προσφέρει πολλά, από τις σκηνές του έχουν περάσει τα μεγαλύτερα ονόματα του διεθνούς μουσικού στερεώματος και όχι μόνο, έχει απίστευτες υποδομές, τις αίθουσές του θα ζήλευαν τα μεγαλύτερα concert halls του κόσμου, διαθέτει ηχογραφικό κέντρο πολλών εκατομμυρίων, βρίσκεται σε ένα υπέροχο μέρος της πόλης με ένα εκπληκτικό πάρκο δίπλα του. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι είναι ιδανικό. Το μόνο που μένει να ξεκαθαριστεί είναι το οικονομικό ζήτημα, αλλά ελπίζω ότι θα λυθεί κι αυτό» λέει ο Μίλτος Λογιάδης συνοψίζοντας από τις πρώτες κιόλας φράσεις του όλα τα θέματα προς συζήτηση.
Πολιτιστική δημιουργία
Παρότι ανέλαβε αργά τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή, όπως λέει, και ο χρόνος προετοιμασίας της σεζόν 2016-2017 είναι περιορισμένος, ευελπιστεί να υπάρξει πλήρης προγραμματισμός. Τα οικονομικά επανέρχονται σταθερά στην κουβέντα. «Είναι ένα στοίχημα που δεν έχει κερδηθεί 100%» λέει ο 50χρονος αρχιμουσικός. «Παρά τον νόμο που «περνά» τις δόσεις των δανείων στο κράτος, υπάρχουν ακόμη κάποιες εκκρεμότητες οι οποίες ελπίζω να λυθούν ώστε να προχωρήσουμε μπροστά απαλλαγμένοι από τα «βαρίδια» του παρελθόντος. Και με μια επιχορήγηση, ασφαλώς, η οποία θα πρέπει να είναι αντάξια του οργανισμού». Σε τι επίπεδα την υπολογίζει ο ίδιος; «Θεωρώ ότι με λιγότερα από 9 εκατομμύρια το Μέγαρο δεν μπορεί να λειτουργήσει. Αυτό είναι ένα ρεαλιστικό νούμερο ώστε όχι μόνο να επιβιώνει και να πληρώνει τους υπαλλήλους του αλλά και να παράγει πολιτισμό. Γιατί αυτό είναι το ζητούμενο: όχι μόνο μετακλήσεις και συμπαραγωγές αλλά και το πώς μπορείς να εντάξεις το καλλιτεχνικό δυναμικό, εγχώριο και διεθνές, στην πολιτιστική δημιουργία. Αυτό ήταν άλλωστε και το νόημα της δημιουργίας του».
Το μότο του Μίλτου Λογιάδη συνοψίζεται σε μία φράση: «Ανοιγμα σε νέους δημιουργούς, ερμηνευτές αλλά και στην εκπαίδευση». Επιθυμεί ένα Μέγαρο ανοιχτό σε όλους μέσα από καθημερινές δράσεις, σύνδεση με τα σχολεία της Αττικής, κινήσεις εξωστρέφειας, ξεναγήσεις στους ίδιους τους χώρους του αλλά και αξιοποίηση κάποιων εξ αυτών (αίθουσες δοκιμών, για παράδειγμα) για εναλλακτικές παραστάσεις. Με φαντασία και συνδυασμούς, εκτιμά ότι το Μέγαρο μπορεί να γίνει πιο προσιτό, να ανατραπεί η όποια εικόνα ενός χώρου «μουσειακού» που ενδεχομένως έχει κάποιος στον νου του.
Οι άξονες του προγράμματος
Στη συνέχεια σκιαγραφεί τους άξονες του προγραμματισμού: «Ισως μπορούμε να επαναφέρουμε κάποια πράγματα τα οποία γίνονταν και παλαιότερα: κάποια ολονύκτια προγράμματα λάτιν μουσικής για παράδειγμα. Μπορούμε να κάνουμε αντίστοιχα πράγματα με την τζαζ. Σκέφτομαι επίσης μια βραδιά αφιερωμένη στη μουσική του Μεσοπολέμου. Και όλα αυτά παράλληλα με τους καθιερωμένους κύκλους: τις Μεγάλες Ορχήστρες, την όπερα, τις σκηνικές μουσικές». Λέει πως θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στον χορό, το θέατρο θα έχει επίσης παρουσία, ενώ θα διοργανωθεί και κάποιος κύκλος Κάλλας εν όψει της συμπλήρωσης 40 χρόνων από τον θάνατό της το 2017. Η δημοφιλής σειρά «Γέφυρες» θα παίξει ρόλο πιο ενεργό καθώς ο Μίλτος Λογιάδης θεωρεί σημαντικό το «πάντρεμα» των τεχνών. «Ιδέες υπάρχουν πολλές, ελπίζω το μπάτζετ να μας επιτρέψει να τις υλοποιήσουμε» λέει επανερχόμενος για μία ακόμη φορά στο ακανθώδες θέμα. Εξηγεί πως «ατμομηχανές» στην υλοποίηση των σχεδίων θα είναι η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών και η Καμεράτα. «Και οι άλλες ορχήστρες, ασφαλώς, αλλά αυτές οι δύο ως resident του Μεγάρου θα είναι οι μοχλοί που θα μας βοηθήσουν να κάνουμε πραγματικότητα όσα σκεπτόμαστε».
Οικονομικά υπό διευθέτηση
Η συζήτηση στρέφεται πιο συγκεκριμένα στα οικονομικά, τα οποία, σύμφωνα με τον νέο καλλιτεχνικό διευθυντή του Μεγάρου, βρίσκονται υπό διευθέτηση. «Δεν ήταν εύκολο ως τώρα γιατί το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης ασχολούνταν με τα θέματα της διαπραγμάτευσης και της αξιολόγησης» λέει ο Μίλτος Λογιάδης. «Τώρα όμως πιστεύω ότι και τα δικά μας θέματα θα πάρουν τη σειρά τους. Κατ’ αρχάς υπάρχουν οφειλές οι οποίες έχουν διευθετηθεί με τον νόμο ο οποίος ψηφίστηκε και θα μπουν σε τάξη από τον Ιούλιο και μετά. Αν τακτοποιηθεί το θέμα και γίνει μια προγραμματική σύμβαση με συγκεκριμένο μπάτζετ για τρία ή τέσσερα χρόνια, τότε θα μπορούμε να πούμε ότι πράγματι το Μέγαρο άλλαξε σελίδα και έχουμε πλέον μπει σε νέα εποχή. Δείχνει ότι κάτι τέτοιο θα γίνει, αλλά ακόμη είμαστε σε μεταβατικό σημείο».
Αναφορικά με τις ιδιωτικές χορηγίες ο αρχιμουσικός λέει ότι υπάρχουν σκέψεις, γίνονται επαφές, ενώ υπάρχει και τμήμα του Μεγάρου που κινητοποιείται σε αυτή την κατεύθυνση. «Ενδεχομένως όμως» προσθέτει «θα πρέπει και η Πολιτεία να ελέγξει τον χορηγικό νόμο και να δημιουργήσει ένα περιβάλλον πιο ελκυστικό για πολιτιστικές χορηγίες, ιδιαιτέρως για φορείς οι οποίοι υπάγονται ή ελέγχονται από το υπουργείο. Νομίζω ότι αυτό θα ανακουφίσει και το ίδιο το υπουργείο αλλά και τους φορείς».
Σε σχέση με το Μέγαρο ποια λέξη τον εκφράζει, άραγε, περισσότερο; Συνέχεια ή αλλαγή; «Θα σου απαντήσω πονηρά» μου ξεκαθαρίζει: «Συνεχής αλλαγή προς το καλύτερο. Αυτό περιλαμβάνει τα πάντα. Και τη συνέχεια και την αλλαγή και την πρόθεση για το καλύτερο».
Λέει ότι πρέπει κανείς να αναρωτηθεί ποιος είναι ο σωστός τρόπος λειτουργίας των κρατικών φορέων: με καλλιτεχνικό διευθυντή, με μάνατζερ ή και με τους δύο. Ο ίδιος έχει άποψη και πιστεύει στους διακριτούς ρόλους. «Υπάρχει το γαλλικό μοντέλο όπου ο καλλιτεχνικός διευθυντής είναι υπεράνω όλων. Υπάρχουν όμως και σχολές που δίνουν αυτόν τον ρόλο σε κάποιον μάνατζερ με προφίλ οικονομικό και ο καλλιτεχνικός διευθυντής είναι απλώς σύμβουλος. Διαφωνώ ριζικά με αυτό. Αντιθέτως, πιστεύω στο μοντέλο των δύο διακριτών ρόλων σε ίδιο στάτους». Κατά τη γνώμη του, ο καλλιτεχνικός διευθυντής ασχολείται με την καλλιτεχνική διαχείριση μέσα στο πλαίσιο που ορίζουν οι οικονομικές δυνατότητες του οργανισμού. Ο μάνατζερ, από την πλευρά του, έχει τη διαχείριση σε οικονομικό και διοικητικό επίπεδο. Θεωρεί ότι είναι πολύ σπάνιο ένας άνθρωπος να μπορεί να λειτουργήσει άψογα σε όλους τους τομείς. Αναφορικά με το Μέγαρο λέει ότι θα τοποθετηθεί γενικός διευθυντής.
«Κάποια στιγμή στη δεκαετία του ’90 ως χώρα ακολουθήσαμε το μοντέλο του καλλιτεχνικού διευθυντή υπεράνω όλων» λέει ο Μίλτος Λογιάδης. «Αυτό είχε και καλές πτυχές: έδινε μεγάλο πρόσημο στην καλλιτεχνική διαχείριση, αλλά δεν μπορούσε να προβλέψει ορισμένες καταστάσεις και μάλλον γι’ αυτό δημιουργήθηκαν «τρύπες» οικονομικές και πολλοί φορείς βρέθηκαν με ελλείμματα. Γι’ αυτό λέω ότι δεν είναι απαραίτητο ένας καλός καλλιτεχνικός διευθυντής να μπορεί να κάνει και καλή διαχείριση. Πρέπει να υπάρχει κάποιος άλλος γι’ αυτό και όταν οι δυο τους δεν τα βρίσκουν, τότε να επεμβαίνει το διοικητικό συμβούλιο. Θα πρέπει όμως να μπορούν να τα βρίσκουν γιατί αλλιώς δεν έχει νόημα να τους «παντρέψεις» εξαρχής».
Θεσμικές αλλαγές
Καθώς μιλάει γενικότερα για τους κρατικούς φορείς λέει ότι πολλά δυσάρεστα θέματα θα είχαν αποφευχθεί –στο σημείο αυτό αναφέρει χαρακτηριστικά το Φεστιβάλ Αθηνών –αν από την αρχή υπήρχε το δεδομένο ότι ο καλλιτεχνικός διευθυντής δεν μπορεί παρά να εξαντλεί δύο θητείες, όχι περισσότερο. «Οι δύο θητείες έχουν την έννοια ότι, πέρα από αυτές, ο όποιος καλλιτεχνικός διευθυντής δημιουργεί ένα είδος καθεστώτος: φίλοι, καλλιτεχνικές απόψεις συγκεκριμένες οι οποίες καλώς ή κακώς περιορίζουν την παλέτα. Τόσο για την ίδια την Τέχνη όσο και για τα πρόσωπα είναι καλύτερη η αλλαγή ούτως ώστε να μοιράζεται η τράπουλα. Αν μάλιστα τον τελευταίο χρόνο πριν από τη λήξη της δεύτερης θητείας του προηγούμενου έχει ήδη επιλεγεί και ο επόμενος, τότε η μετάβαση είναι πολύ πιο ομαλή. Εδώ στην Ελλάδα φτάνουμε στο τέλος μιας θητείας, κανείς δεν αποφασίζει, φτάνουμε τελευταία στιγμή, δεν ξέρουμε αν όντως θα πραγματοποιηθεί η διοργάνωση, με ποιο πρόγραμμα κ.τ.λ. Διαρκώς τσακωμοί και μεταβατικές χρονιές. Η έννοια της συνέχειας δεν υπάρχει σ’ εμάς και είναι μεγάλο πρόβλημα. Θεωρώ ότι πρέπει να ρυθμιστεί νομοθετικά».
Οι σχέσεις με το κυβερνών κόμμα
Με δεδομένη τη σχέση του με το κυβερνών κόμμα, θεωρεί ότι η επιλογή του για τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του –κρατικού πλέον –Μεγάρου είναι κομματική; «Δεν είμαι κομματικό στέλεχος, δεν έχω γραφτεί στο κόμμα ούτε υπήρξα ποτέ μέλος. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν στηρίζω» απαντά ο Μίλτος Λογιάδης. «Δεν πιστεύω ότι οι θέσεις των καλλιτεχνικών διευθυντών πρέπει να είναι πολιτικές. Το ότι είσαι κάπου προσκείμενος δεν σε κάνει αυτόματα ικανό να πάρεις κάποια θέση. Σε ό,τι με αφορά ελπίζω να μην έπαιξε ρόλο αυτό. Αν έπαιξε, θα στενοχωριόμουν. Δεν νομίζω πως είναι σωστό να είναι αυτό το πρωτεύον κριτήριο. Από την άλλη, ρωτώ εγώ: Η Τέχνη δεν είναι καθόλου πολιτική; Φυσικά και είναι. Δεν μπορείς να το αποκλείσεις αυτό, δεν γίνεται. Η Ιστορία μάς το διδάσκει. Δεν αποφεύγεις το στίγμα, απλώς δεν μπορεί πάντα να το σκεφτόμαστε αυτό ως το υπ’ αριθμόν 1 κριτήριο».
Με δεδομένη τη σχέση του με το κυβερνών κόμμα, θεωρεί ότι η επιλογή του για τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του –κρατικού πλέον –Μεγάρου είναι κομματική; «Δεν είμαι κομματικό στέλεχος, δεν έχω γραφτεί στο κόμμα ούτε υπήρξα ποτέ μέλος. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν στηρίζω» απαντά ο Μίλτος Λογιάδης. «Δεν πιστεύω ότι οι θέσεις των καλλιτεχνικών διευθυντών πρέπει να είναι πολιτικές. Το ότι είσαι κάπου προσκείμενος δεν σε κάνει αυτόματα ικανό να πάρεις κάποια θέση. Σε ό,τι με αφορά ελπίζω να μην έπαιξε ρόλο αυτό. Αν έπαιξε, θα στενοχωριόμουν. Δεν νομίζω πως είναι σωστό να είναι αυτό το πρωτεύον κριτήριο. Από την άλλη, ρωτώ εγώ: Η Τέχνη δεν είναι καθόλου πολιτική; Φυσικά και είναι. Δεν μπορείς να το αποκλείσεις αυτό, δεν γίνεται. Η Ιστορία μάς το διδάσκει. Δεν αποφεύγεις το στίγμα, απλώς δεν μπορεί πάντα να το σκεφτόμαστε αυτό ως το υπ’ αριθμόν 1 κριτήριο».
Θεωρεί ότι η παρούσα κυβέρνηση έχει καταφέρει να δώσει κάποιο συγκεκριμένο στίγμα στον Πολιτισμό; «Αυτό που έγινε, η νομοθεσία για το Μέγαρο, ήταν κάτι πολύ καλό και έπρεπε να γίνει. Και το ότι το έκανε η συγκεκριμένη κυβέρνηση θεωρώ ότι κατατάσσεται στα συν της» λέει ο αρχιμουσικός. Και συνεχίζει: «Είναι σαφές ότι όλες οι αναταραχές αυτής της χρονιάς, η διαπραγμάτευση κ.τ.λ., δεν άφησαν περιθώρια να δώσεις ένα πολιτιστικό στίγμα έτσι όπως θα το ‘θελες. Ευελπιστώ ότι τώρα που λύθηκαν όλα αυτά ή που έχουμε περάσει σε άλλη φάση το πολιτιστικό έργο της κυβέρνησης θα κριθεί από εδώ και στο εξής. Δεν σημαίνει ότι μια κυβέρνηση θα τα κάνει όλα σωστά από την αρχή. Μην ξεχνάμε και τα κακά των προηγούμενων χρόνων: οργανογράμματα φορέων τα οποία πρέπει να αλλάξουν, για παράδειγμα».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
