Στις 15 Ιουνίου γιορτάσθηκε η παγκόσμια ημέρα γονιμότητας. Η ημέρα αυτή καθιερώθηκε από τον διεθνή οργανισμό Assisted Conception Task Force (ACT) σαν ημέρα ενημέρωσης και συμπαράστασης των περίπου 90 εκατομμυρίων υπογόνιμων ζευγαριών του πλανήτη
Στη χώρα μας υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό 17-20% ζευγαριών αναπαραγωγικής ηλικίας αντιμετωπίζει το ζοφερό πρόβλημα της υπογονιμότας (περίπου 300000 ζευγάρια).
Επιπρόσθετα, οι νέοι αυτοί άνθρωποι (25-40 ετών) μαστίζονται από υψηλή ανεργία της τάξης του 30-40% ή παρέχουν μερική ή ανασφάλιστη εργασία.
Μέσα σε αυτό το δυσμενές κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο τα ζευγάρια είναι αναγκασμένα να μεταθέσουν την απόκτηση παιδιού στο μέλλον.
Η μέση ηλικία μητέρων στο πρώτο τους παιδί είναι σήμερα τα 34 χρόνια.
Σαν αποτέλεσμα, ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών δεν θα μπορέσει να κάνει δεύτερο παιδί.
Επίσης η μετάθεση της μητρότητας αυξάνει τις αναπαραγωγικές δυσκολίες, το ποσοστό αποβολών και μαιευτικών συμβαμάτων και τελικά την ανάγκη αναζήτησης υπηρεσιών Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.
Και ενώ οι δείκτες υπογονιμότητας-υπογεννητικότητας σταδιακά επιδεινώνονται, ο αριθμός προσπαθειών Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής στην χώρα μας έχει μειωθεί κατά 25% σε σχέση με την προ κρίσης εποχή.
Στην Ελλάδα 5% του συνόλου των γεννήσεων ετησίως είναι αποτέλεσμα τέτοιων προσπαθειών, περίπου 6000 παιδιά. Η μείωση και εδώ είναι δραματική.
Ακόμη πιο απαισιόδοξη όμως είναι η τάση των ζευγαριών να επιμένουν σε προγραμματισμό ενός παιδιού ή να καταστρέφουν κατεψυγμένα έμβρυα μετά την επιτυχή έκβαση της πρώτης προσπάθειας!
Η εμπειρία από την αντιμετώπιση του προβλήματος της υπογονιμότητας στα πέτρινα χρόνια της κρίσης, δείχνει σημαντικές αλλαγές και ‘προσαρμογές’ σε αυτόν καθ αυτόν το θεσμό της οικογένειας . Αύξηση αριθμού μονογονεικών οικογενειών, συμβολαίων συμβίωσης, κατάψυξης ωαρίων για κοινωνικούς λόγους κ.ο.κ.
Το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) υπολογίζει το κόστος ανατροφής ενός παιδιού από την ηλικία 0-18 είναι 107000 ευρώ στις σημερινές συνθήκες.
Εάν υπολογίσει κανείς το κόστος πρόσβασης στις ιδιωτικές Ιατρικές Υπηρεσίες Γονιμότητας, αφού ο Δημόσιος τομέας είτε ανεπαρκεί είτε στερείται της υλικοτεχνικής υποδομής, τότε εξηγείται γιατί μόνο περίπου το 10% του συνόλου των υπογόνιμων ζευγαριών έχουν δυνατότητα θεραπείας.
Είναι φανερό και συνάμα τραγικό ότι εκατοντάδες χιλιάδες Ελληνόπουλα παραμένουν αγέννητα και ένας αντίστοιχος αριθμός ζευγαριών βιώνει ένα βουβό δράμα και ένα κοινωνικό αποκλεισμό.
Αλλά και τα ζευγάρια που μπορούν να τεκνοποιήσουν κάνουν μόνο ένα παιδί αφού η αβεβαιότητα, το χαμηλό εισόδημα και η απουσία κρατικής αρωγής λειτουργούν αποτρεπτικά στη δημιουργία μεγαλύτερης οικογένειας.
Σήμερα στη χώρα μας, ο δείκτης γονιμότητας (παιδιά ανά ζευγάρι) είναι στο θλιβερό 1,2 όταν στις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες είναι από 1,6-2,2. Να σημειωθεί ότι απαιτείται δείκτης 2,1 για να έχει μία χώρα ισοζύγιο θανάτων-γεννήσεων.
Από το 2011 οι θάνατοι στη χώρα είναι περισσότεροι από τις γεννήσεις, με το 2014 να έχουμε 24000 περισσότερους θανάτους.
Αν προσθέσουμε και τη σύγχρονη φυγή χιλιάδων Ελλήνων μεταναστών, νέων στη μεγάλη τους πλειοψηφία, προς άλλες χώρες, το δημογραφικό πάζλ του τρόμου συπληρώνεται.
Η αδυσώπητη συνέπεια των ανωτέρω είναι η σταδιακή μείωση με την αναπόδραστη γήρανση του πληθυσμού. Υπολογίζεται ότι το 2060 ο πληθυσμός της χώρας θα είναι 8.5 εκατομμύρια. Η δημογραφική γήρανση θα οδηγήσει στην εκτίναξη του ποσοστού ατόμων άνω των 65 ετών από το 19% που είναι σήμερα στο 30% το 2030.
Αντιλαμβάνεται κανείς τις συνέπειες στα ασφαλιστικά συστήματα, στις δομές πρόνοιας, στην Παραγωγή, στην Άμυνα, στον κοινωνικό ιστό γενικότερα.
Θα περίμενε κανείς οι αρμόδιοι φορείς κρατικοί και μη, να σημάνουν συναγερμό.
Αν εξαιρέσουμε κάποιες σποραδικές δημοσιεύσεις στα ΜΜΕ και κάποιες ατομικές προσπάθειες εγρήγορσης, φαίνεται να επικρατεί μία ανησυχητική αφωνία για ένα μείζονος σημασίας Εθνικό θέμα
Τουναντίον, βλέπουμε διάφορα μέτρα (φορολογικά, θεσμικά, ασφαλιστικά) που αποθαρρύνουν τη δημιουργία πολυμελών ή ακόμη και ολιγομελών οικογενειών ωσάν να επικρατεί δημογραφική έκρηξη!
Αλλες χώρες όπως Ισραήλ, Σκανδιναυικές, κ.ο.κ ακμάζουν δημογραφικά μετά από συγκεκριμένες πρωτοβουλίες και κίνητρα. Ακόμη και στην Ελλάδα της κρίσης είναι απαράδεκτο το πρόβλημα της υπογονιμότητας να αντιμετωπίζεται διαχρονικά σαν ‘ασθένεια πολυτελείας’.
Η Πολιτεία πρέπει και έχει τα μέσα να λάβει πρωτοβουλίες που θα αναστρέψουν την επερχόμενη δημογραφική καταστροφή. Όλοι, πολίτες κόμματα και φορείς θα είναι αρωγοί.
Σαν πρώτα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν είναι οικονομικού και κοινωνικού και ποιοτικού χαρακτήρα για των προαγωγή της οικογένειας.
Το κοινωνικό κράτος πρέπει να εξαντλήσει κάθε όριο σε οικονομικές, φορολογικές και κοινωνικές διευκολύνσεις προς την εργαζόμενη μητέρα.
Σε πολλές Ευρωπαικές χώρες διεπίστωσαν ότι ένα χρηματικό bonus ανά τοκετό και κίνητρα για ένα δεύτερο παιδί μέσα σε 24 μήνες απο την γέννηση του πρώτου είχαν θεαματικά και άμεσα αποτελέσματα.
Στη Γαλλία με την διάθεση 0,3% του GDP σε παροχές υπέρ μητρότητας διεπίστωσαν αύξηση του δείκτη γονιμότητας κατά 0,3.
Σε όλα σχεδόν τα κράτη της ΕΕ επιδοτούνται πλήρως 3-4 προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποιήσης. (στο Ισραήλ που αντιμετωπίζει επίσης δημογραφικό πρόβλημα επιδοτούνται επτά προσπάθειες!)
Είναι επομένως επιτακτική ανάγκη, έστω και με μεγάλη καθυστέρηση, να διαμορφώσει η Πολιτεία ένα σύγχρονο πλαίσιο αντιμετώπισης και της υπογονιμότητας και του δημογραφικού προβλήματος που λειτουργούν άλλωστε σαν συγκοινωνούντα δοχεία.
Θεωρώ ότι παρά την δυσμενή οικονομική συγκυρία, ήλθε το πλήρωμα του χρόνου όλοι μας να σκύψουμε με αγωνία, αγάπη και ευαισθησία σε αυτό το τεράστιας εθνικής και κοινωνικής σημασίας κεφάλαιο. Ένα είναι βέβαιο.
Ότι πράξουμε ή ότι δεν πράξουμε θα το βρούμε αντίστοιχα μπροστά μας, εμείς και οι γενιές που θα έλθουν, τα επόμενα χρόνια.
Οι καιροί ου μενετοί…
Ο Δρ. Μηνάς Μαστρομηνάς είναι Γυναικολόγος, ειδικός σε θέματα Αναπαραγωγής.
